Uchwała z dnia 2007-04-19 sygn. III CZP 16/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CZP 16/07

Uchwała

z dnia 19 kwietnia 2007 r.

Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący)

Sędzia SN Antoni Górski (sprawozdawca)

Sędzia SN Marian Kocon

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku "P.H.P.P.T." S.A. w R., (...) przeciwko dłużnikom Jerzemu S. i Janowi S. w przedmiocie nadzoru nad czynnościami komornika po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 19 kwietnia 2007 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z dnia 21 listopada 2006 r.:

"Czy w trybie art. 759 § 2 k.p.c. dopuszczalna jest zmiana przez sąd prawomocnego postanowienia komornika sądowego w przedmiocie orzeczenia o kosztach postępowania egzekucyjnego w celu usunięcia spostrzeżonych uchybień?"

podjął uchwałę:

Sąd może na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. z urzędu zmienić prawomocne postanowienie komornika, którym wadliwie ustalono wysokość opłaty egzekucyjnej.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim, w ramach wykonywanych funkcji nadzoru judykacyjnego nad działalnością komornika, postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2006 r. wydanym na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. zmienił prawomocne postanowienia komornika w przedmiocie kosztów egzekucyjnych przez obniżenie opłat egzekucyjnych.

Rozpoznając zażalenie komornika, Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim powziął wątpliwość prawną, czy ingerencja z urzędu Sądu Rejonowego w treść prawomocnego postanowienia komornika była dopuszczalna i przedstawił to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)

Podstawowym celem i funkcją nadzoru judykacyjnego sprawowanego przez sąd z urzędu na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. jest zapewnienie legalizmu w działaniach komornika, który, jako funkcjonariusz publiczny (por. art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, jedn. tekst: Dz.U. 2006 r. Nr 167, poz. 1191 ze zm.), jest uprawniony do stosowania przewidzianych w ustawie środków przymusu w celu zapewnienia wykonania orzeczeń sądowych. Z rozpatrywanego punktu widzenia istotne jest, że chodzi o prawomocne postanowienie komornika, które nie korzysta ze wszystkich atrybutów prawomocności, jakie przyznane zostały orzeczeniom sądu, że przedmiotem tego postanowienia jest ustalenie opłaty egzekucyjnej, czyli opłaty należnej samemu komornikowi za dokonanie określonych czynności egzekucyjnych, oraz że formuła art. 759 § 2 k.p.c., uprawniająca sąd do wydawania z urzędu komornikowi zarządzeń zmierzających do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwania spostrzeżonych uchybień jest tak pojemna i ogólna, że nie wyłącza możliwości podjęcia przez sąd z urzędu ingerencji w treść prawomocnego postanowienia komornika ustalającego wysokość opłaty egzekucyjnej. Co więcej, należy przyjąć, że sprawowana przez sąd na podstawie tego przepisu kontrola legalności działania komornika jest w tym wypadku szczególnie uzasadniona, gdyż wydane przez niego postanowienie o ustaleniu opłaty egzekucyjnej określa wysokość należnego mu wynagrodzenia za dokonane czynności egzekucyjne. Już więc z tej przyczyny nie należy pozostawiać tego rozstrzygnięcia tylko kontroli stron postępowania egzekucyjnego w drodze skargi na czynność komornika, lecz poddać je także nadzorowi judykacyjnemu, sprawowanemu przez sąd z urzędu na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. Nie można tolerować sytuacji, w której komornik dokonuje błędnej wykładni przepisów o kosztach na swoją korzyść i ze szkodą dla stron, a następnie broni się przed poddaniem tej kwestii nadzorowi sądu zarzutem prawomocności swojego postanowienia. W tym przedmiocie należy zdecydowanie dać prymat zasadzie legalności działania komornika przed zasadą vigilantibus iura scripta sunt, powoływaną przez przeciwników szerokiego rozumienia zakresu nadzoru judykacyjnego sądu sprawowanego nad komornikiem na podstawie art. 759 § 2 k.p.c.

Nietrafne są zresztą także inne argumenty przeciwko szerokiemu nadzorowi judykacyjnemu nad komornikiem. W szczególności nie przekonuje to – a niniejsza sprawa to potwierdza – że strony postępowania mogą, korzystając z przyznanych im w ustawie instrumentów prawnych, skutecznie zadbać o prawidłowy tok i legalność czynności komornika. Trudno też zgodzić się ze stwierdzeniem, że możliwość podważania przez sąd z urzędu prawomocnych orzeczeń komornika o kosztach godzi w porządek prawny, oparty na respektowaniu prawomocnych rozstrzygnięć. Jak wspomniano, zasada związania prawomocnymi orzeczeniami dotyczy orzeczeń sądowych i nie można stosować jej mechanicznie do postanowień komornika. Zresztą, gdyby przyjąć, że sąd może ingerować z urzędu w treść orzeczenia komornika tylko do czasu jego uprawomocnienia się, to art. 759 § 2 k.p.c. byłby w dużej mierze przepisem bezprzedmiotowym, gdyż na ogół sąd stwierdza uchybienie komornika już po upływie siedmiodniowego terminu przewidzianego w art. 764 § 4 k.p.c.

