Wyrok z dnia 1970-02-18 sygn. I CR 571/69

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 571/69

Wyrok z dnia 18 lutego 1970 r. 

Posługiwanie się groźbą samobójstwa w celu wymuszenia złożenia określonego oświadczenia woli stanowi groźbę bezprawną w rozumieniu art. 87 k.c.

Przewodniczący: sędzia S. Gross. Sędziowie: H. Dąbrowski, W. Kuryłowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Józefa K. przeciwko Tomaszowi K. i Halinie Z. o unieważnienie uznania, na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 3 listopada 1969 r.,

oddalił rewizję.

Uzasadnienie

W dniu 5.III.1969 r. powód uznał za swoje dziecko przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w S. Tomasza Ż., urodz. 15.II.1969 r., syna Haliny Ż., za jej zgodą (art. 79 § 1 i 77 § 1 k.r.o.).

W dniu 19.VIII.1969 r. powód wystąpił o unieważnienie uznania dziecka, powołując się na dokonanie powyższego uznania "pod wpływem bezprawnej groźby swej matki, Wandy K.", która miała zagrozić - w razie nieuznania dziecka przez powoda i odmowy zawarcia małżeństwa z pozwaną - popełnieniem samobójstwa.

Sąd Wojewódzki oddalił powództwo, jako nie udowodnione, a zwłaszcza wobec ustalenia, że "powód swobodnie podjął swą decyzję, nie miał bowiem żadnych realnych podstaw do obawy o życie swej matki".

Wyrok ten zaskarżył powód rewizją, opartą na zarzucie sprzeczności dokonanego ustalenia z zebranym w sprawie materiałem (art. 362 pkt 4 k.p.c.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Oświadczenie woli uznającego, złożone pod wpływem bezprawnej groźby osoby trzeciej, uzasadnia żądanie uznania powyższego oświadczenia za nieważne (art. 60 k.r.o., oraz art. 87 k.c.). W sprawie niniejszej groźbę tę miała stanowić groźba popełnienia samobójstwa przez matkę powoda (gdyby nie uznał dziecka). Wprawdzie ujemne następstwa groźby nie dotknęłyby przede wszystkim bezpośrednio samego grożącego, jednakże ze względu na konkretną sytuację w danym wypadku groźba ta mogła wywołać nie tylko stan realnej obawy u powoda (o życie matki), ale również jej urzeczywistnienie mogło spowodować niekorzystne następstwa dla powoda, jako syna, gdyby postępowaniem swym, przy przyjęciu realności spełnienia groźby, doprowadził do samobójstwa matki.

O wadliwości oświadczenia woli stanowi obok realności groźby także jej bezprawność. Samobójstwo nie jest przestępstwem w prawie polskim (por. k.k. z 1932 r. i z 1969 r.), niemniej jednak posługiwanie się groźbą samobójstwa w celu wymuszenia złożenia określonego oświadczenia woli należy uznać - skoro środkiem wymuszenia jest w każdym razie pozbawienie życia człowieka (mimo że nie jest karalne pozbawienie życia siebie samego) - za groźbę bezprawną w rozumieniu art. 87 k.c.

Przytoczona zatem przez skarżącego podstawa powództwa mogła usprawiedliwiać dochodzone w sprawie żądanie. Sąd Wojewódzki ustalił jednak, że "oświadczenie powoda o uznaniu dziecka wolne jest od wad i powód swobodnie podjął swą decyzję", a zwłaszcza wobec braku "realnych podstaw do obawy o życie swej matki". Ustalenie to jest niewadliwe i zgodne z zebranym materiałem procesowym. Matka powoda nakłaniała go do zawarcia małżeństwa z matką dziecka, jednakże nie groźbą samobójstwa, lecz "ze względu na korzyści materialne, jakie małżeństwo to przynosiło", powód zaś, godząc się na małżeństwo, na tej podstawie uznał dziecko. Uznanie dziecka nastąpiło więc nie pod wpływem bezprawnej groźby matki powoda, lecz w sposób jak najbardziej niewadliwy, po powzięciu przez powoda zamiaru zawarcia z matką dziecka małżeństwa.

Z powyższych względów, skoro w rewizji brak uzasadnionych podstaw do zaskarżenia wyroku, należało na podstawie art. 387 k.p.c. orzec jak w sentencji.

OSNC 1971 r., Nr 2, poz. 27