Wyrok z dnia 2009-04-21 sygn. II SA/Ol 36/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bogusław Jażdżyk Sędziowie Sędzia WSA Hanna Raszkowska (spr.) Sędzia WSA Beata Jezielska Protokolant Kamila Warcaba po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2009 r. sprawy ze skargi M. K. na decyzję Dyrektora Izby Celnej z dnia "[...]" nr "[...]" w przedmiocie zwolnienia ze służby 1. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji, 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 24 października 2008 r. Dyrektor Izby Celnej w O., działając na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 11 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r.

o Służbie Celnej (Dz.U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.) zwolnił M.K. ze służby w Izbie Celnej w O. z dniem 27 października 2008 r. W uzasadnieniu podał, że w dniu 28 października 2005 r. strona została mianowana do służby przygotowawczej, którą pełniła w Urzędzie Celnym w O. Trzyletni okres tej służby upłynął w dniu 27 października 2008 r. W tym okresie M.K. była zobowiązana do potwierdzenia egzaminem ukończenia zasadniczego kursu celnego lub do złożenia egzaminu zawodowego oraz do potwierdzenia egzaminem znajomości języka obcego w zakresie umożliwiającym wykonywanie obowiązków służbowych. Szef Służby Celnej pismem z dnia 20 listopada 2006 r. poinformował skarżącą o zwolnieniu jej z obowiązku uczestniczenia w części ogólnej zasadniczego kursu celnego. Następnie, pismem z dnia 6 kwietnia 2007 r. strona została skierowana na szkolenie modułowe, które miało odbyć się w okresie 23 - 27 kwietnia 2007 r., jednakże M.K. w dniu 20 kwietnia 2007r. złożyła prośbę o przesunięcie szkolenia na późniejszy termin, którą rozpatrzono pozytywnie. Na jej wniosek Dyrektor Departamentu Służby Celnej wyraził też zgodę na zrealizowanie trzech szkoleń - modułów części profilowanej zasadniczego kursu celnego -w systemie zdalnego nauczania "Atena". Strona nie ukończyła jednak żadnego z tych kursów oraz nie złożyła egzaminu ze znajomości języka obcego, co uniemożliwiło skierowanie jej na egzamin zawodowy.

Organ dodał, że w okresie od 4 stycznia 2008 r. do 4 września 2008 r. M.K. była na zwolnieniu lekarskim z powodu ciąży, zaś od dnia 5 września 2008 r. przebywała na urlopie macierzyńskim, którego termin upłynął z dniem 22 stycznia 2009 r. Z dniem 27 października 2008 r. upływał okres służby przygotowawczej strony. Do tego czasu skarżąca nie złożyła wniosku o przedłużenie służby przygotowawczej, mimo niewypełnienia obowiązków funkcjonariusza w służbie przygotowawczej wynikających z ustawy o Służbie Celnej. W związku z powyższym w dniu 18 września 2008 r. Dyrektor Izby Celnej wystawił skarżącej, na zakończenie służby przygotowawczej negatywną ocenę kwalifikacyjną funkcjonariusza celnego. Dopiero z dniem otrzymania ponownej oceny, tj. 29 września 2008 r., M.K. złożyła wniosek o przedłużenie służby przygotowawczej, który jednak został rozpatrzony negatywnie przez Szefa Służby Celnej.

We wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy M.K. podkreśliła, że przebywa na urlopie macierzyńskim i w związku ze zwolnieniem ze służby ZUS odmówił jej wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Wniosła o przywrócenie do służby i o umożliwienie jej wykorzystania urlopu macierzyńskiego.

Dyrektor Izby Celnej, po ponownym rozpoznaniu sprawy, podtrzymał swoje stanowisko o zakończeniu przez stronę służby przygotowawczej z oceną negatywną. Uznał, że niewywiązanie się z obowiązków określonych w art. 11 pkt 2 i 3 ustawy o Służbie Celnej oraz negatywna opinia służbowa dyskwalifikują M.K. do pozostawienia jej w służbie stałej.

