Wyrok z dnia 2011-02-16 sygn. I OSK 1777/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Irena Kamińska (spr.) Sędziowie: sędzia NSA Janina Antosiewicz sędzia del. WSA Marzenna Linska - Wawrzon Protokolant starszy inspektor sądowy Joanna Sikora po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej E. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 17 czerwca 2010 r. sygn. akt IV SA/Gl 881/09 w sprawie ze skargi E. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Bielsku Białej z dnia (...) października 2009 r. nr (...) w przedmiocie usług opiekuńczych - odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej 1. uchyla zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję i decyzję Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bielsku – Białej nr (...)z dnia (...) sierpnia 2009 r.; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Bielsku Białej na rzecz E. G. kwotę 420 (czterysta dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2010 r., UV SA/G I 881/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę E. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Bielsku-Białej z dnia (...) października 2009 r. nr (...) w przedmiocie usług opiekuńczych – odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej.

W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji podniósł, iż po umieszczeniu H. M. w Domu Pomocy Społecznej dla Przewlekle Chorych w Bielsku-Białej jej córka E. G. przyjęła na siebie w drodze umowy Nr (...)z dnia 11 października 2005 r. zawartej z organem w trybie art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593), obowiązek pokrywania kosztów pobytu swej matki w placówce. Wysokość odpłatności pierwotnie ustalonej w przywołanej umowie zmieniana była kolejnymi aneksami, ze względu na różnice w wysokości miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej.

Z załączniku do zaaprobowanego przez E. G. swoim podpisem aneksu Nr (...) z dnia 16 października 2008 r. organ określił miesięczny koszt utrzymania w Domu Pomocy Społecznej dla Przewlekle Chorych w Bielsku Białej, gdzie umieszczona była matka strony, H. M., na kwotę 2 530 zł, co wynikało z Zarządzenia Nr (...) Prezydenta Miasta Bielska Białej z dnia 20 lutego 2008 r. (Dz.Urz. Województwa Śląskiego z dnia 14 marca 2008 r. Nr 47, poz. 1038). Określono także, iż odpłatność ponoszona przez świadczeniobiorcę, H. M. stanowi kwotę 512,51 zł, a do dopłaty pozostaje 2017,49 zł. Dokonano następnie, w oparciu o przeprowadzony wywiad środowiskowy, obliczenia dochodu rodziny E. G. , zobowiązanej na mocy umowy (...)z dnia 11 października 2005 r. do ponoszenia odpłatności.

Biorąc pod uwagę kryterium dochodowe dla trzyosobowej rodziny wynikające z art. 8 ust. 1 pkt w związku z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b/ ustawy o pomocy społecznej ustalono, iż faktyczny dochód rodziny E. G. jest wyższy niż 250% kryterium dochodowego. Odpłatność ustalono zatem jako różnicę pomiędzy 250% kryterium dochodowego trzyosobowej rodziny, a faktycznie uzyskiwanymi w rodzinie zobowiązanej dochodem. Zgodnie z załącznikiem do wymienionego aneksu kwota ta w miesiącu kwietniu 2008 r. wynosiła 2017,39 zł, w maju 2008 r. 1537,17 zł, a od czerwca 2008 r. wynosić miała 1250,24 zł.

Wskutek wniesionego do organu wniosku o częściowe zwolnienie od ponoszonego obowiązku ustalonego opisanym aneksem z dnia 16 października 2008 r., działający z upoważnienia Prezydenta Miasta Bielsko-Biała Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, decyzją z tego samego dnia o numerze (...), zwolnił częściowo E. G. z opłaty miesięcznej za pobyt H. M. w DPS na okres od kwietnia 2008 r. do marca 2009 r. ustalając w kwietniu 2008 r., w miejsce kwoty 2017,39 zł – odpłatność w wysokości 500 zł, a od maja 2008 r. do marca 2009 r. w miejsce 1537,17 zł odpłatność w wysokości 200 zł.

