Uchwała z dnia 1973-05-02 sygn. III CZP 7/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 7/73

Uchwała z dnia 2 maja 1973 r.

Przewodniczący: sędzia K. Piasecki (sprawozdawca). Sędziowie: S. Dmowski, F. Wesely.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Z. przeciwko Aleksandrowi L. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Zielonej Górze postanowieniem z dnia 18 stycznia 1973 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. Czy w razie uwzględnienia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu rozstrzygnięcie o kosztach (opłaty i wynagrodzenie adwokackie) ma być zamieszczone w treści klauzuli wykonalności, czy też w osobnym postanowieniu?

2. Czy w wypadku zamieszczenia postanowienia o kosztach w treści klauzuli wykonalności orzeczenie to ma być uzasadnione i doręczone stronom?

3, Od jakiej chwili należy liczyć bieg terminów:

a) do zaskarżenia orzeczenia w kosztach,

b) do uzupełnienia orzeczenia w przedmiocie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania związanych z nadaniem klauzuli wykonalności?",

postanowił udzielić następujących odpowiedzi:

1. W razie uwzględnienia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności rozstrzygnięcie o kosztach związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu zamieszcza się w treści tej klauzuli, a nie w odrębnym postanowieniu.
2. Orzeczenie odmawiające uwzględnienia wniosku o przyznanie kosztów związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu podlega uzasadnieniu.
3. Jeżeli postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności zawiera rozstrzygnięcie o kosztach związanych z jej nadaniem, termin do wniesienia zażalenia w tym przedmiocie biegnie według zasad określonych w art. 795 § 2 k.p.c.
4. Termin do złożenia wniosku o uzupełnienie rozstrzygnięcia o kosztach związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności biegnie od daty wydania wierzycielowi tytułu wykonawczego.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne nasunęło się na tle następującej sytuacji procesowej: Po wydaniu i uprawomocnieniu się wyroku uwzględniającego powództwo wierzyciel wystąpił z wnioskiem o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, żądając zasądzenia "kosztów adwokackich" w kwocie 75 zł za sporządzenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Z akt sprawy wynika, że klauzula wykonalności została nadana. Ponieważ nie nastąpiło orzeczenie o kosztach nadania klauzuli wykonalności, wierzyciel domagał się uzupełnienia postanowienia w tym przedmiocie. Sąd Powiatowy odmówił przyznania pełnomocnikowi powoda kosztów związanych z nadaniem klauzuli wykonalności. Zaznaczył, że chodzi o koszty egzekucyjne. Kosztów tych można dochodzić w postępowaniu egzekucyjnym. To postanowienie zaskarżył zażaleniem powód.

Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu postanowienia o przekazaniu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, uzasadniając swoje wątpliwości, wskazał na to, że orzeczenie o kosztach za sporządzenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności mogłoby być wkomponowane w treść klauzuli wykonalności, tak jak to się dzieje w wypadku opłaty kancelaryjnej, jednakże stoi temu na przeszkodzie przepis ustalający treść klauzuli wykonalności. Wydawanie oddzielnego postanowienia co do kosztów postępowania związanych z uzyskaniem klauzuli powodowałoby powstanie dalszych kosztów związanych z nadaniem klauzuli w razie nieuiszczenia przez dłużnika dobrowolnie kosztów od pierwszej klauzuli wykonalności. Wydaje się więc celowe - podkreślił Sąd Wojewódzki - zamieszczanie orzeczeń o kosztach adwokackich w treści klauzuli wykonalności.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W uchwale składu trzech sędziów z dnia 6 lipca 1970 r. III CZP 47/70 (OSNCP 1971, z. 2, poz. 24) Sąd Najwyższy na pytanie, czy od wniosku o zaopatrzenie orzeczenia sądowego lub państwowego biura notarialnego w klauzulę wykonalności przysługują stronie odrębne koszty adwokackie, czy też powinny się one mieścić w kosztach procesowych lub w przyszłych kosztach egzekucyjnym - udzielił odpowiedzi, że stronie należy się zwrot wynagrodzenia adwokackiego związanego z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności. O takie właśnie też między innymi koszty chodzi w niniejszym pytaniu prawnym i uchwała ta stanowić będzie jedną z przesłanek rozstrzygnięcia pytania.

Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu pytanie obejmuje kilka kwestii różnej natury, ściśle jednak ze sobą związanych. Na plan pierwszy wysuwa się zagadnienie wzajemnego stosunku między klauzulą wykonalności a rozstrzygnięciem o kosztach procesu związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności. Wątpliwość jest uzasadniona, jeśli się zważy, że brak w obowiązującym prawie przepisów, które by to zagadnienie regulowały wprost. Jednakże należy opierać się na pewnej ogólnej zasadzie, dotyczącej zamieszczania rozstrzygnięcia o kosztach w orzeczeniu, z którym koszty te się wiążą. Nieuzasadnione byłoby, przede wszystkim jako sprzeczne z nie pozbawioną w tej dziedzinie waloru zasadą ekonomii procesowej, mnożenie "aktów" sądowych, co oczywiście miałoby miejsce w razie formalnego wyodrębnienia orzeczenia o kosztach postępowania od właściwej treści klauzuli wykonalności.

Zapatrywania tego nie można podważyć skutecznie przez powoływanie się na okoliczność, że treść klauzuli wykonalności jest ustalona przez ustawę i że nie został w niej przewidziany element kosztów omawianego postępowania. Treść klauzuli wykonalności może przecież obejmować pewne inne postanowienia dodatkowe, nie związane bezpośrednio z samą treścią klauzuli wykonalności (np. zastrzeżenie, że wierzyciel jest zwolniony od kosztów sądowych - § 185 regulaminu sądowego). Klauzula wykonalności, ustalona w sposób wzorcowy, nie może z istoty rzeczy przesądzać w sposób negatywny dopuszczalności zamieszczania w niej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania związanego z jej nadaniem. Rozstrzygnięcie zatem o kosztach postępowania związanych z nadaniem klauzuli wykonalności stanowi część jednolitej pod względem prawnym całości wszystkich jej elementów.

Ten fakt przesądza już, że także rozstrzygnięcie o wspomnianych kosztach podlega zaskarżeniu według tych samych zasad co postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności. Zastosowanie ma przeto art. 795 § 1 k.p.c. Nieuzasadnione byłoby czynienie pod tym względem wyłomu i poddawanie rozstrzygnięcia o kosztach - jako niewątpliwie też rozstrzygnięcia o kosztach procesu w szerokim znaczeniu tego pojęcia - reżymowi zaskarżenia według art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. Norma ta, zamieszczona w przepisach o procesie, mogłaby mieć zastosowanie w rozważanym zakresie (art. 13 § 2 k.p.c.), gdyby zagadnienia tego nie można by rozwiązać na podstawie art. 795 § 1 k.p.c., który wobec tego musi być traktowany jako przepis o charakterze szczególnym w takim rozumieniu, w jakim przyjmuje to art. 13 § 2 k.p.c. Na wstępie rozważań stwierdzono już, że orzeczenie o kosztach postępowania związanych z nadaniem klauzuli wykonalności należy traktować pod względem prawnym jako integralną część postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania związanych z nadaniem klauzuli wykonalności, tak jak we wszystkich pozostałych wypadkach, może być albo pozytywne, albo negatywne. Z ogólnego punktu widzenia pod względem prawnym oba te rozstrzygnięcia mają taki sam charakter. Jednakże różnią się one swą treścią. Z tym faktem łączą się pewne różnice, mające znaczenie przy rozwiązywaniu zagadnienia, czy rozstrzygnięcie o kosztach postępowania związanego z nadaniem klauzuli wykonalności podlega uzasadnieniu. Otóż jeśli chodzi o rozstrzygnięcie uwzględniające wniosek wierzyciela o przyznanie kosztów postępowania związanych z nadaniem klauzuli wykonalności, to z żadnych przepisów k.p.c. ani innych przepisów nie wynika, aby postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności w tym zakresie podlegało uzasadnieniu. Uzasadnieniu nie podlega też nadanie klauzuli wykonalności. Tę zasadę należy konsekwencje rozciągać także na orzeczenie o kosztach, stanowiące nieodłączną część postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności. Należy ponadto zaznaczyć, że obserwacja dotychczasowej praktyki pozwala na wysnucie wniosku, iż nie uzasadnia się rozstrzygnięcia o kosztach związanych z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności, podobnie jak nie uzasadnia się nadania klauzuli wykonalności.

