Wyrok z dnia 1971-10-20 sygn. III CRN 266/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 266/71

Wyrok z dnia 20 października 1971 r.

Jeżeli osoba, do której powinien mieć w określonych warunkach zastosowanie np. art. 195 k.p.c., zmarła lub z innych przyczyn nie może być stroną w procesie (por. art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.), to wówczas należy zawiesić postępowanie z urzędu (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.). Podjęcie postępowania powinno nastąpić stosownie do art. 180 pkt 1 k.p.c. i toczyć się już z udziałem następców prawnych osoby, która pierwotnie powinna była wziąć udział w procesie w celu uzupełnienia braków legitymacji biernej łącznej.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: Z. Trybulski, K. Piasecki (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Stanisławy K. przeciwko Antoniemu B. o zapłatę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL prawomocnego wyroku Sądu Powiatowego we Włoszczowie z dnia 7 listopada 1970 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Powiatowemu we Włoszczowie.

Uzasadnienie

W pozwie wniesionym przeciwko Antoniemu B. powódka żądała zasądzenia kwoty 8.300 z odsetkami i eksmisji z łąki o powierzchni 29 arów, położonej we wsi O.

Dla uzasadnienia tych żądań powódka przytoczyła, że pozwany wyłudził od niej użytkowanie wspomnianej łąki. Dochodzona kwota wiąże się z tym, że pozwany użytkował łąkę przez okres sześciu lat i sześciu miesięcy.

Pełnomocnik pozwanego między innymi zarzucił, że pozwany posiadał łąkę wraz z nieżyjącą żoną.

Wyrokiem z dnia 15 stycznia 1970 r. Sąd Powiatowy oddalił powództwo, a postanowieniem z tej samej daty postępowanie w części dotyczącej żądania eksmisji z łąki umorzył.

Wspomniany wyrok został uchylony przez Sąd Wojewódzki w Kielcach i sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Powiatowy wyrokiem z dnia 7 listopada 1970 r. oddalił powództwo.

W rewizji nadzwyczajnej od tego wyroku Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wnosi o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Powiatowemu.

Rewizja nadzwyczajna opiera się na zarzucie rażącego naruszenia art. 3 § 2, art. 195 § 1, art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 140 i 494 k.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Z ustaleń dokonanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Powiatowy uznał za nieuzasadniony podniesiony przez pozwanego zarzut, że pożyczył on powódce kwotę 7.000 zł na kupno łąki. Powódka miała własne środki finansowe na zakup spornej łąki. Jednakże w końcowej części uzasadnienia Sąd Powiatowy zaznaczył, że żądanie powódki oddalił na tej podstawie, iż pozwany łąkę posiadał wraz ze swoją żoną, która zmarła, a zatem "w konkretnych warunkach po stronie pozwanej nie ma pełnej legitymacji biernej".

Z tego ujęcia uzasadnienia widać, że w sposób negatywny o wyniku procesu przesądził pogląd Sądu Powiatowego o braku legitymacji biernej. Pełna legitymacja bierna miałaby miejsce wtedy, gdyby obok pozwanego występowała jego żona. Tymczasem żona pozwanego zmarła. W ten właśnie sposób należy rozumieć stanowisko Sądu Powiatowego.

Gdyby istotnie w grę wchodziła kwestia braków podmiotowych w zakresie legitymacji biernej w tym sensie, że sprawa mogła się toczyć tylko łącznie, to należałoby zastosować art. 195 § 1 k.p.c. Sąd Powiatowy powinien wezwać stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osobę nie biorącą udziału w taki sposób, by jej zawiadomienie było możliwe, a następnie postąpić stosownie do art. 195 § 2 k.p.c.

Sąd Powiatowy zaznaczył, że osoba, która powinna wziąć udział w procesie w charakterze współpozwanej, zmarła, choć brak co do tego bezpośredniego dowodu.

Ta okoliczność prawdopodobnie zadecydowała o oddaleniu powództwa z powodu braku pełnej legitymacji biernej. Fakt ten jednak nie mógłby uzasadniać takiego wniosku. W sytuacji, w której chodzi o przekształcenie podmiotowe procesu (art. 194-198 k.p.c.), może oczywiście zajść również taka sytuacja, jaką mają na względzie przepisy o zawieszeniu postępowania, a zwłaszcza art. 174 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. Jeżeli się okaże, że osoba, do której powinien mieć w określonych warunkach zastosowanie np. art. 195 k.p.c., zmarła lub z innych przyczyn nie może być stroną w procesie (por. art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.), to w takiej sytuacji należy zawiesić postępowanie z urzędu (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.). W wypadku takim podjęcie postępowania - z uwzględnieniem treści przepisów o podmiotowych przekształceniach procesu - powinno nastąpić stosownie do art. 180 pkt 1 k.p.c. Postępowanie dalsze powinno się toczyć już z udziałem następców prawnych osoby, która pierwotnie powinna była wziąć udział w procesie w celu uzupełnienia braków legitymacji biernej łącznej.

Z tych wywodów wypływa wniosek, że Sąd Powiatowy nie miał podstaw do oddalenia powództwa z powołanych przezeń przyczyn.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika jednak, na podstawie jakich przepisów prawa materialnego Sąd Powiatowy doszedł do wniosku, że w sprawie niniejszej istotnie wchodzi w grę współuczestnictwo konieczne. Stanowisko to można wytłumaczyć jedynie ustaleniem, że pozwany użytkował łąkę wraz ze swoją żoną Stanisławą K. Pogląd ten nie jest uzasadniony. Fakt, iż małżonkowie użytkowali łąkę wspólnie, nie uzasadniałby jeszcze wniosku, że w procesie o zwrot wartości zebranego siana z łąki oboje małżonkowie musieliby być pozwani łącznie, że zatem po ich stronie zachodziłoby współuczestnictwo przewidziane w art. 195 § 1 k.p.c.

Słusznie podnosi skarżący, że gdyby przyjąć, iż łąkę użytkowali wspólnie pozwany i jego żona, to w świetle art. 41 § 1 k.r.o. brak byłoby podstaw do oddalenia powództwa skierowanego tylko przeciwko jednemu z małżonków.

Jak się zatem okazuje, w obecnym stanie sprawy żadne względy nie uzasadniały oddalenia powództwa z przyczyn dotyczących legitymacji procesowej biernej.

Fakt ten tłumaczy konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Powiatowemu.

OSNC 1972 r., Nr 4, poz. 76