W złożonej skardze M.K. zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie art. 43 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej w zw. z art. 177 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.). Wywiodła z art. 5 Kodeksu pracy, że przepisy tego kodeksu mają zastosowanie w stanie faktycznym sprawy, gdyż ustawa o Służbie Celnej nie reguluje kwestii zwolnień lekarskich i urlopu macierzyńskiego. Ponadto, art. 43 ust. 1 tej ustawy wprost odsyła do przepisów prawa pracy dotyczących ochrony pracy kobiet, jeżeli przepisy ustawy o Służbie Celnej nie są korzystniejsze. Zgodnie natomiast z art. 177 § 1 Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć, ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy. Skarżąca podkreśliła, że będąc na zwolnieniu lekarskim i urlopie macierzyńskim nie była obowiązana do świadczenia pracy, a szczególności wykonywania obowiązków przewidzianych w art. 11 pkt 2 i 3 ustawy o Służbie Celnej. Zarzuciła również, że bezpodstawnie pracodawca skrócił jej urlop macierzyński. Podniosła, że wpływ na treść zaskarżonej decyzji miał wyłącznie fakt nieprzedłużenia jej przez Szefa Służby Celnej okresu służby przygotowawczej. W czasie służby przygotowawczej była bowiem wzorowym pracownikiem i otrzymała nagrodę z tytułu dobrze wykonywanych obowiązków służbowych.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Celnej wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Podkreślił, że skarżąca nie zaliczyła wymaganych ustawą o Służbie Celnej egzaminów i nie uzyskała pozytywnej oceny kwalifikacyjnej. Oznacza to, że nie zakończyła służby przygotowawczej z wynikiem pozytywnym, co warunkowało mianowanie do służby stałej. Organ administracji zaznaczył też, że Szef Służby Celnej nie wyraził zgody na przedłużenie służby przygotowawczej skarżącej. Stwierdził ponadto, że stosunek służbowy został nawiązany na czas określony

i ustał z upływem ostatniego dnia trzyletniego okresu. Zdaniem Dyrektora Izby Celnej brak jest w tej sytuacji podstaw do uznania, że przebywanie na urlopie macierzyńskim przedłużyło stosunek służbowy. Wobec powyższego powołany przez skarżącą przepis nie miał zastosowania w sprawie. Organ wskazał ponadto, że przyjęcie argumentacji skarżącej powodowałoby trudności w ustaleniu statusu takiego funkcjonariusza, który nie byłby już funkcjonariuszem służby przygotowawczej, a jednocześnie nie mógłby być funkcjonariuszem służby stałej, a tylko te dwie formy pełnienia służby przewiduje ustawa

o Służbie Celnej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Przypomnieć należy, że stosownie do art. 10 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej stosunek służbowy funkcjonariusza celnego powstaje w drodze mianowania, na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do służby. Wynika z tego, że zgody stron wymaga jedynie zadecydowanie o przyjęciu do służby. Stosunkowi służbowemu funkcjonariusza celnego nadano charakter stosunku administracyjnoprawnego (stosunku służby), a więc takiego,

w którym to organ jednostronnie i władczo kształtuje sytuację prawną funkcjonariusza. Stosunek służby funkcjonariuszy celnych charakteryzuje się tym, że ten rodzaj "zatrudnienia" (niepracowniczego stosunku służbowego) nie podlega co do zasady przepisom Kodeksu pracy, lecz jest regulowany ustawą o Służbie Celnej.

