Uchwała z dnia 1971-09-30 sygn. III CZP 56/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 56/71

Uchwała z dnia 30 września 1971 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl (sprawozdawca). Sędziowie: B. Łubkowski, J. Ignatowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Wandy J. o stwierdzenie nabycia spadku po Helenie R., po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Gdańsku postanowieniem z dnia 31 maja 1971 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1) Czy oświadczenie spadkodawcy nie mające cech testamentu, a wskazujące, który z kilku testamentów sporządzonych tego samego dnia stanowi »testament ostatni«, wystarcza do usunięcia wątpliwości co do wzajemnego stosunku tych testamentów?

2) Czy ważne jest powołanie tego samego spadkobiercy w kilku testamentach sporządzonych tego samego dnia, jeżeli nie można ustalić kolejności ich sporządzenia, a różnica między nimi dotyczy tylko zapisów?"

udzielił następującej odpowiedzi:

1. Oświadczenie spadkodawcy nie mające cech testamentu i nie odpowiadające formie odwołania testamentu, a wskazujące, który z kilku testamentów sporządzonych tego samego dnia stanowi testament ostatni, może być uznane za wystarczające do usunięcia wątpliwości co do ich kolejności.
2. Powołanie tego samego spadkobiercy w kilku testamentach sporządzonych tego samego dnia jest ważne mimo niemożności ustalenia ich kolejności i zachodzącej różnicy dotyczącej zapisów.

Według stanu faktycznego sprawy, na tle którego powstało omawiane zagadnienie prawne, spadkodawczyni pozostawiła kilka testamentów holograficznych z tej samej daty, w których jedyną spadkodawczynią ustanowiła Janinę G., obciążając ją zapisami na rzecz szeregu osób, przy czym niektóre z tych zapisów są różne w poszczególnych testamentach.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Według § 1 art. 949 k.c. testament własnoręczny sporządza się w ten sposób, że spadkodawca napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą (art. 949 § 1 k.c.). Brak daty nie pociąga jednak za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów (art. 949 § 2 k.c.).

Należy przyjąć, że testament jest opatrzony datą w rozumieniu art. 949 § 1 k.c., jeżeli zawiera dzień, miesiąc i rok jego sporządzenia. Normalnie bowiem przez datę rozumie się termin kalendarzowy jakiegoś zdarzenia, oznaczenie dnia, miesiąca i roku jakiegoś wypadku, wyrobienia dokumentu, napisania listu itp. Ustawodawca bowiem, używając terminu "data", nie wskazał, co należy rozumieć przez ten termin.

Jeżeli ustawodawca chciałby dodać inne znaczenie terminowi "data" użytemu w art. 949 k.c., niż ma ono w potocznym języku, to dałby temu wyraz, tak jak uczynił to np. w art. 36 pr. o ks. wieczystych, gdzie zamiast terminu "data" posługuje się terminem "chwila", przez co rozumie chwilę wpływu wniosku o wpis do właściwego sądu.

Na tle istniejącego w niniejszej sprawie stanu faktycznego oznaczenie godziny i minuty sporządzanych testamentów miałoby o tyle istotne znaczenie, że pozwalałoby - bez uciekania się do innych dowodów - na ustalenie, który z testamentów jest ostatni. Jednakże brak tego rodzaju oznaczenia nie może powodować unieważnienia z tego względu wszystkich testamentów, jeżeli ich kolejność można ustalić za pomocą innych środków dowodowych. Za jeden z tego rodzaju dowodów może być uznane oświadczenie spadkodawcy nie mające cech testamentu i nie odpowiadające formie odwołania testamentu (art. 946, 947 k.c.), co oczywiście należy do swobodnej oceny sądu rozpoznającego sprawę. Sąd bowiem ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 13 § 2, 233 § 1 k.p.c.).

W razie niemożności ustalenia kolejności sporządzenia poszczególnych testamentów, zgodnych w swej treści co do ustanowienia spadkobiercy, ale z zachodzącą między nimi różnicą co do zapisów, należy przyjąć, że testamenty zostały sporządzone w jednej dacie i że są one ważne, skoro nie zachodzą między nimi sprzeczności co do ustanowienia spadkobiercy. Zachodzące zaś różnice co do wysokości poszczególnych zapisów mogą jedynie powodować nieważność w części ustanowienia zapisów, chyba że okoliczności sprawy wskazywałyby na to, że bez postanowień dotkniętych nieważnością testator nie ustanowiłby spadkobiercy (art. 58 § 3 k.c.).

Z przytoczonych zasad Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1972 r., Nr 3, poz. 47