Wyrok z dnia 2010-10-27 sygn. II SA/Sz 599/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Grzegorz Jankowski, Sędziowie Sędzia WSA Marzena Iwankiewicz,, Sędzia NSA Elżbieta Makowska (spr.), Protokolant Michał Iwanowski, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 27 października 2010 r. sprawy ze skargi W. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta z dnia [...] r. nr [...], II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

Uzasadnienie

Prezydent Miasta decyzją z dnia [...]r., Nr [...]wydaną na podstawie art. 104 kpa oraz art. 7 pkt 4, art. 8 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 3,4,11, art. 39 ust. 1, 2, art. 41 pkt 1, art. 106 ust. 1,3,3a,4, art. 107, art. 109 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2009r. Nr 175, poz. 1362 z późn.zm.), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2009r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2009r. Nr 127, poz. 1055) oraz ustawy z dnia 29 grudnia 2005r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Pomoc Państwa w zakresie dożywiania (Dz.U. Nr 267, poz. 2259 ze zm.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia [...]r. odmówił W. K. przyznania pomocy w formie zasiłku celowego na zakup środków higieny oraz żywności.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że w dniu [...]r. przeprowadzony został u strony rodzinny wywiad środowiskowy, w wyniku którego ustalono, że W. K. prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, mieszka w sam w bursie studenckiej, zajmuje jeden pokój i nie dokonuje z tego tytułu żadnych opłat. Dochód wnioskodawcy w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku tj. w [...]r. wynosił [...] i przekroczył kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej tj. 477 zł.

Organ wyjaśnił, że zgodnie z art. 8 ust. 3 i 4 ustawy przez dochód należy rozumieć wszelkie dochody bez względu na tytułu i źródło ich uzyskania z wyłączeniem odliczeń i pomniejszeń enumeratywnie w przepisach tych wymienionych. Wskazane w ustawie wyjątki nie przewidują wyłączeń z dochodu należności, które uregulowane zostały poprzez zajęcie kwoty [...]zł. Tak więc ta kwota, zasądzona na rzecz wnioskodawcy z tytułu wyrównania udziału jego i jego byłej żony w majątku wspólnym stanowi dochód w rozumieniu art. 8 ust. 3 ustawy.

W ocenie organu, dla obliczenia dochodu strony bez znaczenia jest, że W. K. nie otrzymał faktycznie tej należności z uwagi na jej zajęcie, jako wierzytelności na poczet zapłaty zaległych alimentów, odsetek i opłaty egzekucyjnej oraz zaległej zaliczki alimentacyjnej i zaległości na rzecz likwidatora Funduszu Alimentacyjnego ZUS.

Prezydent wyjaśnił, że na gruncie przepisów ustawy o pomocy społecznej dochód osoby starającej się o pomoc społeczną może być pomniejszony jedynie o kwotę alimentów świadczących na rzecz innych osób tj. kwot zasądzonych orzeczeniem sądowym (wyrokiem lub ugodą) i faktycznie płaconych. Pojęcie alimentów dotyczy tylko i wyłącznie alimentów bieżących tj. zasądzonych świadczeń pieniężnych w określonej wysokości na każdy miesiąc. Według organu, który powołał się na wyrok WSA w Gliwicach z dnia 24.06.2008r. sygn. SA/GL 6/08 kwoty alimentów zaległych nie stanowią alimentów, o których mowa w art. 8 ust. 3 pkt 3 – jest to już dług, a nie kwota alimentów. Podobnie dochodu do pomocy społecznej nie można powiększać o wszelkiego rodzaju koszty egzekucyjne.

Dlatego Prezydent przyjął, że otrzymany przez stronę w [...]r. dochód w kwocie [...]zł, stanowiący dochód jednorazowy w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy, należy rozliczyć w równych częściach na kolejne 12 miesięcy co poczynając od [...]. do [...] daje miesięcznie dochód w kwocie [...]zł. Wskazując na tak ustaloną wysokość dochodu oraz przepisy art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej organ w konkluzji stwierdził, że W. K. nie kwalifikuje się obecnie do przyznania pomocy w postaci zasiłku celowego, skoro jego dochód przekracza kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej.

