Wyrok z dnia 1997-02-19 sygn. IV KKN 292/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KKN 292/96

WYROK z dnia 19 lutego 1997 r.

Przewodniczący: Sędzia SN - Ewa Strużyna

Sędziowie SN: Wiesław Maciak, SA del. do SN Krzysztof Cesarz (spr.)

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Aleksandra Herzoga

Sąd Najwyższy - Izba Karna po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 1997 r. sprawy Z. W., skazanego z art. 148 § 2 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k. z powodu kasacji, wniesionej przez obrońcę od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 18 kwietnia 1996 r., sygn. (...) utrzymującego w mocy wyrok Sądu Wojewódzkiego w K. z dnia 3 października 1995 r., sygn. (...):

1. oddala kasację;
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz R. N. - Kancelaria Adwokacka w K. kwotę 100 (stu) zł za sporządzenie kasacji i kwotę 100 (stu) zł na rzecz adw. A. W. - Kancelaria Adwokacka w W. tytułem obrony oskarżonego Z. W. w postępowaniu kasacyjnym;
3. zwalnia oskarżonego od zwrotu Skarbowi Państwa kwoty opłaty od kasacji i od kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w (…) z dnia 3 października 1995 r., sygn. (...) oskarżony Z. W. uznany został za winnego tego, że w dniu 13 stycznia 1994 r. w Р., działając pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami oraz mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim postępowaniem, z zamiarem bezpośrednim spowodowania śmierci J. K. uderzył go nożem w okolice brzucha powodując tym ranę kłuto-ciętą o głębokości 9 cm z następowym przecięciem otrzewnej jelita czczego, krezki poprzecznicy żołądka i otrzewnej ściennej grzbietowej co w konsekwencji krwotoku spowodowało jego zgon, tj. przestępstwa z art. 148 § 2 k.k. w zw. z art. 25 § 2 k.k. i za to na mocy art. 148 § 2 k.k. Sąd skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności orzekając jednocześnie w oparciu o art. 59a pkt 1 i 2 k.k. dwie nawiązki po 50 zł na cele społeczne.

Wyrok ten zaskarżył obrońca oskarżonego podnosząc zarzut obrazy przepisu art. 22 § 1 k.k. poprzez niezastosowanie go w przedmiotowej sprawie oraz wnosząc o zmianę orzeczenia i uniewinnienie oskarżonego.

Sąd Apelacyjny (...) wyrokiem z 18 kwietnia 1996 r., sygn. akt (...) nie uwzględnił apelacji obrońcy.

Ten sam zarzut powtórzył obrońca w kasacji, twierdząc, iż oskarżony działał w ramach obrony koniecznej, a tym samym nie popełnił przestępstwa. W zarzucie obrońca nie skonkretyzował w czyjej obronie działał oskarżony, ani jakiego dobra chronił. Treść uzasadnienia wskazuje, iż zdaniem obrońcy oskarżony działał w obronie swojej córki, chociaż zdaje się także sugerować, iż odpierał atak skierowany również na niego.

W konkluzji autor kasacji wnosił o uniewinnienie osk. Z. W. od zarzucanego mu czynu.

Prokurator w odpowiedzi na kasację składał wniosek o jej oddalenie jako niezasadnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

W skardze kasacyjnej daje się odczytać dwa wątki. Pierwszy - wyrażony w jej uzasadnieniu i próbujący podważyć ustalenia Sądu I instancji oraz podtrzymujące je stanowisko Sądu odwoławczego. Nurt ten ma na celu wykazanie, że miarodajne są nie wyjaśnienia oskarżonego z k. 20 v i 26, oraz zeznania R. K. z k. 13, a więc najwcześniejsze, lecz dowody takie złożone w późniejszej fazie. A więc kasacji chodzi o wywołanie przekonania, iż oskarżony nie działał z chęci odwetu oraz on również był atakowany w sposób upoważniający do obrony koniecznej (chwytany przez J. K. za szyję). Ta droga skargi kasacyjnej nie ma podstaw prawnych, bo nie może się opierać na zarzucie błędu w ustaleniach faktycznych. Kasacja nie wskazuje bowiem, że Sąd dokonując kwestionowanych ustaleń naruszył jakiekolwiek przepisy prawa procesowego. Dopiero wykazanie iż tak istotne było, mogłoby prowadzić do poświęcenia uwagi zarzutowi błędu w poczynionych ustaleniach.

