Uchwała z dnia 1972-02-22 sygn. III CZP 102/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 102/71

Uchwała z dnia 22 lutego 1972 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Masłowski, Z. Wasilkowska.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marii J. przeciwko Janowi J. o zachowek, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Opolu postanowieniem z dnia 20 grudnia 1971 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c. zagadnienia prawnego:

"Czy biegnie termin przedawnienia przewidziany w art. 1007 § 1 k.c. w czasie, gdy uprawniony do zachowku uchodzi - z mocy prawomocnego postanowienia sądu, następnie zmienionego w trybie art. 679 § 1 k.p.c. - za spadkobiercę testamentowego",

udzielił następującej odpowiedzi:

Termin przedawnienia przewidziany w art. 1007 § 1 k.c. nie biegnie dopóty, dopóki uprawniony do zachowku jest uważany z mocy prawomocnego postanowienia sądu za spadkobiercę testamentowego.

Uzasadnienie

Jan P. zmarł 5 listopada 1957 r., pozostawiając testament sporządzony w trybie art. 80 § 1 pr. spadk., na którego podstawie córka spadkodawcy Maria J. została uznana za spadkobiercę testamentowego na mocy postanowienia Sądu Powiatowego w Oleśnie z dnia 2 września 1958 r. Wymienione postanowienie zostało następnie uzupełnione w dniu 19 października 1966 r. w przedmiocie dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Następnie postanowieniem z dnia 24 października 1969 r. tenże Sąd Powiatowy zmienił w trybie art. 679 § 1 k.p.c. oba te postanowienia i stwierdził, że spadek po Janie P. z mocy testamentu z dnia 1 marca 1957 r. dziedziczy wnuk spadkodawcy Jan J. (syn Marii J.). Majątek spadkowy (gospodarstwo rolne) był w posiadaniu powódki Marii J. od otwarcia spadku do 1970 r., a w każdym razie w okresie, gdy z mocy postanowienia z dnia 2 września 1958 r. uchodziła ona za spadkobiercę testamentowego.

W pozwie wniesionym do Sądu Powiatowego w Oleśnie Maria J. domagała się od pozwanego Jana J. kwoty 250.000 zł z tytułu zachowku.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zarzucił, że powódka została zaspokojona w całości, gdyż pod różną postacią pobrała z majątku spadkowego korzyści, które przewyższają należny jej zachowek.

Sąd Powiatowy wyrokiem z dnia 8 października 1971 r. oddalił powództwo z przyczyn podniesionych przez pozwanego.

Wyrok Sądu Powiatowego oddalający powództwo zaskarżyła rewizją powódka. Przy rozpoznawaniu rewizji Sądowi Wojewódzkiemu nasunęło się budzące wątpliwości przytoczone na wstępie zagadnienie prawne, które przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 1007 k.c., przewidujący, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat 3 od ogłoszenia testamentu, odnosi się do sytuacji, w której wiadomo, kto jest spadkobiercą testamentowym i komu ze spadkobierców ustawowych przysługują roszczenia o zachowek.

Termin ten nie może jednak odnosić się do wypadków, gdy na podstawie ogłoszonego testamentu za spadkobiercę testamentowego uchodzi powiedzmy osoba A, która w dodatku majątek spadkowy ma w swym posiadaniu, a później - wskutek uchylenia przez sąd w kilka, a nawet w kilkanaście lat później postanowienia, na mocy którego osoba A była uważana za spadkobiercę - spadkobiercą została ustanowiona osoba B.

W takiej sytuacji należy przyjąć, że osoba A do chwili uchylenia postanowienia sądu, na mocy którego była ustanowiona spadkobiercą testamentowym, i wydania postanowienia sądowego stwierdzającego, że spadkobiercą testamentowym jest osoba B - w ogóle nie miała roszczenia o zachowek. Roszczenie to dla osoby A powstało dopiero z chwilą uznania osoby B za spadkobiercę testamentowego.

Jeżeli więc osoba A wytoczy w terminie 3-letnim od wskazanej daty powództwo o zachowek, należy przyjąć, że zachowała ona termin przewidziany w art. 1007 § 1 k.c.

Z tych względów Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji.

OSNC 1972 r., Nr 7-8, poz. 127