Ponadto organ wskazał, że rozpatrzył wniosek strony również pod względem prawa do zasiłku celowego specjalnego na żywność, środki higieny i nie znalazł w sytuacji W. K. uzasadnienia do przyznania tej formy pomocy.

Z decyzją tą W. K. nie zgodził się i w odwołaniu domagał się jej uchylenia i przyznania mu wnioskowanego świadczenia.

Odwołujący się zakwestionował ustalenia organu I instancji dotyczące jego dochodu i wyjaśnił, że kwoty [...]zł z tytułu podziału majątku wspólnego nigdy nie otrzymał, ponieważ jego była żona całą kwotę [...]zł wpłaciła na konto komornika i na konto ZUS na poczet zaległych alimentów na córkę H. K. Tak więc jego status nie uległ zmianie, są to dla niego wirtualne pieniądze. Cytując treść art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej skarżący podniósł zarzut niewłaściwej interpretacji tego przepisu przez organ I instancji.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia [...]r. Nr [...]wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005r. o ustanowienie programu wieloletniego "Pomoc Państwa w zakresie dożywiania" (Dz.U. Nr 267, poz. 2259 ze zm.) oraz art. 39 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r., Nr 175, poz. 1362 ze zm.), po rozpatrzeniu odwołania – utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.

Z uzasadnienia decyzji wynika, że organ odwoławczy dokonał identycznych ustaleń faktycznych jak organ I instancji. Kolegium wyjaśniło, że zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej i w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu może być przyznany zasiłek celowy.

Wskazując na treść art. 8 ust. 1 wprowadzający kryterium dochodowe od spełnienia którego (w przypadku osoby samotnie gospodarującej kwota 477 zł.) uzależnione jest między innymi udzielenie tej formy pomocy organ drugiej instancji zaakcentował również nieobligatoryjny charakter zasiłku celowego. Kolegium wskazało także, że ustawowe określenie "kryterium dochodowe", którego spełnienie jest wymagane do przyznania pomocy w formie zasiłku celowego, nie pozostawia organowi swobody w ocenie sytuacji materialnej uzasadniającej udzielenie pomocy. Organ zobligowany jest do ścisłego przestrzegania zasad obliczania tego dochodu.

Organ odwoławczy za chybiony uznał zarzut nieprawidłowego wyliczenia przez organ I instancji dochodu wnioskodawcy. Przyjęcie argumentacji strony skutkowałoby – zdaniem SKO – tym, że to organ pomocy społecznej spłacałby zaległe należności alimentacyjne wnioskodawcy, albowiem odliczenie od faktycznego przysporzenia (dochodu w kwocie [...]zł), zajęcia komorniczego skutkowałoby koniecznością przyznania odwołującemu się kolejnego zasiłku, jako tego świadczenia, które posiada charakter publicznego prawa podmiotowego.

Powołując się na treść art. 8 ust. 3 i 4 ustawy określającego czym jest dochód i jakie składniki pomniejszają ten dochód oraz czego nie wlicza się do dochodu, a także na art. 8 ust. 11, który w odniesieniu do jednorazowego dochodu uzyskanego przez stronę ma w sprawie zastosowanie, Kolegium doszło do identycznych wniosków jak organ pierwszej instancji, a mianowicie, że dochód wnioskodawcy w [...]. przekroczył kryterium dochodowe i dlatego uznało, że odmowa przyznania prawa do pomocy objętej wnioskiem jest zasadna.

SKO podzieliło stanowisko wyrażone w wyrokach WSA w Gliwicach z dnia 24 czerwca 2008r. (IV SA/GL 8/08) i z dnia 25 września 2008r. (IV SA/GL 1188/07) wskazując w ślad za tymi orzeczeniami, że przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy zakłada, że osoba zobowiązana do płacenia alimentów czyni to samodzielnie i dotyczy to alimentów bieżących, a nie zaległych.

W konkluzji Kolegium stwierdziło, że organ I instancji prawidłowo rozpatrzył wniosek strony, a w tym nie naruszył również prawa nie znajdując podstaw do przyznania specjalnego zasiłku celowego.