Odmiennie jednak przedstawia się sprawa zarówno w razie odmowy nadania samej klauzuli wykonalności, jak i w wypadku odmowy przyznania omawianych kosztów. W tym wypadku - wobec braku przepisów szczególnych odnoszących się do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności - mają odpowiednie zastosowanie, poprzez art. 13 § 2 k.p.c., przepisy o procesie. Ponieważ chodzi o postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym, ma zastosowanie art. 357 § 2 k.p.c. zdanie drugie, które jednak powinno być stosowane odpowiednio i w takim zakresie, w jakim przepisy k.p.c. o klauzuli wykonalności nie postanawiają inaczej.

Inaczej te przepisy postanawiają w zakresie doręczeń. W związku z tym co do doręczeń nie należy stosować art. 357 § 2 k.p.c., ale art. 795 § 2 k.p.c. Przepis ten wprawdzie reguluje kwestię terminów zaskarżenia dla wierzyciela i dłużnika, jednakże jako przesłankę reguluje też problem doręczeń. Dlatego należy przyjąć, że termin do wniesienia zażalenia przez dłużnika w przedmiocie kosztów biegnie według zasad określonych w art. 795 § 2 k.p.c., czyli dopiero od daty doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Oczywiście, kwestionowanie rozstrzygnięcia o kosztach związanych z nadaniem klauzuli wykonalności może, ale nie musi być połączone z zaskarżeniem postanowienia sądu co do nadania klauzuli wykonalności.

Jeżeli rozstrzygnięcie o omawianych kosztach jest negatywne, to stosownie do powołanego przepisu termin do wniesienia zażalenia biegnie dla wierzyciela od daty wydania mu tytułu wykonawczego (lub ewentualnie postanowienia odmownego). W ten sposób należy rozwiązać problem w świetle wykładni, według której rozstrzygnięcie o kosztach stanowi integralną część orzeczenia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Sprawa byłaby ponad potrzebę skomplikowana, gdyby zaskarżenie samego orzeczenia o omawianych kosztach poddać ogólnemu reżymowi zaskarżenia, a więc według przepisów mających zastosowanie w postępowaniu rozpoznawczym.

Sąd Najwyższy, mając na względzie swoiste cechy postępowania o nadanie klauzuli wykonalności i kierując się rozważanymi już argumentami, doszedł do wniosku, że termin do złożenia wniosku o uzupełnienie rozstrzygnięcia o kosztach związanych z nadaniem klauzuli wykonalności biegnie od daty wydania wierzycielowi tytułu wykonawczego. Przede wszystkim wymaga podkreślenia, że również w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności powstają sytuacje charakterystyczne dla żądania uzupełnienia orzeczenia. Ma to miejsce wówczas, gdy sąd nie rozstrzygnął w żaden sposób (ani pozytywny, ani negatywny) o żądaniu wierzyciela zasądzenia kosztów. Gdyby w tym przedmiocie stosować w całej rozciągłości przepisy postępowania rozpoznawczego, to należałoby konsekwentnie stosować art. 351 § 1 k.p.c., wedle którego strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu - od jego doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku. Tymczasem przepis ten może mieć zastosowanie tylko odpowiednie (art. 13 § 2 k.p.c.). "Odpowiedniość" zastosowania art. 351 § 1 k.p.c. do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności i o jej uzupełnienie wynika z faktu, że przepis art. 795 § 2 k.p.c. pośrednio reguluje odrębnie problem doręczeń. Stosownie do tego dwutygodniowy termin do zgłoszenia wniosku o uzupełnienie liczy się od daty wydania wierzycielowi tytułu wykonawczego. Niezbędne jest także wyjaśnienie, że tak samo należałoby rozstrzygnąć zagadnienie, gdyby sąd - czego nie można wyłączyć - nie nadał klauzuli wykonalności w pełnym żądanym przez wierzyciela zakresie. Również w takim wypadku wierzyciel dopiero z wydajnego mu tytułu wykonawczego dowiedziałby się, że zachodzi podstawa do żądania uzupełnienia postanowienia.

Przytoczone rozważania uzasadniały udzielenie odpowiedzi podanych na wstępie uchwały.

OSNC 1973 r., Nr 11, poz. 196