Wyrok z dnia 2009-05-22 sygn. II SA/Łd 299/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Dnia 22 maja 2009 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Czesława Nowak-Kolczyńska, Sędziowie Sędzia WSA Arkadiusz Blewązka (spr.), Sędzia WSA Renata Kubot-Szustowska, Protokolant sekretarz sądowy Anna Tuczek-Podczaska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 maja 2009 r. sprawy ze skargi K. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania specjalnego zasiłku celowego uchyla zaskarżoną decyzję. LS

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] Nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S., po rozpatrzeniu odwołania K.P. od decyzji Kierownika Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w U. z dnia [...], Nr [...], odmawiającej przyznania zasiłku celowego specjalnego na zakup barakowozu, na podstawie art. 2, art. 3, art. 4, art. 8, art. 41 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r., Nr 115, poz. 728 ze zm.) utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu powyższej decyzji organ odwoławczy wskazał, iż w trakcie przeprowadzania wywiadu środowiskowego w dniu 2 września 2008 r. K.P. wystąpił do Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w U. o przyznanie "barakowozu" z uwagi na fakt, iż obecne jego mieszkanie "nie nadaje się do użytku". Po rozpatrzeniu powyższego wniosku decyzją Nr [...] z dnia [...] Kierownik Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w U. odmówił przyznania wnioskodawcy zasiłku celowego specjalnego z uwagi na "przekraczający dochód i brak podstaw do przyznania w/w pomocy".

Dalej organ odwoławczy podał, że K.P. od wskazanej wyżej decyzji wniósł odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S., które decyzją z dnia [...], znak: [...], uchyliło zaskarżone orzeczenie w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Kierownik Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w U. decyzją z dnia [...], Nr [...] odmówił przyznania zasiłku celowego specjalnego na zakup barakowozu z uwagi na dochód przekraczający kryterium ustawowe. W uzasadnieniu tegoż rozstrzygnięcia wskazano, iż wnioskodawcy zaproponowano przekazanie lub sprzedanie gospodarstwa rolnego, którego jest właścicielem, z czego uzyskałby środki na zaspokojenie podstawowych potrzeb, w tym zakup mieszkania. Z uwagi na to, iż żadna z propozycji nie spotkała się z aprobatą K.P. uznano, że nie zostały wykorzystane przez wnioskodawcę wszystkie jego możliwości i zasoby w celu przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej.

Od decyzji tej K.P. odwołał się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. podnosząc, iż nie zwracał się o pomoc do Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w U. lecz do Rady Gminy w U. i w związku z tym nie rozumie dlaczego otrzymał decyzję od Kierownika Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w U. Odwołujący się podał, że nie oczekuje przyznania zasiłku celowego specjalnego, lecz przyznania mu barakowozu lub kontenera, żeby miał gdzie mieszkać.

K.P. wskazał również, że nie zgadza się z wyliczeniem jego dochodu dokonanym przez organ pierwszej instancji. Zdaniem odwołującego się nie można mówić o dochodach uzyskiwanych przez niego z gospodarstwa rolnego skoro "leży ono odłogiem" z powodu jego stanu zdrowia. Dodał, iż za rok 2007 otrzymał dopłatę unijną z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w wysokości 1.869,55 zł. Wówczas jego grunty zostały uznane za pastwiska, w związku z czym wydzierżawił je sąsiadowi na dwa lata z czynszem dzierżawnym w wysokości 2000 zł. Jednakże sąsiad nie wywiązał się z umowy. Skarżący podał, że otrzymuje jedynie niewielki dochód z renty, która wynosi 143,39 zł miesięcznie. Wskazał na swoją trudną sytuację mieszkaniową i zdrowotną. Stwierdził ponadto, że w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego na rzecz Burmistrza U. lub sprzedania go, nie miałby gdzie umieścić otrzymanego barakowozu lub kontenera.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w następstwie rozpoznania wniesionego odwołania doszło do wniosku, iż nie zasługuje ono na uwzględnienie. Organ wskazał, że K.P. posiada dwuizbowy dom bez wygód. Dom oraz budynki gospodarcze są zaniedbane, a w mieszkaniu brak jest podstawowych sprzętów gospodarstwa domowego. Od kilkunastu lat w budynkach nie wykonywano remontów ani bieżących napraw, w związku z czym zabudowania uległy zniszczeniu. Skarżący prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, nie pracuje. Brak jest osób zobowiązanych do alimentacji względem odwołującego się.