Drugi wątek kasacji to zarzucenie rażącego naruszenia prawa materialnego przez niezastosowanie do zachowania oskarżonego przepisu art. 22 § 1 k.k. Takie uchybienie daje podstawę do skargi kasacyjnej (art. 463a § 1 k.p.k.). W niniejszej sprawie jednak nie nastąpiło, choć nie da się nie docenić wagi tego zarzutu. Jego znaczenie wynika z przyjęcia przez oba sądy, iż J. K. dopuścił się bezpośredniego, bezprawnego zamachu na swą żonę R. K. a córkę oskarżonego (str. 14 motywów wyroku sądu I instancji - k. 216, str. 5 motywów sądu odwoławczego - k. 245). Sąd odwoławczy zbędnie upatrywał w działaniu oskarżonego braku konieczności, czyli niezbędności obrony (k. 246). W sedno sprawy trafił jednak Sąd Wojewódzki, który stwierdził, że ... "zachowanie Z. W. mimo bezprawnego zamachu o charakterze bezpośrednim, nie wyczerpuje znamion realizacji obrony koniecznej. Dla zaistnienia tego stanu niezbędnym jest, aby sprawca działał z zamiarem obrony bezpośrednio zaatakowanego dobra prawnego. Wszelkie działania przedsięwzięte w celu odwzajemnienia krzywd doznanych uprzednio ... nie mają charakteru obronnego" (k. 216). Niezbędnym, podmiotowym elementem obrony koniecznej jest działanie z woli obrony, a nie z woli odwetu (por. A. Krukowski, "Obrona konieczna na tle polskiego prawa karnego" str. 93 - PWN, W-wa 1965 r.; A. Marek "Obrona konieczna w prawie karnym na tle teorii i orzecznictwa Sądu Najwyższego - str. 66, Wyd. Prawnicze, W-wa 1979 r.). Istnienie tego podmiotowego pierwiastka jest podkreślane w praktyce. Sąd Najwyższy np. w wyroku z 30 grudnia 1972 r. w sprawie RW 1312/72 stwierdził, że "niezbędnym elementem podmiotowym obrony koniecznej jest, aby akcja broniącego się wynikała ze świadomości, że odpiera on zamach i podyktowana była wolą obrony. Ten podmiotowy element działania w obronie koniecznej ułatwia rozgraniczenie rzeczywistych działań obrony od społecznie negatywnych aktów zemsty, samosądu lub chuligaństwa" (patrz: OSNKW nr 5/73, poz. 69). Dodać można, że konieczność takiego akceptowalnego, a więc realizującego kontratyp, nastawienia sprawcy mieści się także w rozumieniu, iż rzecz polega na odpieraniu to jest przeciwstawianiu się lub przeciwdziałaniu. Brak tego w świadomości sprawcy odbiera jego działaniu charakter prawny, czyniąc je bezprawnym (tak jak sam zamach J. K. żonę).

Z przytoczonych względów kasacja, jako niezasadna podlegała oddaleniu. Podstawą zwolnienia oskarżonego od opłaty od kasacji i kosztów postępowania kasacyjnego jest przepis art. 556 k.p.k. Sytuacja w nim wskazana dotyczy Z. W. będącego inwalidą I grupy, po przebytej operacji raka krtani i nie posiadającego majątku. Były to przesłanki analogicznego rozstrzygnięcia obu Sądów powszechnych. Kwoty przyznane za sporządzenie kasacji i obronę oskarżonego z urzędu w postępowaniu kasacyjnym uwzględniają nakład pracy obrońców.