Uchwała z dnia 1973-06-08 sygn. III PZP 7/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 7/73

Uchwała 7 sędziów z dnia 8 czerwca 1973 r.

Przewodniczący: Prezes SN F. Rusek. Sędziowie: A. Filcek (sprawozdawca), W. Glabisz (współsprawozdawca), S. Rejman, Z. Stypułkowska, T. Szymanek, K. Zieliński.

Sąd Najwyższy, z udziałem przedstawiciela Prokuratury Generalnej PRL prokuratora S. Dzwonkowskiego, rozpoznał na posiedzeniu niejawnym wniosek Prokuratora Generalnego PRL z dnia 31 marca 1973 r. o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

"Czy w skład «sumy wszystkich dochodów», o której mowa w art. 835 k.p.c., wlicza się zaopatrzenie emerytalne i inne dochody wymienione w art. 833 § 2 tego kodeksu?"

i postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

W skład "sumy wszystkich dochodów", o której mowa w art. 835 k.p.c., wlicza się zaopatrzenie emerytalne i inne dochody wymienione w art. 833 § 2 k.p.c. tylko wówczas, gdy przedmiotem egzekucji są alimenty (art. 1083 § 1 k.p.c.).

Uzasadnienie

Przepisy normujące postępowanie egzekucyjne mają zapewnić, w drodze zastosowania środków przymusu, realne zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Toteż przedmiotem egzekucji świadczeń pieniężnych jest w zasadzie cały majątek dłużnika. Jednakże od powyższej zasady ustawodawca przewidział wyjątki w postaci przedmiotowych ograniczeń egzekucji. Należą do nich również ograniczenia przewidziane w art. 833 § 1 i 2 k.p.c.

Na podstawie art. 833 § 1 k.p.c. wszelkie świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania, a wśród nich w szczególności wynagrodzenie ze stosunku pracy, jeżeli nie przewyższają podwójnej kwoty minimalnej wysokości wynagrodzenia miesięcznego za pracę najniżej zarabiających pracowników, podlegają egzekucji w jednej piątej części, przy czym zawsze suma odpowiadająca kwocie minimalnej wysokości wynagrodzenia miesięcznego za pracę (aktualnie 1.000 zł) wolna jest od egzekucji. Jeżeli dłużnik otrzymuje miesięcznie powyżej podwójnej kwoty wyżej wymienionej, egzekucji podlega ponadto połowa całej nadwyżki.

Stosownie zaś do art. 833 § 2 k.p.c. nie polegają egzekucji zaopatrzenia emerytalne, renty zasądzone przez sąd lub ustalone umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela lub wypłacone z dobrowolnych ubezpieczeń rentowych, zasiłki chorobowe, świadczenia alimentacyjne oraz zasiłki rodzinne.

Podkreślić należy, że także przepisy ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym wyłączają w art. 83 możliwość egzekucji świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie poza roszczeniami alimentacyjnym.

Przepisy art. 833 § 1 i 2 k.p.c. określają zatem zasady dopuszczalności egzekucji z określonych w nich świadczeń.

Natomiast przepis art. 835 k.p.c. dotyczy sposobu obliczania podstawy egzekucji w razie pobierania przez dłużnika dochodów z kilku źródeł. Na skutek zliczenia dochodów dłużnika określone w przepisach o ograniczeniu egzekucji zasady stosuje się do sumy dochodów zamiast do poszczególnych dochodów. Gdyby np. określone w art. 833 § 1 k.p.c. zasady egzekucji stosować oddzielnie, to wynagrodzenie dłużnika pobierającego po 1.000 zł miesięcznie od każdego z trzech zakładów pracy byłoby wolne od egzekucji. Jednakże art. 835 k.p.c., pozwalający sumować dochody, stawia dłużnika w powyższym przykładzie w identycznej sytuacji co dłużnik otrzymujący w jednym zakładzie pracy wynagrodzenie o wysokości 3.000 zł i pozwana w obu wypadkach na potrącenie kwoty 900 zł.

Brzmienie art. 835 k.p.c., nie określającego bliżej rodzajów dochodów podlegających kumulacji, i usytuowanie tego przepisu jako odrębnego artykułu wydają się prima facie przemawiać za możliwością sumowania dochodów dłużnika ze źródeł określonych zarówno w art. 833 § 1, jak i w art. 833 § 2 k.p.c.