Organ odwoławczy ustalił nadto, że K.P. pozostaje pod opieką lekarza rodzinnego, co mają potwierdzać faktury za wykupione leki. Zdaniem organu odwołujący się nie przedstawił żadnego zaświadczenia o swoim stanie zdrowia. Organ ustalił dochód K.P. na kwotę 1.166,80 zł miesięcznie, w tym renta 143,39 zł miesięcznie i dochód z gospodarstwa rolnego o powierzchni 4,9440 ha przeliczeniowego, którego jest właścicielem 1.023,41 zł. Miesięcznie.

Powyższe ustalenia pozwoliły organowi dojść do wniosku, iż dochód K.P. przekracza ustawowy próg warunkujący przyznanie pomocy społecznej, który w dacie wydania zaskarżonej decyzji, w przypadku osoby samotnie gospodarującej wynosił 477.00 zł.

Dalej Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. wskazało, że pomoc społeczna, stosownie do brzmienia art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r., Nr 115, poz. 728 ze zm.) wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadającym godności człowieka. Przepisy tejże ustawy zawierają również wskazówki co do zasad udzielania pomocy społecznej. Przepis art. 3 ust. 3 tejże ustawy stanowi, że rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, przy czym potrzeby osób korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej (art. 3 ust. 4 tejże ustawy). Tak zakreślone cele i zadania pomocy społecznej, jako instytucji polityki społecznej państwa, nakładają na organy powołane do realizacji tej polityki obowiązek szczególnie starannego rozpoznania potrzeb życiowych osób znajdujących się w trudnych warunkach życiowych, których same nie mogą przezwyciężyć.

Dalej organ odwoławczy wskazał na przepis art. 41 tejże ustawy stanowiący, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:

1) specjalny zasiłek celowy (...), który nie podlega zwrotowi;

2) zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.

W ocenie organu stanowiąc tę regulację, ustawodawca nie wyspecyfikował owych przypadków, powierzając tym samym organowi ocenę okoliczności w każdej indywidualnej sprawie w ramach uznania administracyjnego. W takiej sytuacji, należy stwierdzić, iż organ administracji publicznej rozpoznając sprawę o przyznanie zasiłku celowego w sytuacji, gdy dochód strony, czy rodziny przekracza ustawowe kryterium dochodowe, powinien zakresem swoich rozważań objąć kwestię, czy w okolicznościach sprawy nie występuje szczególnie uzasadniony przypadek, uprawniający zainteresowanego do otrzymania świadczenia (vide: wyrok NSA z dnia 6 stycznia 1999 r., w sprawie sygn. akt SA/Rz 569/97). Organ podkreślił, że w postępowaniu administracyjnym, zwłaszcza jeśli sprawa rozpoznawana jest w ramach uznania administracyjnego, jak ma to miejsce w przypadku zasiłku celowego, odmowa przyznania pomocy może nastąpić tylko wówczas, jeżeli zostanie udowodnione na podstawie dowodów określonych w przepisie art. 75 k.p.a. i przy zachowaniu zasad ustalonych w art. 7 i art. 77 par. 1 k.p.a., że ubiegający się o pomoc, choć znajduje się w trudnej sytuacji, jest w stanie tę sytuację sam pokonać i jego żądania nie odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej.

