Wyrok z dnia 2008-08-14 sygn. I SA/Wa 725/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Daniela Kozłowska (spr.) Sędziowie WSA Iwona Kosińska Asesor WSA Agnieszka Miernik Protokolant Anna Jurak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2008 r. sprawy ze skargi J. Z. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] lutego 2008 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę.

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia

[...] lutego 2008 r. nr [...], po rozpatrzeniu odwołania J. Z. od decyzji Prezydenta W. z dnia [...] grudnia 2007 r. nr [...], odmawiającej przyznania mu pomocy finansowej z przeznaczeniem na opłacenie czynszu bieżącego oraz zaległego, utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał że decyzją z dnia [...] grudnia

2007 r. Prezydent W. odmówił J. Z. przyznania pomocy finansowej z przeznaczeniem na opłacenie czynszu bieżącego oraz zaległego ze względu na odmowę zawarcia kontraktu socjalnego, zaproponowanego przez Ośrodek Pomocy Społecznej W. Organ pierwszej instancji opisał w uzasadnieniu decyzji okoliczności związane z próbą zawarcia z skarżącym kontraktu socjalnego, stwierdzając, że postawa skarżącego w niniejszej sprawie nie daje podstaw do uznania, że chce on czynnie współpracować z ośrodkiem pomocy społecznej w przezwyciężeniu swej trudnej sytuacji życiowej. Projekt kontraktu z dnia 21 grudnia 2007 r. został podpisany przez skarżącego, z zastrzeżeniem co do dwóch punktów kontraktu, co skutkowało odmową udzielenia pomocy , stosownie do art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593

ze zm.)

Od powyższej decyzji J. Z. wniósł odwołanie podnosząc, że nie jest prawdą, że odmawiał współpracy z pracownikiem socjalnym i podpisania kontraktu socjalnego. Jego problemy z uzyskaniem pomocy, o którą występował spowodowane są przez niekompetentnych pracowników socjalnych, a dla uzyskania pomocy finansowej nie jest konieczne zawarcie kontraktu socjalnego, który może być - jak każda umowa - negocjowany przez jej strony.

W dniu 28 stycznia 2008 r. J. Z. uzupełnił powyższe odwołanie, zarzucając organowi pierwszej instancji naruszenie art. 7, 8, 12 § 1 i 2, art. 35 § 1 i 2, art. 75 § 1 k.p.a. oraz art. 6 ust. 6, art. 100 ust. 1, art. 108 ust. 1 i art. 119 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. rozpatrując odwołanie

i powołując się na przepisy art. 108 ust. 1 i art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej wskazało na obowiązek współdziałania świadczeniobiorcy

z pracownikiem socjalnym w celu przezwyciężenia jego trudnej sytuacji życiowej. Organ odwoławczy podzielił w pełni argumenty wskazane w decyzji organu pierwszej instancji, ustalając, że wnioskodawca nie spełnia wymogów do udzielenia mu pomocy finansowej w zakresie przez niego wnioskowanym, bowiem odmówił zawarcia zaproponowanego przez ośrodek pomocy społecznej kontraktu socjalnego. Natomiast zgodził się częściowo z odwołującym, że kontrakt socjalny, podobnie jak inne umowy, może być przedmiotem negocjacji pomiędzy osobą uzyskującą pomoc a podmiotem pomocy takiej udzielającej. Jednak należy podkreślić, że ostatnie słowo co do ostatecznej treści kontraktu należy do podmiotu udzielającego pomocy.

Ponadto organ odwoławczy podniósł, że spełnienie warunków kontraktu, przyjęcia których odmówił J. Z., tj. zmniejszenia wydatków ponoszonych na leczenie stomatologiczne poprzez korzystanie z usług stomatologicznych dostępnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego oraz dokonywania regularnych wpłat z tytułu czynszu, przy czym kwota wpłat nie miała być niższa niż [...] zł miesięcznie, nie powinno sprawić wnioskodawcy większych problemów. Warunki te nie są wygórowane. Odmowa ich spełnienia nie znajduje żadnego usprawiedliwienia ani w okolicznościach niniejszej sprawy, ani w warunkach osobistych J. Z., uzyskującego miesięczny dochód w wysokości [...] zł.