Taki jednak kierunek wykładni art. 835 k.p.c. nie jest możliwy do przyjęcia. Zmierza on bowiem do umożliwienia prowadzenia egzekucji - z zarobków czy też innych określonych w art. 833 § 1 k.p.c. dochodów dłużnika pobierającego zaopatrzenie emerytalne lub inne nie podlegające egzekucji dochody wymienione w art. 833 § 2 k.p.c. - w szerszym zakresie, niż to przewiduje art. 833 § 1 k.p.c., co ilustruje następujący przykład: Jeżeli skierowano egzekucję do wynagrodzenia za pracę dłużnika w wysokości 1.300 zł, a otrzymuje on ponadto miesięczną rentę w kwocie 500 zł, to oba dochody podlegają zliczeniu i od kwoty 1.800 zł oblicza się 1/5 część, czyli 360 zł, która to suma zostaje potrącona z zajętego wynagrodzenia za pracę. Z przykładu tego wynika, że można by egzekwować zarobki dłużnika poniżej granicy minimalnego wynagrodzenia i w ten sposób zabrać mu nawet całe wynagrodzenie za pracę, byle tylko nie przekroczyć przy egzekucji z łącznej sumy dochodów, określonych w art. 833 § 1 i 2 k.p.c., granic zakreślonych przepisem art. 833 § 1 k.p.c. i nie naruszyć nie podlegających egzekucji dochodów z art. 833 § 2 k.p.c.

Sąd Najwyższy zajmuje przeto stanowisko, że art. 835 k.p.c. ma zastosowanie wyłącznie do dochodów podlegających egzekucji. Nie można bowiem w celu prowadzenia egzekucji sumować dochodu wyłączonego spod egzekucji, gdy ma to prowadzić do obejścia ustawowych jej ograniczeń. Ograniczenia te wynikają w sposób jednoznaczny z przepisów art. 833 § 1 i 2 k.p.c., które jako normy majątkowe, muszą być interpretowane ściśle. Niedopuszczalna jest zatem zmiana zasad egzekucji określonych w tych przepisach w drodze takiej wykładni art. 835 k.p.c., która by powodowała całkowite lub częściowe pozbawienie dłużnika, pobierającego obok dochodu z art. 833 § 2 k.p.c. wynagrodzenie za pracę lub inny dochód określony w art. 833 § 1 k.p.c., prawnej ochrony tego wynagrodzenia. Dotyczy to również kompromisowego rozwiązania, pozwalającego na wliczenie do sumy wszystkich dochodów, o której mowa w art. 835 k.p.c., zaopatrzenia emerytalnego i innych dochodów wymienionych w art. 833 § 2 k.p.c., z tym zastrzeżeniem, że prowadzona według zasad określonych w art. 833 § 1 k.p.c. egzekucja nie może naruszać dochodów z art. 833 § 2 k.p.c. oraz dochodów z art. 833 § 1 k.p.c. poniżej granicy odpowiadającej kwocie minimalnej wysokości wynagrodzenia miesięcznego za pracę najniżej zarabiających pracowników. Także bowiem i to rozwiązanie pozbawia dłużnika, aczkolwiek w mniejszym stopniu, ochrony przewidzianej w art. 833 § 1 k.p.c.

Za przyjętą przez Sąd Najwyższy wykładnią art. 835 k.p.c. przemawia okoliczność, że ustawodawca, dopuszczając w art. 1083 § 1 k.p.c. możliwość egzekucji alimentów z dochodów wymienionych zarówno w art. 833 § 1 k.p.c., jak i w art. 833 § 2 k.p.c., nie poprzestał na objęciu egzekucją tych ostatnich dochodów, lecz określił jednolite zasady egzekucji z obu powyższych źródeł dochodów.

Toteż tylko w razie egzekucji alimentów możliwe jest wliczenie do sum wszystkich dochodów, o której mowa w art. 835 k.p.c., zaopatrzenia emerytalnego i innych dochodów wymienionych w art. 833 § 2 k.p.c., gdyż kumulacja dochodów nie narusza wówczas zasad egzekucji dochodów osiąganych z różnych źródeł. Przepis art. 835 k.p.c., jako należący do przepisów ogólnych postępowaniu egzekucyjnego, ma zastosowanie do uregulowanej w przepisach szczególnych egzekucji świadczeń alimentacyjnych, skoro przepisy te nie zawierają w tym przedmiocie odmiennego uregulowania.

Decydującym argumentem za kumulacją dochodów z art. 833 § 1 i 2 k.p.c. również przy egzekucji wierzytelności innych niż alimentacyjne nie mogą też być trudności w wyegzekwowaniu przez wierzyciela należności od dłużnika pobierającego wysoką rentę bądź emeryturę, a ponadto jeszcze wynagrodzenie za pracę, skoro ustawodawca wyłączył całkowicie spod egzekucji zaopatrzenia emerytalne i inne dochody wymienione w art. 833 § 2 k.p.c., dopuszczalność zaś egzekucji z wynagrodzenia za pracę zwęził do ściśle określonych granic.

Podsumowując powyższe rozważania, Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że przy egzekucji innych niż alimenty świadczeń pieniężnych - bez zmiany obowiązujących przepisów - nie można przyjąć takiej wykładni, która prowadziłaby do naruszenia obowiązujących zasad egzekucji z dochodów określonych w art. 833 § 1 k.p.c. przez włączenie do przewidzianej w art. 835 k.p.c. podstawy obliczenia nie podlegających egzekucji dochodów z art. 833 § 2 k.p.c. W związku z tym na przedstawione przez Prokuratora Generalnego PRL pytanie prawne Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi sformułowanej w sentencji niniejszej uchwały.

OSNC 1973 r., Nr 11, poz. 187