W ocenie organu odwoławczego z materiału dowodowego sprawy, wynika, że organ pierwszej instancji analizował sytuację wnioskodawcy pod kątem przyznania świadczenia niezależnie od osiąganego dochodu, a więc w formie specjalnego zasiłku celowego. Jednakże odmówił udzielenia pomocy w tej formie ze względu na ustalenie, że z chwilą przekazania posiadanego gospodarstwa rolnego skarżący otrzyma świadczenie emerytalne w pełnej wysokości, w sytuacji zaś sprzedaży posiadanych gruntów uzyska środki pozwalające na remont domu lub zakup barakowozu. Poinformowano również skarżącego o możliwości przekazania gospodarstwa rolnego na rzecz Gminy U., która w zamian zapewni skarżącemu mieszkanie.

Organ podkreślił, że pomimo powyższych możliwości wnioskodawca odmówił współpracy z Miejsko – Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w U. w kwestii ewentualnego rozporządzenia prawem własności gospodarstwa rolnego. W związku z powyższym organ uznał, że K.P. nie wykorzystuje wszystkich zasobów i możliwości aby przezwyciężyć trudną sytuację życiową w jakiej się znalazł.

Organ wskazał nadto, że K.P. musi zdawać sobie sprawę z faktu, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Niewątpliwym jest, iż sytuacja życiowa, w której znalazł się wnioskodawca jest niezmiernie trudna. Jednakże, jak stanowi przepis art. 3 ust. 2 wskazanej powyżej ustawy, zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1 tejże ustawy, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia się osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. W ocenie organu odwoławczego – organ pierwszej instancji podejmował działania zmierzające – przy wyrażeniu dobrej woli wnioskodawcy – do poprawy jego sytuacji życiowej. Propozycje organu korespondowały ze stanem faktycznym sprawy, bowiem jak podniesiono w odwołaniu – z uwagi na swój stan zdrowia wnioskodawca nie uprawia posiadanego gospodarstwa i jest "niezdolny do pracy w rolnictwie do końca swojego życia". Zdaniem organu odwoławczego propozycje organu pierwszej instancji zmierzające do rozporządzenia prawem własności gospodarstwa rolnego znajdują uzasadnienie w świetle powyższych ustaleń. Skoro jednak K.P. odmówił współpracy z organem w tym względzie, to organ podniósł, że brak współdziałania w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej osoby może stanowić podstawę odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej.

Odnosząc się do zarzutu K.P. dotyczącego sposobu wyliczenia jego dochodu organ odwoławczy podkreślił, że w przypadku gdy osoba ubiegająca się o pomoc społeczną jest właścicielem gospodarstwa rolnego ustawodawca nakazuje przyjąć, zgodnie z przepisem art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 207 zł (par. 1 pkt 2 e rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. Nr 135, poz. 950)). W analizowanym przypadku, gdy odwołujący się jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 4,9440 ha przeliczeniowego, to jego miesięczny dochód wynosić będzie 1.023,41 zł (4.9440 ha x 207 zł = 1.023,41 zł).

Konkludując organ odwoławczy podniósł, iż w świetle powyższego przytoczenia organ pierwszej instancji właściwie wyliczył dochód wnioskodawcy. Nie można bowiem uwzględnić zarzutu odwołania, że gospodarstwo rolne, którego jest właścicielem, nie jest przez niego uprawiane. Dochody rolników szacuje się bowiem według stałego przelicznika, jakim jest hektar przeliczeniowy. Nie jest to kryterium w pełni obiektywne. Ustala ono z góry dochód w wysokości 207 zł z 1 hektara przeliczeniowego, który nie musi pokrywać się z dochodem rzeczywiście wypracowanym. Organ podkreślił, że orzekając w sprawach z zakresu pomocy społecznej musi w tym zakresie kierować się literą prawa.

Nadto organ odwoławczy wskazał, iż nie zasługuje na uwzględnienie zarzut skarżącego w kwestii nieprawidłowości wydania przez organ pierwszej instancji decyzji w przedmiotowej sprawie. Zgodnie bowiem z przepisem art. 110 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej zadania pomocy społecznej w gminach wykonują jednostki organizacyjne – ośrodki pomocy społecznej. Natomiast zgodnie z art. 110 ust. 7 tejże ustawy wójt (burmistrz, prezydent miasta) udziela kierownikowi ośrodka pomocy społecznej upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach z zakresu pomocy społecznej należących do właściwości gminy. Ponadto organ odwoławczy zwrócił uwagę na to, że wniosek o przyznanie barakowozu został przez odwołującego się złożony w trakcie wywiadu środowiskowego przeprowadzanego przez pracownika Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w dniu 2 września 2008 r..