Przeciwko ograniczeniu kompetencji sądu przemawia pośrednio art. 767³ k.p.c., dodany przez art. 1 pkt 110 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 lipca 2004 r. (Dz.U. Nr 172, poz. 1804), zgodnie z którym sąd odrzuca skargę, jeżeli wniesiono ją po terminie albo nie uzupełniono w terminie jej braków, chyba że zachodzi podstawa do podjęcia czynności na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. Należy przyjąć, że przewidziana w tym przepisie możliwość podjęcia przez sąd działań nadzorczych z urzędu, mimo odrzucenia skargi wniesionej przez stronę, odnosi się także do sytuacji, w której czynność komornika uprawomocniła się z powodu nieskutecznej próby jej zaskarżenia.

Z tych względów na podstawie art. 390 k.p.c. orzeczono, jak w uchwale, która nie przesądza wszystkich kontrowersji łączących się z zakresem stosowania art. 759 § 2 k.p.c., ograniczając się, zgodnie z zakresem przedstawionego zagadnienia prawnego, do kwestii możliwości wzruszenia przez sąd ustalonych w prawomocnym postanowieniu komornika opłat egzekucyjnych.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 04/2010

Sąd może na podstawie art. 759 § 2 k.p.c. z urzędu zmienić prawomocne postanowienie komornika, którym wadliwie ustalono wysokość opłaty egzekucyjnej.

(uchwała z dnia 19 kwietnia 2007 r., III CZP 16/07, J. Gudowski, A. Górski, M. Kocon, OSNC 2008, nr 6, poz. 58; Prok.i Pr.-wkł. 2008, nr 9, s. 42; BSN 2007, nr 4,  s. 12; NPN 2007, nr 2, s. 66; R.Pr. 2008, nr 3, s. 164)

Glosa

Maciej Rzewuski, Monitor Prawniczy 2010, nr 6, s. 345

Glosa ma charakter krytyczny.

Zdaniem autora, nie można zaakceptować rozważań zawartych w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego oraz wynikającej z nich konkluzji wyrażonej w tezie. W jego opinii, przepisy traktujące o postępowaniu egzekucyjnym posługują się dwoma podstawowymi pojęciami: czynność egzekucyjna oraz czynność komornika. Przez pierwsze z nich należy rozumieć wyłącznie takie czynności organów egzekucyjnych, które są dokonywane w zakresie tzw. właściwego postępowania egzekucyjnego, które z reguły jest wszczynane na wniosek wierzyciela egzekwującego. Zakres ingerencji sądu w postępowanie prowadzone przez komornika zależy też od tego, czy czynność dokonana przez funkcjonariusza jest prawomocna. Zdaniem Sądu Najwyższego, czynności nadzorcze sądu mogą być podjęte z urzędu wtedy, gdy czynność komornika uprawomocniła się na skutek bezskutecznej próby jej zaskarżenia. Twierdzenie to pozostaje jednak w sprzeczności z istotą art. 767³ k.p.c. W razie zważenia przez sąd, że – mimo złożenia skargi na czynności komornika po terminie lub braku konwalidacji jej uchybień formalnych – zachodzi podstawa do podjęcia działań nadzorczych na podstawie art. 759 § 2 k.p.c., niecelowe byłoby odrzucenie wniesionej skargi, gdyż sąd powinien wówczas wydać odpowiednie postanowienie zapewniające należyte wykonanie egzekucji. Gdyby zaś sąd w takim przypadku z przyczyn formalnych skargę odrzucił, mógłby dokonać czynności nadzorczych jedynie, gdyby postanowienie w przedmiocie odrzucenia środka zostało skutecznie zaskarżone zażaleniem. Według glosatora, z wnioskowania a contrario wynika zatem bezspornie, że brak stosownej inicjatywy stron w analizowanym zakresie uniemożliwia podjęcie przez sąd działań z art. 759 § 2 k.p.c.

Autor glosy nie podzielił również stanowiska Sądu Najwyższego co do postulatu przypisania zdecydowanego prymatu zasadzie legalności działania komorników nad regułą vigilantibus iura scripta sunt. Jego zdaniem, nie dezawuując możliwości dokonywania przez sąd działań nadzorczych z urzędu, nie można zapominać o procesowej zasadzie dyspozycyjności, która bezspornie obowiązuje również w toku postępowania egzekucyjnego. Nazbyt szeroki zakres nadzoru judykacyjnego, dokonywanego przez sąd, mógłby niewątpliwie godzić w powyższą regułę. Obie te zasady – legalności oraz reguły, w myśl której „prawa są pisane dla czuwających, dla znających prawo” powinny być każdorazowo uwzględniane z równie wysokim natężeniem.

Glosy krytyczne do uchwały opublikowali: G. Julke (PPE 2008, nr 1-2, s. 105) oraz W. Sługiewicz (Rejent 2009, nr 4, s.130).