Postanowienie z dnia 1970-10-14 sygn. III CRN 181/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 181/70

Postanowienie z dnia 14 października 1970 r.

Pozbawienie przez ojca kilkuletniego dziecka naturalnego środowiska rodzinnego i bezpośredniej opieki matki oraz możliwości wychowywania się wspólnie z małoletnim rodzeństwem i zatrzymanie go na stałe - wbrew woli matki - w obcym kraju zawiera elementy nadużycia władzy rodzicielskiej, które uzasadniają pozbawienie go tej władzy.

Przewodniczący: sędzia K. Piasecki (sprawozdawca). Sędziowie: H. Dąbrowski, B. Łubkowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z wniosku Barbary R. o pozbawienie Wacława R. władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem Piotrem, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego od postanowienia Sądu Powiatowego w Opolu z dnia 7 października 1969 r.,

uchylił zaskarżone postanowienie w części oddalającej wniosek i pozbawił uczestnika postępowania Wacława R. władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem Piotrem R., urodzonym w dniu 11.X.1963 r.; ustalił miejsce pobytu małoletniego Piotra R. w Polsce u wnioskodawczyni Barbary R.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni domagała się pozbawienia swego męża Wacława R. władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi: Piotrem-Marcinem, urodzonym w dniu 11.X.1963 r. w L., i Agnieszką-Agatą, urodzoną w dniu 19.I.1966 r. w O., przyznania jej wyłącznego prawa wykonywania władzy rodzicielskiej nad dziećmi, orzeczenia, że małoletni Piotr-Marcin, przebywający obecnie z ojcem w USA, powinien wychowywać się przy niej w Polsce.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Powiatowy zawiesił władzę rodzicielską Wacława R. nad małoletnią Agnieszką-Agatą, a w pozostałej części wniosek oddalił. Dla uzasadnienia tego rozstrzygnięcia Sąd Powiatowy przytoczył, co następuje:

Uczestnik postępowania wyjechał w styczniu 1967 r. na stypendium naukowe do USA. W czasie pobytu w USA zwrócił się listownie do wnioskodawczyni, aby wyraziła zgodę na przyjazd małoletniego syna Piotra w celach odwiedzin i dla nauki języka angielskiego. Wnioskodawczyni zgodziła się na wyjazd syna i małoletni syn Piotr w dniu 4.V.1968 r. wyjechał do USA. Pobyt dziecka za granicą miał trwać do 31.XII.1968 r., na co uczestnik postępowania wyraził zgodę i zobowiązał się w tym terminie wrócić wraz z dzieckiem do Polski. Po wyjeździe małoletniego Piotra do USA uczestnik postępowania zawiadomił listownie wnioskodawczynię, że zamierza wnieść sprawę o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód i że - jego zdaniem - lepiej będzie, jeżeli syn Piotr pozostanie razem z nim.

W dniu 2.IV.1969 r. uczestnik postępowania oświadczył przedstawicielowi Polskiej Ambasady w USA, że na razie nie zamierza wrócić do kraju.

W rewizji nadzwyczajnej od tego postanowienia Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wnosi o jego uchylenie w części oddalającej wniosek o pozbawienie uczestnika postępowania władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem Piotrem i ustalenie miejsca pobytu tego małoletniego w Polsce u wnioskodawczyni albo o uchylenie zaskarżonego postanowienia w części oddalającej wniosek i przekazanie sprawy Sądowi Powiatowemu w Opolu do ponownego rozpoznania.

Rewizja nadzwyczajna opiera się na zarzucie rażącego naruszenia art. 97 § 2 i art. 111 § 1 k.r.o.

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.