Odnosząc się natomiast do kwestii dotyczącej zakwalifikowania wniosku skarżącego, jako wniosku o zasiłek celowy specjalny organ odwoławczy uznał działanie organu pierwszej instancji w tym względzie za prawidłowe. Nie podzielił jednocześnie zapatrywania skarżącego, iż "nie prosi o finanse, tylko prosi o pomoc w naturze, jako kontener lub barakowóz". Zdaniem organu kontener lub barakowóz gmina musiałaby zakupić, a zatem słusznym jest uznanie żądania skarżącego za wniosek o świadczenie pieniężne. Abstrahując od powyższego organ dodał, że zgodnie z przepisem art. 17 ust. 1 pkt 3 i art. 48 ustawy o pomocy społecznej osoba ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. Udzielenie schronienia, a więc przyznanie świadczenia niepieniężnego – po myśli art. 36 pkt 2 i tejże ustawy następuje przez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach do tego przeznaczonych.

Konkludując organ wskazał, iż w powyżej przedstawionych okolicznościach sprawy nie można uznać aby zaskarżona decyzja naruszała prawo, bądź przekraczała granice uznania administracyjnego.

W dniu 10 marca 2009 r. K.P. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi skargę na powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. wskazując, iż nie zgadza się z tym rozstrzygnięciem. Do skargi załączono decyzję Powiatowego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w P. z dnia [...] o ustalonym u skarżącego znacznym stopniu niepełnosprawności oraz wypis z orzeczenia Komisji Lekarskiej z dnia [...] o trwałym inwalidztwie. Skarżący przedstawiając powyższe dokumenty zakwestionował ustalenie organów obu instancji tyczące możliwości uzyskiwania przez niego dochodów z gospodarstwa rolnego. Ponadto skarżący zakwestionował ustalenia organów, iż jest właścicielem budynku mieszkalnego o dwóch izbach. Wskazał, ma wyłącznie "takową ruderę – rozwaliska".

Skarżący podtrzymał swe dotychczasowe stanowisko w kwestii odmowy przekazania gospodarstwa za rentę, co – jego zdaniem – pozbawiłoby go gruntu, na którym mógłby zostać postawiony przyznany mu kontener mieszkalny. Przyznał również, że dokonana dzierżawa jego gospodarstwa okazała się nieporozumieniem, bowiem wskutek nienależytego wykonywania umowy przez dzierżawcę nie uzyskuje z niej umówionego dochodu.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. wniosło o jej oddalenie. W ocenie organu odwoławczego zarzuty zawarte w skardze były już podnoszone w odwołaniu. Zarzut dotyczący niewłaściwego wyliczenia dochodu skarżącego w przedmiotowej sprawie nie mógł być uwzględniony z uwagi na treść art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społeczne, który określa "ryczałtowy" tryb ustalania dochodu osiąganego z gospodarstwa rolnego, a więc jest niezależny od rzeczywistego dochodu osiągniętego przez rolnika z konkretnego gospodarstwa rolnego. Zdaniem organu przepisy ustawy nie dają podstaw do różnicowania sytuacji grupy podmiotów będących właścicielami gospodarstw rolnych, a pogląd, że nie uzyskują dochodów z gospodarstwa rolnego osoby które, z uwagi na stan zdrowia, nie mogą gospodarstwa tego uprawiać, należy traktować jako postulat de lege ferenda. Żaden przepis ustawy nie zakłada bowiem, iż do uwzględnienia dochodu z posiadanego gospodarstwa warunkiem koniecznym jest, aby praca w tym gospodarstwie wykonywana była osobiście. Zdaniem organu stanowisko, zgodnie z którym należy pominąć tego typu dochód prowadziłoby w istocie do podważenia ryczałtowego charakteru dochodu, o którym mowa w przepisie art. 8 ust. 9 omawianej ustawy. Zdaniem organu gdyby ustawodawca chciał wyłączenia dochodu z gospodarstwa rolnego w takich przypadkach, wówczas zamieściłby w przepisie art. 8 tejże ustawy stosowną regulację, której obecnie brak.