Nadto organ II instancji stwierdził, że nie podziela stanowiska zawartego w odwołaniu, że organ pierwszej instancji dopuścił się naruszenia przepisów wymienionych przez J. Z. w przywołanym powyższej piśmie z dnia 28 stycznia 2008 r. Odwołujący nie wykazał, że którykolwiek ze stawianych przez niego zarzutów może być uzasadniony.

Na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego J. Z. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Podniósł, że nie jest prawdą, że nie chciał współpracować z pracownikiem socjalnym przy ustaleniu treści kontraktu socjalnego oraz, że kontrakt socjalny jest umową, która podobnie jak inne umowy może być przedmiotem negocjacji pomiędzy osobą uzyskującą pomoc a podmiotem pomocy takiej udzielającym. Ponadto wskazał, że zaskarżona decyzja, jak i utrzymana nią w mocy decyzja organu pierwszej instancji wydane zostały między innymi z naruszeniem Konstytucji RP.

Odpowiadając na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując w całości argumenty przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W dniu rozprawy skarżący złożył pismo, w którym zarzucił organowi, że odpowiedź na skargę oparł na kłamstwie oraz lekceważeniu obowiązującego systemu prawa.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji orzekając w sprawie nie naruszyły prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Uwzględnienie skargi następuje tylko w przypadku stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych wad w przeprowadzonym postępowaniu - art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm).

W dniu 6 grudnia 2007 r. zostało wszczęte postępowanie administracyjne wskutek wniosku J. Z. W następstwie złożenia tego wniosku organ pierwszej instancji w dniu [...] grudnia 2007 r. wydał decyzję mocą, której odmówił skarżącemu przyznania pomocy finansowej z przeznaczeniem na opłacenie czynszu bieżącego oraz zaległego. W motywach rozstrzygnięcia wskazał na brak współpracy w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej spowodowany odmową przyjęcia przez skarżącego warunków kontraktu, tj. zmniejszenia wydatków ponoszonych na leczenie stomatologiczne poprzez korzystanie z usług stomatologicznych dostępnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego oraz dokonywania regularnych wpłat z tytułu czynszu, przy czym kwota wpłat nie miała być niższa niż [...] zł miesięcznie. W następstwie wniesionego odwołania organ wyższego stopnia utrzymał w mocy kwestionowane rozstrzygnięcie podtrzymując stanowisko prezentowane przez organ pierwszej instancji.

Rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielenia reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy), a jej zadaniem jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz do ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 2 tej ustawy). Przyznanie pomocy osobom, których dochód przekracza kwotę ustawowego kryterium wymaga uzasadnienia szczególnymi okolicznościami przemawiającymi za jej przyznaniem (art. 41 tej ustawy). Z kolei osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej obowiązane są do współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej (art. 4). Stosownie zaś do art. 11 ust. 2 tej ustawy brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej lub odmowa zawarcia kontraktu socjalnego może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia. W celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej pracownik socjalny może zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną (art. 108 ust. 1). Jak wynika z art. 6 pkt 6 tej ustawy kontrakt socjalny jest pisemną umową zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny. Przywołany powyżej stan normatywny pozwala stwierdzić, że świadczenie z pomocy społecznej jest prawem, które przysługuje osobie spełniającej wymogi do jego otrzymania, jednakże otrzymanie tego świadczenia nie jest bezwarunkowe, ponieważ osoba lub rodzina ubiegająca się o jego przyznanie zobowiązana jest do wypełnienia określonych obowiązków wynikających z unormowań prawnych, a postępowanie prowadzone jest w oparciu o unormowania zamieszczone w ustawie o pomocy społecznej i w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Przywołane powyżej przepisy prawa jak również przeprowadzona ich analiza stanowią punkt odniesienia dla oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji jak również poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji.