Ustalono, iż strona prowadziła wspólne gospodarstwo z mężem i małoletnim synem, a ich dochód przekraczał 250% kryterium dochodowego trzyosobowej rodziny. Jednakże ze względu na sytuację dochodową, zdrowotną oraz problemy małżeńskie wynikłe na tle ponoszenia coraz wyższych kosztów utrzymania H. M. uwzględniono prośbę o częściowe jej zwolnienie od ustalonego mocą umowy obowiązku. Organ nie uznał natomiast twierdzeń strony, co do tego, iż pozostaje w odrębności gospodarczej ze swoim mężem, z którym zawarła w dniu 24 kwietnia 2008 r. umowę o rozdzielności majątkowej małżeńskiej. Wskazano, iż strona i jej mąż razem zamieszkują, wspólnie partycypując w kosztach utrzymania siebie i wspólnego dziecka. Decyzja ta stała się ostateczna.

W dniu 23 marca 2009 r. E. G. wystąpiła z ponownym wnioskiem o częściowe zwolnienie jej z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt jej matki w DPS. Zaproponowała dobrowolną opłatę w wysokości 200 zł miesięcznie, a z uwagi na uzyskanie premii rocznej – jednorazowo 500 zł i wskazała, iż jej sytuacja finansowa uległa pogorszeniu ze względu na wysokie koszty utrzymania oraz sytuację zdrowotną jej i syna.

Decyzją z dnia 3 sierpnia 2009 r. Nr (...) wydaną na podstawie art. 64 pkt 1 i pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bielsku Białej, działając z upoważnienia Prezydenta Miasta Bielsko Biała, odmówił zwolnienia E. G. z opłaty miesięcznej za pobyt H. M. w Domu Pomocy Społecznej dla Przewlekle Chorych w Bielsku-Białej. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia odniesiono się do wydanej w dniu 16 października 2008 r. decyzji o częściowym zwolnieniu strony z opłaty za pobyt jej matki w Domu Pomocy Społecznej oraz dokonanej w dniu 13 marca 2009 r. aktualizacji wywiadu środowiskowego i zebranej w sprawie dokumentacji. Stwierdzono, że wnioskodawczyni mimo deklarowanej odrębności gospodarstw domowych pozostaje w faktycznym związku z mężem, zajmuje wspólny z nim lokal, który w równym z mężem zakresie utrzymuje, a także użytkuje wspólne sprzęty gospodarstwa domowego, a nadto w równym z mężem stopniu utrzymuje i wychowuje małoletniego syna. Uznano, iż sytuacja zdrowotna w rodzinie wnioskodawczyni nie uległa zmianie, a całość wydatków na leczenie wnioskodawczyni i jej syna wyniosła 1320 zł. Dokonano nadto ustaleń w zakresie uzyskiwanego przez wnioskodawczynię dochodu, który z tytułu wynagrodzenia za pracę w miesiącu lutym 2009 r. wyniósł 2222,23 zł, a w miesiącu marcu – wraz z premią roczną i zwrotem podatku dochodowego – wyniósł 5132,02 zł. Wskazano, iż wnioskodawczyni odmówiła ujawnienia dochodu współmałżonka. Biorąc pod uwagę tę ostatnią okoliczność organ odmówił uwzględnienia wniosku o częściowe zwolnienie od odpłatności za pobyt H. M. w DPS, gdyż nie miał możliwości ustalenia rzeczywistej sytuacji dochodowej rodziny wnioskodawczyni koniecznej dla rozważenia kwestii wysokości odpłatności.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła E. G. wyrażając swoją dezaprobatę w stosunku do stanowiska organu. Podniosła, jako niesłuszne, obciążanie wyłącznie jej odpłatnością za pobyt matki w domu pomocy społecznej w przypadku, gdy jest jeszcze druga osoba zobowiązana do ponoszenia tego obowiązku, a to jej siostra. Zakwestionowała sposób obliczenia obciążającej ją odpłatności twierdząc, iż koszt pobytu jej matki w domu pomocy społecznej powinien zostać podzielony na obie córki. Zaprzeczyła nadto ustaleniom organu, co do tego, by prowadzone przez nią gospodarstwo domowe mogło być uznane jako prowadzone wspólnie z jej mężem.