Organ wskazał nadto, że w przedmiotowej sprawie K.P. jest osobą uznaną za stale niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym. W świetle powyższego należałoby zatem uznać, iż nie ma możliwości prowadzenia gospodarstwa rolnego i uzyskiwania tą drogą dochodów. Jednakże, jak ustalił organ pierwszej instancji, za rok 2007, zatem będąc już osobą niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym, otrzymał dopłaty unijne do prowadzonego gospodarstwa rolnego w wysokości 1.869,55 zł.. Tym samym brak jest podstaw do uznania, że osoba posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności, czy niezdolności do pracy nie może uzyskiwać dochodów z gospodarstwa rolnego. Przy założeniu, że sama nie może go uprawiać istnieje przecież zawsze potencjalna możliwość gospodarowania przy pomocy osób trzecich, czy też oddania tego gospodarstwa w dzierżawę, a to, że właściciel gospodarstwa rolnego w konkretnym przypadku z takich możliwości nie korzysta nie powinno prowadzić do pominięcia dochodu z gospodarstwa rolnego. Inna interpretacja przedmiotowego przepisu – zdaniem organu – prowadziłaby do różnicowania sytuacji właścicieli gospodarstw rolnych stawiając w gorszej sytuacji tych, którzy nie mając przeciwwskazań lekarskich z innych ważnych względów nie uprawiają gospodarstwa rolnego, chociażby z powodu siły wyższej.

Organ wskazał nadto, że załączone do skargi orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia [...] wydane zostało już po decyzji organu pierwszej instancji, a organ odwoławczy nie miał wiedzy o nim, jak również nie wiedział o orzeczeniu lekarskim z dnia [...] w przedmiocie uznania skarżącego za nietrwale niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym, albowiem skarżący nie przedstawił odnośnej dokumentacji w toczącym się postępowaniu. Co więcej skarżący w toku postępowania nie współpracował z organem pierwszej instancji odmawiając dostarczenia aktualnego odcinka otrzymywanej renty, nie przedstawiając żadnego zaświadczenia o stanie zdrowia i odmawiając podpisania wywiadu środowiskowego z dnia 10 grudnia 2009 r..

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 3 par. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), (w skrócie: p.p.s.a.) sądy administracyjne sprawują w zakresie swojej właściwości kontrolę działalności administracji publicznej. Analogiczne unormowanie zawiera art. 1 par. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 roku – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ), który stanowi, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości między innymi przez kontrolę działalności administracji publicznej. Oznacza to, iż sąd bada legalność zaskarżonej decyzji pod kątem jej zgodności z prawem materialnym określającym prawa i obowiązki stron oraz prawem procesowym regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej.

Stosownie do unormowania zawartego w art. 145 par. 1 p.p.s.a., sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie uchyla decyzję w całości albo w części, jeżeli stwierdzi:

a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,

b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego,

c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy,

W następstwie rozpoznania skargi wniesionej w niniejszej sprawie, nie będąc ograniczonym zarzutami i wnioskami skargi oraz przywołaną podstawą prawną (art. 134 par. 1 p.p.s.a.) Wojewódzki Sąd Administracyjny dopatrzył się w zaskarżonej decyzji tego rodzaju uchybień, które nie pozwalają na jej pozostawienie w obrocie prawnym.

Organy administracji publicznej prowadząc postępowanie w sprawie wniosku K.P. o dostarczenie barakowozu lub kontenera mieszkalnego doszły do przekonania, iż z uwagi na wysokość dochodu uzyskiwanego przez skarżącego rozpoznanie jego wniosku możliwe będzie jedynie na gruncie przepisu art. 41 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r., Nr 115, poz. 728 ze zm.). Przepis ten stanowi, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:

1) specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;

2) zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.