Sąd Powiatowy, oddalając wniosek o pozbawienie uczestnika postępowania władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem Piotrem, podniósł, że jedynym zarzutem przeciwko ojcu zgłoszonym przez wnioskodawczynię jest fakt zatrzymania małoletniego przez ojca w USA, a tym samym pozbawienie jej możliwości bezpośredniego wychowywania i kontaktowania się z dzieckiem. Wnioskodawczyni nie zgłosiła natomiast przeciwko uczestnikowi postępowania żadnych zarzutów, z których wynikałoby, że nadużywa władzy rodzicielskiej względem syna Piotra lub w sposób rażący zaniedbuje swoje obowiązki. Jest faktem bezspornym, zdaniem Sadu Powiatowego, że uczestnik postępowania, podejmując decyzję zatrzymania syna w USA, wyrządził wnioskodawczyni jako matce wielką krzywdę moralną, jednakże okoliczność ta nie może go dyskwalifikować jako ojca w rozumieniu art. 111 § 1 k.r.o.

Z powyższym stanowiskiem Sądu Powiatowego nie można się zgodzić już choćby z tej zasadniczej przyczyny, że zawiera ono ocenę zachowania się ojca dziecka z punktu widzenia interesu matki, pomija natomiast ocenę tego zachowania z punktu widzenia dobra dziecka, co jest w sprawie decydujące. Przepis art. 111 § 1 k.r.o. przewiduje trzy rodzaje przyczyn, dla których sąd opiekuńczy władny jest pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej. Jedną z takich przyczyn, uzasadniającą pozbawienia rodziców lub jednego z nich władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, jest nadużywanie tej władzy.

W świetle okoliczności niniejszej sprawy uzasadnione więc będzie przyjęcie poglądu, że pozbawienie pięcioletniego dziecka naturalnego środowiska rodzinnego i bezpośredniej opieki matki oraz możliwości wychowywania się wspólnie z małoletnią siostrą i zatrzymanie go na stałe - w brew woli matki - w obcym kraju zawiera elementy nadużycia władzy rodzicielskiej, uzasadniające pozbawienie uczestnika postępowania tej władzy.

Niezależnie od powyższego Sąd Powiatowy, oddalając wniosek w sprawie ustalenia miejsca pobytu dziecka, naruszył w sposób rażący art. 97 § 2 k.r.o., który stanowi, że o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Do istotnych spraw dziecka należą sprawy związane z miejscem pobytu dziecka. Z okoliczności sprawy wynika, że wnioskodawczyni jako matka wyraziła zgodę na wyjazd syna Piotra do USA tylko na czas ściśle określony, tj. od dnia 4.V.1968 r. do dnia 31.XII.1968 r. Pobyt dziecka w USA w tym okresie zgodny był z wolą obojga rodziców.

O pozostaniu małoletniego Piotra w USA po 31.XII.1968 r. zadecydował jednoosobowo uczestnik postępowania i z tym momentem zarysowała się rozbieżność między rodzicami co do miejsca pobytu dziecka. Obowiązkiem więc sądu opiekuńczego było w takiej sytuacji wydanie rozstrzygnięcia dotyczącego tej kwestii. Okoliczności sprawy wskazują na to, że małoletni Piotr powinien się wychowywać w domu swojej matki w Polsce, skąd został podstępnie uprowadzony.

Rozstrzygnięcie w tym ostatnim zakresie uzasadnione jest treścią art. 26 § 1 k.c. W związku z sytuacją powstałą na skutek pozbawienia uczestnika postępowania władzy rodzicielskiej nad synem Piotrem, jego matka stała się osobą, której wyłącznie przysługuje władza rodzicielska. Pomimo jednak tego stanu rzeczy wynikającego wprost z samego tekstu przepisu, uzasadnione jest ustalenie miejsca pobytu tego małoletniego, tak jak o to wnosi się w rewizji nadzwyczajnej. Unormowanie bowiem zawarte w art. 26 § 1 k.c., dotyczące miejsca zamieszkania, nie wyłącza potrzeby konkretnego rozstrzygnięcia o miejscu pobytu.

Z tych wszystkich względów należało orzec w sposób określony w sentencji niniejszego postanowienia.

OSNC 1971 r., Nr 6, poz. 107