Decyzją z dnia (...) października 2009 r. Nr (...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Bielsku Białej działając na podstawie art. 6 pkt 13, art. 60 ust. 1 i 2, art. 61 ust. 1 i 2 i art. 64 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. z 2008 r. Nr 115, poz. 728) oraz art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji.

Organ zauważył, iż pojęcie rodziny określone w tej normie prawnej nie jest zależne od więzów pokrewieństwa lecz od faktu, czy osoby wspólnie zamieszkujące tworzą wspólnotę. Przejawem wspólnego gospodarstwa jest bowiem wspólne zamieszkiwanie i gospodarowanie. Odnosząc się do sytuacji odwołującej organ zauważył, iż zamieszkuje ona wspólnie z rodziną i małżonkowie wspólnie ponoszą koszty utrzymania lokalu oraz wychowywania dziecka, a także wspólnie czerpią korzyści z tego gospodarstwa, używając wspólne urządzenia techniczne i sanitarne. Zdaniem organu spełnienie tych przesłanek wypełnia pojęcie wspólnego gospodarowania.

Odpowiadając natomiast na zarzut odwołującej, iż nie obciążono odpłatnością za pobyt H. M. jej drugiej córki stwierdzono, iż miejsce pobytu tej osoby nie jest znane organowi. Kolegium przytoczyło przepisy art. 60 ust. 1 i 2 pkt 2 i 3 oraz art. 61 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej wskazując, iż zgodnie z przywołanymi normami H. M. wnosi opłatę za swój pobyt w domu pomocy społecznej w wysokości 70% swego dochodu, częściowo ponosi je odwołująca, a resztę dopłaca Gmina Bielsko-Biała. Zaznaczono, iż ubiegając się o zwolnienie od obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt matki w domu pomocy społecznej odwołująca powinna dołączyć informację o dochodach męża, gdyż w ocenie organu prowadzi z nim wspólne gospodarstwo w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej.

Na powyższą decyzję E. G. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skargę, domagając się jej uchylenia i zasądzenia kosztów postępowania.

Uzasadniając stanowisko wyrażone w skardze powołano się na akt notarialny stwierdzający intercyzę podnosząc, iż powinien on być wiążący, nosi bowiem znamiona tytułu wykonawczego. Całkowite abstrahowanie od notarialnie stwierdzonej umowy majątkowej małżeńskiej, ustanawiającej odrębność majątkową, zdaniem skarżącej, powinno znaleźć napiętnowanie w orzeczeniu sądu.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie wyjaśniając, jak dotychczas, iż w jego ocenie małżonkowie G. prowadzą wspólne gospodarstwo domowe.

