Uchwała z dnia 1973-12-04 sygn. III CZP 77/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

 Sygn. akt III CZP 77/73

Uchwała z dnia 4 grudnia 1973 r.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: J. Pietrzykowski, Z. Wasilkowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Mieczysława T. przeciwko Teresie T. o 3.900 zł jako równowartość ruchomości, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie postanowieniem z dnia 8 października 1973 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy nabyte przez jedno z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego przedmioty zwykłego urządzenia domowego są objęte wspólnością ustawową w rozumieniu art. 34 k.r.o.?",

udzielił następującej odpowiedzi:

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków nie są objęte wspólnością ustawową, jeżeli zostały nabyte przed powstaniem wspólności.

Uzasadnienie

Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Wojewódzki w trybie art. 391 k.p.c. powstało na tle następującego stanu sprawy:

Wyrokiem z dnia 25.VI.1973 r. Sąd Powiatowy oddalił powództwo Mieczysława T. przeciwko Teresie T. o zasądzenie kwoty 9.900 zł. Sąd ustalił, że strony były małżeństwem, że małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód i że prawomocnym postanowieniem został dokonany pomiędzy byłymi małżonkami podział majątku wspólnego. W obecnym pozwie powód twierdząc, że u pozwanej zostały meble stanowiące jego majątek odrębny, jako nabyte przed zawarciem małżeństwa, i że pozwana nie chce mu ich wydać, domagał się zasądzenia ich równowartości. Sąd Powiatowy powództwo oddalił, uznając je za niedopuszczalne z mocy art. 618 k.p.c.

Na skutek rewizji powoda Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wskazane w sentencji, podkreślając w uzasadnieniu, że ze stanowiska Sądu Powiatowego wynika, iż uznał on meble, z których korzystali oboje małżonkowie, za wchodzące do mienia wspólnego, chociaż zostały one nabyte przed ustanowieniem wspólności. Sąd Wojewódzki jest zdania, że za poglądem Sądu Powiatowego może ewentualnie przemawiać treść art. 34 k.r.o., a zwłaszcza użyte w tym przepisie słowo "także".

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Artykuł 34 k.r.o. stanowi, że przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Jakkolwiek art. 34 k.r.o. nie nawiązuje bezpośrednio do art. 33 pkt 2 k.r.o., wykładnia logiczna prowadzi do wniosku, że między tymi dwoma przepisami istnieje ścisły związek. Artykuł 33 pkt 2 k.r.o. ustanawia bowiem zasadę, że przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę stanowią odrębny majątek każdego z małżonków, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Natomiast art. 34 k.r.o. wprowadza od tej zasady wyjątek i stwierdza, że jeśli chodzi o przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków, są one objęte wspólnością ustawową nawet wówczas, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Ani art. 33 pkt 2, ani art. 34 k.r.o. nie precyzują, że chodzi tu o nabycie przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę w czasie trwania wspólności, wynika to jednak z zestawienia art. 32 i 33 pkt 1 k.r.o. Skoro bowiem z art. 32 wynika, że tylko przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności stanowią dorobek i wchodzą do majątku wspólnego, to już z tego da się wyprowadzić wniosek, że wszelkie inne przedmioty majątkowe stanowią odrębny majątek każdego z małżonków. Wniosek ten potwierdza art. 33 pkt 1 k.r.o., stanowiąc, że odrębny majątek każdego z małżonków stanowią przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności.

W tych warunkach ustawodawca nie miał potrzeby zajmowania się w art. 33 pkt 2 i w art. 34 przedmiotami nabytymi przed powstaniem wspólności, albowiem zgodnie z art. 32 i 33 pkt 1 k.r.o. stanowią one zawsze majątek odrębny, niezależnie od tytułu nabycia.

W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że chociaż w art. 34 k.r.o. nie zostało wyraźnie powiedziane, iż chodzi o przedmioty zwykłego urządzenia domowego nabyte w czasie trwania wspólności, to przepis ten tylko w takiej sytuacji jest aktualny. Gdyby bowiem przedmioty te były nabyte przed powstaniem wspólności, to już ex definitione nie mogłyby wejść do majątku wspólnego.

Nie zmienia sytuacji użycie w art. 34 k.r.o. słowa "także", mogącego sugerować - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - że także w innych wypadkach przedmioty urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków mogą wejść do majątku wspólnego, i to nawet mimo nabycia ich przed powstaniem wspólności. Słowo "także" bowiem oznacza tylko to, że przedmioty, o których mowa w art. 34, wchodzą do wspólności nie tylko wówczas, gdy zostały nabyte w czasie trwania wspólności w zwykły sposób, w jaki tworzy się dorobek, tj. z zarobków małżonków, z dochodów z majątku wspólnego lub odrębnego, ale także gdy pochodzą z dziedziczenia, zapisu lub darowizny (jeżeli spadkodawca lub darczyńca inaczej nie postanowił). Wspólną jednak klamrą spinającą te wszystkie sytuacje musi być nabycie omawianych przedmiotów w czasie trwania wspólności.

Należy wreszcie podnieść, że względy celowości również nie przemawiałyby za odmienną wykładnią art. 34 k.r.o.

Wprowadzając ten przepis, stanowiący novum w stosunku do poprzedniego stanu prawnego, ustawodawca kierował się pewnego rodzaju domniemaniem życiowym, że gdy spadkodawca lub darczyńca przeznacza dla jednego małżonka, pozostającego we wspólności majątkowej z drugim małżonkiem, przedmioty zwykłego urządzenia domowego, kieruje się zazwyczaj intencją ofiarowania ich na potrzeby wspólnoty rodzinnej. Oczywiście, spadkodawca lub darczyńca może zastrzec co innego.

Te wszystkie względy jednak nie mogą wchodzić w rachubę, gdy dziedziczenie, zapis lub darowizna miały miejsce przed zawarciem małżeństwa. Brak byłoby jakichkolwiek podstaw zarówno prawnych, jak i życiowych, aby przedmioty majątkowe nabyte przez jednego małżonka przed powstaniem wspólności w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny traktować inaczej niż przedmioty nabyte przez niego przed powstaniem wspólności na podstawie jakiegokolwiek innego tytułu.

Wszystkie te przedmioty stanowią zawsze majątek odrębny każdego z małżonków.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1974 r., Nr 6, poz. 105