Z akt sprawy jednoznacznie wynika, że skarżący uzyskuje rentę inwalidzką w wysokości [...] zł. W trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego przyjął postawę roszczeniową, zmierzającą do bezwzględnego otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, a unormowania zawarte na przykład w Konstytucji RP interpretuje w taki sposób, który jest dla niego korzystny. Złożył podpis pod projektem kontraktu socjalnego, z zastrzeżeniem co do dwóch punktów kontraktu. Nie wyraził zgody na ich przeformułowanie, podobnie jak na określenie terminów realizacji przyjętych uzgodnień w projekcie kontraktu. Stwierdził, że zaproponowane zobowiązania są niewykonalne i nie będzie ich realizował, tym samym odmówił realizacji podpisanego przez siebie projektu kontraktu.

Zdaniem skarżącego dla uzyskania pomocy finansowej nie jest konieczne zawarcie kontraktu socjalnego, który może być - jak każda umowa - negocjowany przez strony, których pozycja jest równa.

Poglądu tego nie podziela skład orzekający w niniejszej sprawie. Ustawa o pomocy społecznej definiuje kontrakt socjalny jako pisemną umowę zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny, przy czym ustawa ta nie odsyła do Kodeksu cywilnego. Nie przewiduje ona równości stron w postępowaniu, w tym także w sprawie treści kontraktu, który nie może pomijać zasad wynikających z ustawy o pomocy społecznej, ani warunków na jakich ustala się poszczególne świadczenia. To organ orzeka o przyznaniu świadczenia obligatoryjnego i w ramach uznania administracyjnego. Podopieczny nie ma roszczeń co do wysokości świadczenia, chyba, że chodzi o świadczenia gwarantowane przez ustawę, np. zasiłek stały, oczywiście przy spełnieniu warunków z tej ustawy. Inna sytuacja, gdy chodzi o świadczenia przyznawane w trybie tzw. uznania administracyjnego, np. zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy. Pozycja stron kontraktu nie jest równa. Organ ma prawo określić jego warunki mieszczące się w ramach uregulowań ustawy o pomocy społecznej, mając na względzie cele pomocy społecznej (art. 2 i 3 tej ustawy), a także obowiązek zaiteresowanego, który powinien przede wszystkim zaspokoić swoje potrzeby we własnym zakresie, a dopiero gdy jest to niemożliwe korzysta z pomocy społecznej. Nie można porównywać kontraktu cywilnoprawnego z kontraktem, o którym mowa w art. 108 tej ustawy. Nie obowiązuje tu przewidziana w prawie cywilnym zasada swobody umów, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. A zatem strony umów cywilnoprawnych mogą dowolnie określać swoje wzajemne prawa i obowiązki.

Zgodnie z Konstytucją RP Państwo, a więc reprezentowane przez nie organy mogą jedynie wspierać, a nie wyręczać obywateli w zaspokojeniu ich potrzeb bytowych. Skarżący dysponuje wyżej wskazanym dochodem. Wobec czego nie jest możliwe, aby ośrodek pokrywał w całości bieżący czynsz oraz zadłużenie, bez angażowania środków ze strony skarżącego. Zaproponowane warunki kontraktu socjalnego były dla skarżącego korzystne. Należy zauważyć, że ośrodek wyraził wolę udzielenia skarżącemu pomocy materialnej i usługowej, w tym znacznej pomocy finansowej oraz zapewnienia bezpłatnych obiadów.

W ocenie Sądu organy w sposób wyczerpujący dokonały ustaleń, od jakich w świetle ustawy o pomocy społecznej uzależnione jest udzielenie pomocy z przeznaczeniem na opłacenie czynszu bieżącego oraz zaległego i oceny tej dokonały prawidłowo uznając, że skarżącemu ona nie przysługuje. Motywy podjętego rozstrzygnięcia zostały w uzasadnieniach zaskarżonej decyzji jak również decyzji ją poprzedzającej wyczerpująco wyjaśnione, co sprawia, że nie można im postawić zarzutu naruszenia prawa, ani dowolności.

Z powyższych względów Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.