Wydając zaskarżony wyrok Sąd pierwszej instancji podniósł, iż na gruncie przepisów ustawy o pomocy społecznej nie budzi wątpliwości obowiązek skarżącej do ponoszenia odpłatności za pobyt jej matki w domu pomocy społecznej. Nie budzi również wątpliwości wysokość odpłatności, jaką zobowiązana była ona ponosić począwszy od kwietnia 2009 r. Podpisawszy umowę Nr (...)z dnia 11 października 2005 r. oraz kolejne do niej aneksy wraz załącznikami, skarżąca zobowiązała się do miesięcznej opłaty za pobyt swojej matki przebywającej w Domu Pomocy Społecznej dla Przewlekle Chorych w Bielsku-Białej. W ostatnim z aneksów odpłatność ta wyliczona została na kwotę 1250,24 zł (vide załącznik do aneksu z dnia 16 października 2008 r. Nr (...)), a obowiązek ten skarżąca przyjęła na siebie, podpisując wymieniony aneks do umowy. Od tej chwili zobligowana była do wykonywania zobowiązania, jakie powstało w drodze umowy zawartej pomiędzy skarżącą, a organem pomocy społecznej. Obowiązki osób partycypujących w kosztach utrzymania pensjonariusza w DPS nie konkretyzują się bowiem w decyzji administracyjnej lecz w umowie.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji odrębną natomiast jest kwestia zwolnienia lub częściowego zwolnienia strony zobowiązanej do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, o czym mowa w art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Te uprawnienia konkretyzują się już w decyzji administracyjnej i mają charakter fakultatywny. Wydanie decyzji w sprawie zwolnienia od odpłatności osoby zobowiązanej do jej ponoszenia na podstawie czynności cywilnoprawnej, jaką jest zawarta umowa, wymaga jej wniosku, w którym wykazane powinny zostać przesłanki sugerujące możliwość zastosowania dobrodziejstwa, o którym mowa w przytoczonym wyżej art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Analizując wymienione w treści tej normy prawnej przesłanki można uznać, iż przede wszystkim odnoszą się od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Oczywiste wydaje się więc, że skoro strona domaga się przyznania tych uprawnień, w jej interesie leży udzielanie wszelkich informacji dotyczących nie tylko sytuacji osobistej i majątkowej, ale także sytuacji poszczególnych członków jej rodziny. Rolą organu jest natomiast ocena zebranego materiału dowodowego. Nie budzi zatem wątpliwości pogląd Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bielsku Białej działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta, który potraktował jako konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy wyjaśnienie sytuacji materialnej skarżącej, poprzez ustalenie wysokości uzyskiwanego w jej rodzinie dochodów.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż skarżąca, będąca mężatka, zamieszkuje wspólnie z mężem i synem partycypując w wydatkach związanych z utrzymaniem mieszkania oraz wychowywania syna. W związku ze sporządzeniem w kwietniu 2008 r. umowy notarialnej zmieniającej jej ustrój majątkowy małżeński na rozdzielność majątkową skarżąca dowodziła, iż nie stanowi już wspólności gospodarczej z mężem, a w konsekwencji nie jest dopuszczalne żądanie przez organ dokumentacji potwierdzającej wysokość jego dochodów. Sąd pierwszej instancji podzielił pogląd organu, co do tego, iż stan faktyczny sprawy pozwala traktować skarżącą, jej męża i małoletniego syna, jako rodzinę w rozumieniu art. 6 pkt 14 ustawy o pomocy społecznej. Poza wspólnym zamieszkiwaniem łączy te podmioty więź świadcząca o wspólnym gospodarowaniu. Niezaprzeczalnie, chociażby w sprawach wychowywania syna i ponoszenia na ten cel wydatków, podejmują oni bowiem wspólne decyzje. Wspólnie również, bez konfliktów i konieczności interwencji sądowej zarządzają wydatkami na utrzymanie wspólnego mieszkania i inne z tym związane cele. W tym zakresie nie stanowią odrębnych, zarządzających podmiotów, które wypełniłyby przesłanki pojęcia "osoby samotnie gospodarującej". Z kolei umowa o wyłączenie ustawowej wspólności majątkowej nie jest dostateczną podstawą do potraktowania małżonków, jako osoby samotnie gospodarujące, w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej. Również w przypadku wspólnie zamieszkujących małżonków, nie rozpoczynających kroków w kierunku rozwodu czy separacji, regulujących pomiędzy sobą wszystkie sprawy rodzinne, a w szczególności finansowe bezkonfliktowo, wykazanie braku wspólności gospodarczej w rozumieniu art. 6 pkt 14 ustawy o pomocy społecznej wymaga od strony postępowania racjonalnego uzasadnienia sytuacji, a okoliczność ta powinna być badana przez organ ze szczególną wnikliwością.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła E. G. zarzucając mu naruszenie art. 107 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r., o pomocy społecznej poprzez przyjęcie za legalną decyzję Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bielsku-Białej z dnia 3 sierpnia 2009 r., odmawiającej zwolnienia skarżącej z opłaty miesięcznej za pobyt jej matki w domu pomocy społecznej.