Przepis ten stał się podstawą prawną dla rozpoznania wniosku skarżącego z uwagi na konstatację organu, że skarżący uzyskuje dochód przekraczający ustawowe kryterium umożliwiające korzystanie ze środków pomocy społecznej. W tym zakresie należy skomplementować działania organów pomocy społecznej, bowiem ich rolą jest ustalenie czy występują w sprawie szczególne okoliczności dające możliwość ubiegania się o środki z pomocy społecznej także wówczas gdy dochód rodziny jest wyższy od kryterium dochodowego określonego w art. 8 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. (vide: wyrok WSA w Warszawie z dnia 24 stycznia 2006 r. w sprawie I SA/Wa 917/05, LEX nr 194444).

W realiach niniejszej sprawy nie można jednak działań organów podjętych w powyższym zakresie zaakceptować w całej rozciągłości. Zgodnie bowiem ze swą treścią przepis art. 41 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej w sposób niemogący budzić wątpliwości przesądza o zupełnie wyjątkowym charakterze specjalnego zasiłku celowego. Może on być przyznany "w szczególnie uzasadnionych przypadkach", a więc w sytuacjach zupełnie wyjątkowych, bowiem o możliwości jego przyznania nie decyduje dochód strony, a sytuacja życiowa, w której się ona znalazła. Nie można z tej formy pomocy społecznej wyprowadzać wniosku, iż przyznanie takiego zasiłku jest obowiązkiem organu – tak jak czyni się to w odniesieniu do osób spełniających kryterium dochodowe (vide: wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2006 r. w sprawie sygn. akt I OSK 777/05, LEX nr 194414).

Wyjątkowa możliwość stosowania regulacji prawnej będącej podstawą prawną wydania zaskarżonej decyzji nakazuje bacznie przyjrzeć się okolicznościom, które zdaniem organów administracji przesądzają o tym, że skarżący uzyskał dochód powyżej – określonego w ustawie o pomocy społecznej – kryterium dochodowego. Kwestie te mają kapitalne znaczenie w niniejszej sprawie także dlatego, że skarżący zakwestionował możliwość uzyskania dochodu z gospodarstwa rolnego z uwagi na swój stan zdrowia.

Organy administracji obu instancji zgodnie stanęły na stanowisku, że ryczałtowy charakter dochodu uzyskiwanego z gospodarstwa rolnego wskazuje na to, że dochód ten – na gruncie ustawy o pomocy społecznej – osiągany jest przez rolnika bez względu na to czy prowadzi on gospodarstwo rolne czy też nie. Zdaniem organów bycie właścicielem gospodarstwa rolnego przesądza o konieczności ustalenia zryczałtowanego dochodu z tegoż gospodarstwa na podstawie przepisu art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej.

Z powyższym zapatrywaniem nie można się zgodzić. Dochód z gospodarstwa rolnego określany jest rzeczywiście w sposób ryczałtowy, w oparciu o przepis art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej. Jednakże ten sposób określenia dochodu aktualny jest jedynie wówczas gdy osoba prowadzi gospodarstwo rolne lub ma możliwość jego prowadzenia i uzyskiwania tą drogą środków utrzymania (vide: wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 września 2006 r., w sprawie sygn. akt I SA/Wa 1215/06, LEX 255669).

W realiach niniejszej sprawy udało się organom administracji ustalić, że skarżący z uwagi na swój stan zdrowia nie ma możliwości prowadzenia gospodarstwa rolnego. Co prawda ustalenie to nie jest jasno wyartykułowane w treści zaskarżonej decyzji, ale w odpowiedzi na skargę organ już jednoznacznie kwestię tą wyjaśnia. Zignorowanie powyższego ustalenia i przypisanie skarżącemu hipotetycznego dochodu z gospodarstwa rolnego w oparciu o wskazany powyżej przepis art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej, w sytuacji gdy skarżący dochodu tego nie ma możliwości uzyskiwać, jest próbą kreowania fikcyjnego stanu faktycznego, z którą to próbą nie można się pogodzić z punktu widzenia fundamentalnych standardów państwa prawa. Zastosowana przez organy pomocowe interpretacja powyższej normy prawnej urąga nie tylko celom ustawy o pomocy społecznej, w szczególności przepisowi art. 2 ust. 1 tejże ustawy, ale godzi również w założenie racjonalnego ustawodawcy. Organy bowiem stają na stanowisku całkowicie fikcyjnym i nakazują przypisać skarżącemu dochód, którego nie tylko co do wysokości, ale przede wszystkim co do zasady nie mógł on osiągnąć.

Tak więc skoro skarżący nie ma możliwości osiągania dochodu z gospodarstwa rolnego z powodu swego stanu zdrowia, to tym samym nie jest możliwe ustalenie tegoż dochodu w ryczałtowy sposób przewidziany w treści art. 8 par. 9 omawianej ustawy. Powyższe nie stoi w opozycji do możliwości wliczania w skład osiąganego przez skarżącego dochodu innych pożytków majątkowych, których uzyskanie związane jest z posiadaniem bądź prawem do tegoż gospodarstwa (dopłata bezpośrednia, czynsz dzierżawny).

W tym stanie rzeczy należy wskazać, że organy pomocowe nieprawidłowo stosując przepis art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej w sposób nieuprawniony powiększyły dochód skarżącego do kwoty przenoszącej określone w ustawie kryterium dochodowe. To z kolei doprowadziło do rozpatrzenia wniosku skarżącego o przydzielenie barakowozu mieszkalnego w oparciu o przepis art. 41 ustawy o pomocy społecznej, nie zaś w oparciu o przepis art. 39 tejże ustawy, stanowiący generalną podstawę prawną umożliwiającą przyznanie świadczenia z pomocy społecznej w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. Tak więc skoro przyznanie świadczenia pomocowego w oparciu o przepis art. 39 omawianej ustawy może nastąpić wyłącznie wskutek spełnienia przesłanek określonych w tym przepisie, innych niż te opisane w przepisie art. 41 tejże ustawy, to należy wskazać, że organy administracji nie dokonując prawidłowej subsumcji ustalonego w sprawie stanu faktycznego do mającej rzeczywiste zastosowanie nomy prawnej, nie rozpoznały istoty sprawy. Tym samym niemożliwe stało się zaakceptowanie z punktu widzenia kryteriów legalności tych działań organów administracji podjętych w niniejszej sprawie, które doprowadziły do wydania kwestionowanej przez skarżącego decyzji.

Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny, na podstawie art. 145 par 1 pkt 1, lit. "a", p.p.s.a. uchylił zaskarżoną decyzję uznając, iż nieprawidłowe zastosowanie w niniejszej sprawie norm art. 8 ust. 9 i art. 41 miało istotny wpływ na wydaną decyzję.

Jednocześnie nie można podzielić argumentów skargi wyrażających zdziwienie, że wniosek skarżącego o przyznanie barakowozu mieszkalnego rozpoznany został jako przyznanie świadczenia z pomocy społecznej. W tym zakresie argumentacja przytoczona w zaskarżonej decyzji jest w pełni trafna, a okoliczność, że wniosek o przyznanie barakowozu mieszkalnego został złożony w trakcie wywiadu środowiskowego przeprowadzanego przez pracownika Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w dniu 2 września 2008 r.. jednoznacznie wskazuje na prawidłowość wdrożonego w tej sprawie postępowania.

Rozpoznając sprawę ponownie organ odwoławczy – bazując na stanie faktycznym ustalonym w sposób nie budzący wątpliwości – winien raz jeszcze określić rzeczywisty dochód skarżącego, przy zastosowaniu wskazań zawartych w niniejszym wyroku, a następnie – będąc zdeterminowanym wielkością ustalonego dochodu skarżącego – rozpoznać wniosek o przyznane barakowozu mieszkalnego na podstawie odpowiednich przepisów ustawy o pomocy społecznej.

AG