Należy jednak zauważyć, że kwestie związane z ochroną pracy kobiet -funkcjonariuszy celnych nie zostały w powołanej ustawie uregulowane w sposób kompleksowy. W tym zakresie ustawa odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu pracy. Zgodnie bowiem z art. 43 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej do funkcjonariusza celnego kobiety stosuje się przepisy prawa pracy dotyczące szczególnej ochrony pracy kobiet, chyba że przepisy tej ustawy są dla niej korzystniejsze. Umieszczenie w ustawie o Służbie Celnej powyższego artykułu jednoznacznie wskazuje na rezultat, jaki w sferze stosunków społecznych zamierzono za pomocą jego normy osiągnąć, a mianowicie zapewnienie m.in. realizacji konstytucyjnej zasady ochrony kobiet w czasie urlopu macierzyńskiego. Tak też wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny, wskazując w wyroku z dnia 21 listopada 2006 r., sygn. I OSK 383/06, (LEX nr 290625, por. także wyrok z dnia 21 marca 2007 r., sygn. I OSK 861/06, LEX nr 362461), że ochrona prawna i opieka Państwa nad rodziną, macierzyństwem i rodzicielstwem, jaką gwarantuje art. 18 i art. 71 Konstytucji, sprowadza się w odniesieniu do funkcjonariuszy celnych do zakresu określonego w art. 19 i art. 43 ustawy o Służbie Celnej.

Kwestię ochrony pracy kobiet w czasie urlopu macierzyńskiego reguluje art. 177 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy (§ 1). Z kolei § 3 tego artykułu stanowi, że umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Z treści cytowanych przepisów wynika zatem bezwzględny zakaz rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego i polega on na braku skuteczności oświadczenia pracodawcy

o rozwiązaniu umowy o pracę z przyczyn niezawinionych.

Z akt sprawy wynika, iż w dniu 24 października 2008 r., tj. w dniu podjęcia przez Dyrektora Izby Celnej decyzji o zwolnieniu skarżącej ze służby, przebywała ona na urlopie macierzyńskim. Powyższa okoliczność jednoznacznie wskazuje, że organ administracji wydając decyzję o zwolnieniu i znając rzeczywiste przyczyny nieobecności funkcjonariusza na służbie, naruszył art. 177 § 1 Kodeksu pracy w zw. z art. 43 ustawy o Służbie Celnej. Zatem powyższa decyzja, jak też decyzja utrzymująca ją w mocy, powinny zostać wyeliminowane z obrotu prawnego jako sprzeczne z obowiązującymi przepisami regulującymi sytuację kobiet na urlopie macierzyńskim.

Dodatkowo należy zauważyć, że przepisy regulujące kwestię służby kobiet (porównując regulacje odnoszące się do identycznej, jak w niniejszej sprawie sytuacji)

w innych służbach mundurowych, zawierają precyzyjne uregulowania dotyczące sytuacji prawnej funkcjonariusza - kobiety w czasie urlopu macierzyńskiego. Analiza (przy zastosowaniu reguł wykładni systemowej) ustawodawstwa określającego służbę funkcjonariuszy Służby Więziennej (art. 42 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej, t.j. Dz.U. z 2002 r., nr 207, poz. 1761 ze zm.) oraz Straży Granicznej (art. 48 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, t.j. Dz.U. z 2005 r., nr 234,

poz. 1997 ze zm.) wskazuje, że zapewnia ono ochronę przed zwolnieniem funkcjonariusza - kobiety w czasie urlopu macierzyńskiego. Powyższe prowadzi do wniosku, iż intencją ustawodawcy było jednolite uregulowanie tej kwestii we wszystkich stosunkach służbowych. Do takiego wniosku prowadzi wzgląd na spójność systemu norm prawnych

i ich interpretacji, która jest jedną z podstaw państwa prawnego, co wynika z art. 2 Konstytucji.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że zaskarżona decyzja została wydana

z naruszeniem powołanych wyżej przepisów prawa materialnego, tj. art. 177 § 1 Kodeksu pracy w zw. z art. 43 ustawy o Służbie Celnej, które miało wpływ na wynik sprawy.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy organ administracji uwzględni przyjętą przez Sąd wykładnię przepisów prawa materialnego.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), należało orzec jak w sentencji. O wykonalności zaskarżonej decyzji orzeczono na podstawie art. 152 tej ustawy.