W związku z powyższym wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach oraz orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.

W motywach skargi kasacyjnej podniesiono, iż podstawą faktyczną zaskarżonej do Sądu pierwszej instancji decyzji było to, że skarżąca wezwana do uzupełnienia dokumentów o zaświadczenie o zarobkach męża nie złożyła takiego zaświadczenia, ale poinformowała organ, że jej mąż odmówił jego przedłożenia. W związku z taką podstawą faktyczną, organ przywołał art. 107 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej, jako podstawę wydania decyzji odmawiającej zwolnienia skarżącej z opłaty miesięcznej za pobyt jej matki w domu pomocy społecznej. Jednak zgodnie z tym przepisem, to odmowa złożenia oświadczenia o stanie majątkowym, a nie zaświadczenia o zarobkach może być podstawa wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia, a nie o odmowie zwolnienia z opłaty, o której wyżej mowa. Organ administracyjny zgodnie z wyżej cytowanym przepisem nie miał podstaw do odmowy zwolnienia skarżącej z ponoszenia opłaty z tego tylko powodu, że mąż skarżącej odmówił złożenia zaświadczenia o zarobkach. Zdaniem skarżącej to pracownik socjalny zgodnie z art. 105 ustawy o pomocy społecznej powinien zażądać takiego zaświadczenia od zakładu pracy męża skarżącej. Skoro zaświadczenie o zarobkach męża skarżącej ma istotne znaczenie dla odmowy jej zwolnienia z ponoszenia opłaty, to brak takiego zaświadczenia stanowi uchybienie wydanej decyzji, z racji naruszenia art. 7 k.p.a.

Wnoszący skargę kasacyjną podniósł, iż w zaskarżonym wyroku Sąd pierwszej instancji zamiast rozważyć legalność zaskarżonej decyzji, w kontekście jej podstawy faktycznej i prawnej, skoncentrował się tylko na rozważaniu pojęcia rodziny w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej, w całkowitej abstrakcji od aktu notarialnego umowy o rozdzielności majątkowej skarżącej i jej męża. Analiza pojęcia rodziny dokonana przez Sąd w zaskarżonym wyroku, jakkolwiek teoretycznie bez zarzutów, to praktycznie budzi jednak zasadnicze wątpliwości. Zgadzając się z Sądem, że dwie z trzech przesłanek przewidzianych w art. 6 pkt 14 ustawy o pomocy społecznej zostały przez skarżącą i jej męża spełnione (faktyczny związek i wspólne zamieszkiwanie), to jednak trzecia przesłanka nie została spełniona – małżeństwo Państwa G. wspólnie nie gospodarowało. Nie podejmowali i nie realizowali decyzji w celu zarządzania budżetem z powodu obowiązku ponoszenia przez skarżącą kosztów pobytu jej matki w domu opieki społecznej. Kłótnie na tle finansowym z innymi wydatkami były na tyle istotne i częste, że doprowadziły do opuszczenia przez męża skarżącej wspólnego mieszkania i zaprzestania łożenia przez niego na ich małoletnie dziecko, co stało się podstawą pozwu o alimenty, o czym świadczą załączniki do skargi.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zarzut skargi kasacyjnej dotyczący naruszenia art. 107 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej uznać należy za usprawiedliwiony.

