Postanowienie z dnia 1972-04-21 sygn. III CZP 11/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 11/72

Uchwała z dnia 21 kwietnia 1972 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl (sprawozdawca). Sędziowie: W. Markowski, K. Piasecki.

Sąd Najwyższy, w sprawie z wniosku Heleny B. o stwierdzenie nabycia spadku po Mieczysławie B., po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Bydgoszczy - Ośrodek w Toruniu postanowieniem z dnia 17 grudnia 1971 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, która nie może czytać i pisać w języku polskim, lecz może czytać i pisać w innym języku?",

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Może być świadkiem testamentu osoba nie mogąca czytać i pisać w języku, w którym spadkodawca sporządził testament, jeżeli może czytać i pisać w innym języku oraz włada językiem, w którym testament został sporządzony.

Uzasadnienie

Przytoczone pytanie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego: W dniu 30.III.1971 r. nagle pogorszył się stan zdrowia spadkodawcy, który sporządził w obecności trzech świadków testament szczególny. W testamencie tym powołał on swą żonę do całości spadku oraz zobowiązał ją do: a) utrzymania małoletniej córki aż do czasu jej usamodzielnienia się i b) wyposażenia jej w umeblowanie.

Sąd Powiatowy w Wąbrzeźnie postanowieniem z dnia 27.IX.1971 r. stwierdził, że spadek po Mieczysławie B., zmarłym dnia 6.VII.1971 r., nabyła żona jego Helena B. na podstawie wyżej wymienionego testamentu, który został otworzony i ogłoszony dnia 5.VIII.1971 r.

Postanowienie to zaskarżyli uczestnicy postępowania Jerzy, Ewa i Zofia B. (dzieci zmarłego) rewizją. Sąd Wojewódzki, rozpoznając rewizję uczestników postępowania, postanowieniem z dnia 17.XII.1971 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia objęte uchwałą pytanie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 956 k.c. nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:

1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

2) niewidomy, głuchy lub niemy;

3) kto nie może czytać i pisać;

4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;

5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Z treści pkt 3 art. 956 k.c. wynika, że osoba, która nie może czytać i pisać (mimo że umie czytać i pisać), nie może być w ogóle świadkiem testamentu (jest to wypadek tzw. niezdatności bezwzględnej); natomiast w myśl pkt 4 art. 956 k.c. świadkiem testamentu nie może być osoba nie władająca językiem, w którym spadkodawca sporządza testament (jest to tzw. niezdatność względna).

Wykładnia gramatyczna pkt 3 art. 956 k.c. w zestawieniu z pkt 4 tegoż przepisu prowadzi do wniosku, że świadek testamentu musi umieć i móc czytać i pisać w jakimkolwiek języku, niekoniecznie zaś w języku, w którym spadkodawca sporządził testament, musi natomiast - jak to wynika z pkt 4 - władać językiem, w którym spadkodawca sporządził testament.

Wymaganie to jest niezbędnym warunkiem ważności testamentu. Podobny wniosek wynikał z treści art. 87 pr. spadk. z 1946 r., którego odpowiednikiem jest pkt 4 art. 956 k.c. Według art. 87 pr. spadk. nie mogła być świadkiem testamentu osoba, która nie władała mową, w jakiej spadkodawca sporządził testament. Określenie "nie włada mową" nie może oznaczać nic innego jak tylko władanie w słowie, tzn. że świadek musiał znać mowę, w której testament został sporządzony, i to o tyle, by dokładnie rozumieć oświadczenie spadkodawcy.

Również w Słowniku Języka Polskiego pod hasłem "władać" jest m.in. zwrot "władać językiem", przez co należy rozumieć umiejętność mowy w danym języku. Za stanowiskiem, że świadkiem testamentu może być osoba mogąca czytać i pisać w ogóle, lecz niekoniecznie w języku, w którym spadkodawca sporządził testament, przemawia ponadto i ta okoliczność, że żaden z przepisów o testamentach, zawartych w księdze IV zatytułowanej "Spadki", w tytule III rozdziale II oddziale 1 i 2, nie wymaga, by świadkowie obowiązani byli odczytać treść oświadczenia woli testatora przy testamencie notarialnym i zwykłym, przy testamencie zaś szczególnym spisanie treści testamentu ustnego przez jednego ze świadków nie jest obligatoryjne, lecz fakultatywne, a treść testamentu może spisać nawet osoba trzecia. Jeżeli zaś treść testamentu spisze świadek testamentu, który nie może i nie umie czytać i pisać w języku, w jakim spadkodawca sporządził testament, w innym języku jemu znanym, to ta okoliczność nie może mieć żadnego wpływu na ważność testamentu. Punkt 3 bowiem art. 956 nie wymaga, w przeciwieństwie do pkt 4 tegoż artykułu, by świadek testamentu mógł czytać i pisać w języku, w którym spadkodawca sporządził testament, lecz by w ogóle mógł czytać i pisać. Gdyby intencja tego przepisu była inna, z pewnością ustawodawca nadałby mu odpowiednią treść.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na mocy art. 391 k.p.c. udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1972 r., Nr 11, poz. 174