W. K. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie skargę na wyżej opisaną decyzję ostateczną domagając się jej uchylenia i wydania wyroku nakazującego przyznanie stronie prawa do wnioskowanej pomocy finansowej z wyrównaniem od [...].

W uzasadnieniu skarżący podniósł argumenty stanowiące powtórzenie twierdzeń odwołania. W szczególności zakwestionował dokonaną zaskarżoną decyzję wykładnię art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej prowadzącą do zaliczenia do jego dochodu jednorazowego dochodu w kwocie [...]zł z tytułu podziału majątku wspólnego, której to kwoty nigdy nie otrzymał, gdyż była żona wpłaciła ją na konto komornika i ZUS – Oddział w [...]na poczet zaległych alimentów.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze odpowiadając na skargę wniosło o jej oddalenie i podtrzymało stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny z w a ż y ł, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji wydane zostały z istotnym naruszeniem prawa okresowego, a także z naruszeniem prawa procesowego w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Przed przystąpieniem do uzasadnienia powyższych stwierdzeń należy jednak w pierwszej kolejności wyjaśnić skarżącemu, domagającemu się "wydania wyroku nakazującego", że sąd administracyjny nie posiada kompetencji do nakazywania organom administracji publicznej właściwym do rozstrzygnięcia sprawy jakiej treści powinny wydać decyzję. Sąd ten wydaje po rozpatrzeniu sprawy wyrok o treści, która musi odpowiadać przepisom ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu administracyjnym (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – dalej p.p.s.a.) zawierający się w art. 145 – 152. W przypadku stwierdzenia, że decyzja w istotny sposób narusza przepisy prawa materialnego (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a.) lub narusza przepisy postępowania administracyjnego (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.) w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy sąd administracyjny uchyla wadliwy akt, co oznacza, że sprawa wraca do postępowania administracyjnego. Zawarta zaś w takim wyroku sądowym ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania, z mocy art. 153 p.p.s.a. wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

Przedmiotem sprawy administracyjnej było prawo do zasiłku celowego określonego w art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, który to przepis powołany został w podstawie prawnej zaskarżonej decyzji i zacytowany w jej uzasadnieniu.

Jak trafnie wywiedziono to w zaskarżonym akcie, zasiłek celowy należy do kategorii świadczeń o charakterze fakultatywnym, przyznawanych w ramach uznania administracyjnego. Taki charakter omawianego świadczenia nie zwalnia jednak od dokonania ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności objętych materialnoprawnymi przesłankami uregulowania, o którym mowa w art. 39 ust. 1 oraz tymi, które mogą mieć znaczenie przy ewentualnym rozpatrywaniu wniosku w aspekcie pomocy w postaci specjalnego zasiłku celowego (art. 41 ust. 1).

W związku z tym, że ustawodawca, jak to trafnie wskazano w zaskarżonej decyzji, uzależniał prawo do omawianego świadczenia od nie przekroczenia kryterium dochodowego, rzeczą organów orzekających w sprawie było prawidłowe zastosowanie przepisów art. 8 ustawy odnoszących się do definicji dochodów oraz sposobu ustalenia dochodu.

Na tle ustalenia tego dochodu zaistniał spór w niniejszej sprawie.

Mianowicie, organy obu instancji przyjęły, że uiszczona przez byłą żonę skarżącego w [...] kwota [...]zł z tytułu podziału majątku wspólnego stanowi jednorazowy dochód skarżącego w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej ponieważ pięciokrotnie przekracza kwotę kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej i w związku z tym należy doliczyć tę kwotę – zgodnie z dyspozycją tego przepisu – do dochodu strony w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy poczynając od miesiąca, w którym dochód ten uzyskano. W efekcie tego doliczenia i rozliczenia ustalono, że skarżący w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o zasiłek celowy uzyskał dochód przekraczający [...]% kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej.

Co do zasady zastosowanie reguł art. 8 ust. 11 w stosunku do dochodu jednorazowego należy uznać za prawidłowe, co nie oznacza jednak, że przyjęty w niniejszej sprawie przez organy orzekające obu instancji sposób ustalenia dochodu skarżącego jest zgodny z prawem.

Zgodzić się trzeba bowiem z autorem skargi, że dokonano w zaskarżonej decyzji błędnej wykładni art. 8 ust. 3 pkt 1 – 3 ustawy o pomocy społecznego, z którego wynika, że przy obliczaniu dochodu, sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej pomniejsza się o miesięczne obciążenie podatkiem od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenie społeczne oraz "kwotę alimentów świadczących na rzecz innych osób".

W świetle powyższego przepisu nie jest istotne – wbrew wywodom skarżącego – w jaki sposób uzyskał on "dochód jednorazowy" o którym mowa w art. 8 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej. Fakt uzyskania dochodu byłby spełniony zarówno w sytuacji zapłaty określonej kwoty z tytułu podziału majątku wspólnego (lub z jakiegokolwiek innego tytułu nie objętego dyspozycją art. 8 ust. 3 lub 4 ustawy) do rąk własnych skarżącego, jak i w razie wpłaty na jego konto bankowe lub do rąk albo na rachunek jego wierzyciela, bądź egzekutora wierzytelności. W każdym z tych przypadków byłby to bowiem przychód.

Trzeba natomiast przyznać rację skarżącemu, że organy obu instancji naruszyły art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej wyrażając pogląd, że od dochodu odlicza się wyłącznie alimenty bieżące i świadczone na rzecz innych osób osobiście przez osobę, której dochód podlega ustaleniu.

Taka interpretacja nie wynika z literalnego brzmienia art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy, a przeciwnie jest przejawem nadinterpretacji tego przepisu.

Sąd nie podziela stanowiska wyrażonego we wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. Podkreślenia wymaga, że wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 25 września 2008r. (sygn.akt IV SA/GL 1188/07) został uchylony przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 15 września 2009r. (sygn.akt I OSK 94/09), który w uzasadnieniu stwierdził, że : "Art. 8 ust. 3 pkt 3 u.p.s. mówi wyraźnie o alimentach świadczonych na rzecz innych osób, nie precyzując czy świadczenie to ma być dobrowolne czy nie, a także czy mają to być alimenty bieżące czy zaległe. Stanowi on, że przychód ma być pomniejszony o alimenty. Żadnych wyłączeń z pomniejszenia ustawodawca nie przewidział".

Idąc tym tokiem rozumowania należy stwierdzić, że zaskarżona decyzja oraz decyzja utrzymana nią w mocy naruszyły w istotny sposób przepisy prawa materialnego poprzez ustalenie dochodu skarżącego z wyłączeniem wynikającego z art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy obowiązku pomniejszenia dochodu o kwotę zapłaconych na rzecz córki alimentów za pośrednictwem komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne.

Z uwagi na brak odpowiednich ustaleń nie jest, w aktualnym stanie sprawy, możliwe dokonanie oceny, jaki wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie miało to naruszenie, bowiem żaden z organów orzekających w sprawie nie ustalił jaka część kwoty [...]zł zapłaconej przez byłą żonę skarżącego z tytułu spłaty jego udziału w majątku wspólnym de facto zostało przekazane przez komornika na poczet alimentów. Z pewnością bowiem do alimentów podlegających odliczeniu od dochodu nie można zaliczyć kosztów związanych z ich egzekucją (np. kosztów komornika) oraz kwot stanowiących spłatę bliżej nie określonych należności względem ZUS-u

Tak więc, przy ponownym rozpatrzeniu sprawy rzeczą organu będzie ustalenie kwoty alimentów podlegających odliczeniu od dochodu i ustalenie dochodu skarżącego z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku z uwzględnieniem oceny prawnej dokonanej przez Sąd, a następnie podjęcie odpowiedniego do tych ustaleń rozstrzygnięcia merytorycznego w kontekście art. 39 ust. 1 ewentualnie także art. 41 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.

Dlatego, nie przesądzając ostatecznego sposobu rozstrzygnięcia należało orzec na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i e w związku z art. 135 p.p.s.a. jak i w pkt I sentencji, a na podstawie art. 152 p.p.s.a. – jak w jej pkt II.