Przepis ten stanowi, że pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia. Art. 4 ustawy również nakłada na osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej obowiązek współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Z brzmienia wszystkich tych przepisów wynika, że o świadczenia pomocy społecznej mogą ubiegać się zarówno pojedyncze osoby jak i rodziny. Nawet gdyby przyjąć za trafne ustalenia organów administracji, zaakceptowane przez Sąd I instancji polegające na uznaniu, że wnioskodawczyni wraz z mężem i synem pomimo istniejącej między małżonkami umowy o rozdzielności majątkowej tworzą rodzinę w rozumieniu art. 6 ust. 13 ustawy to należy w niniejszej sprawie rozważyć kto jest wnioskodawcą w sprawie o zwolnienie z części opłat za usługi opiekuńcze świadczone na rzecz H. M.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego rodzina E. G. nie jest wnioskodawcą w tej sprawie, bowiem ewentualnie przyznane świadczenie z pomocy społecznej nie ma służyć zaspokojeniu jej potrzeb. Osobą zobowiązaną do uiszczania części opłat za pobyt matki w Domu Pomocy Społecznej jest natomiast E. G. i to ona wystąpiła ze stosownym wnioskiem. Zgodnie z dyspozycją art. 107 ust. 5 ustawy jako osoba ubiegająca się o pomoc złożyła oświadczenie o dochodach i stanie majątkowym. Nie można jej zatem zarzucić, że odmówiła złożenia niezbędnych do wydania decyzji informacji. Organ administracji winien rozważyć czy osoba, której miesięczny dochód netto wynosi 2222,23 zł i która ma na utrzymaniu, choćby co do połowy związanych z tym kosztów, małoletnie dziecko może miesięcznie ponad 50% swojego wynagrodzenia (bo kwotę 1250,24 zł) przeznaczać na dopłatę do kosztów pobytu matki w zakładzie opiekuńczym. Rozważenia w tej sprawie wymaga zatem, czy dochody wnioskodawczyni pozwalają jej na wykonywanie zobowiązań rodzinnych przede wszystkim lub wyłącznie wobec matki.

W niniejszej sprawie jest jeszcze jeden aspekt, którym nie zajęły się zarówno organy administracji jak i Sąd I instancji. Z brzmienia art. 107 ust. 5 ustawy wynika, że podmiot odmawiający złożenia oświadczenia ma możliwość jego złożenia, a brak współdziałania z organem przyznającym pomoc społeczną zmierza do utrudnienia działań mających na celu ustalenie jego sytuacji materialnej. Negatywną konsekwencja braku współdziałania ma być decyzja odmowna. Przepis ten zakłada jednak po stronie wnioskodawcy istnienie pewnego nasilenia złej woli lub niedbalstwa, które skutkują odmową złożenia oświadczenia. W niniejszej sprawie żadnej takiej motywacji nie można przypisać wnioskodawczyni. Jej mąż nie akceptował ponoszenia wysokich opłat na rzecz utrzymania teściowej i bez względu na motywy zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej, umowa ta została zawarta, co rodzi określone konsekwencje faktyczne i prawne. Od umowy między małżonkami zależy w tej sytuacji wysokość wzajemnych świadczeń na koszty utrzymania mieszkania i dziecka. Przede wszystkim jednak E. G. nie mogła skutecznie złożyć oświadczenia o dochodach małżonka, nie mogła też wyegzekwować od niego takiego oświadczenia. Tym bardziej nie może ponosić negatywnych konsekwencji zachowań, na które nie ma wpływu i które są niezależne od jej woli.

Trzeba wskazać, że decyzja o zwolnieniu wnioskodawczyni z części opłat z dnia 16 października 2008 r. podjęta była w identycznym stanie faktycznym i brak jest wyraźnego wskazania przyczyn, dla których organ zmienił stanowisko w tej sprawie.

Rozpoznając ponownie wniosek E. G. organ administracji po ustaleniu jaka jest jej sytuacja majątkowa i obciążenia na rzecz małoletniego syna, winien rozważyć czy okoliczności pozwalają na ponoszenie opłaty w pełnej ustalonej wysokości.

Mając wszystko to na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 188 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji.