Uchwała z dnia 1970-04-03 sygn. III CZP 18/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 18/70

Uchwała z dnia 3 kwietnia 1970 r.

Przewodniczący: sędzia H. Dąbrowski. Sędziowie: J. Ignatowicz (sprawozdawca), Z. Masłowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Jadwigi T. o podział majątku wspólnego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Białymstoku postanowieniem z dnia 15 stycznia 1970 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w sprawie o podział majątku dorobkowego podlegają rozliczeniu nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek stanowiący w chwili działu współwłasność jednego z małżonków i osób trzecich?"

uchwalił:

Wierzytelność z tytułu nakładów dokonanych przez małżonków na rzecz należącą do osoby trzeciej jest objęta, jako składnik majątku wspólnego, postępowaniem o podział tego majątku.

Uzasadnienie

W sprawie niniejszej, która jest sprawą o podział majątku wspólnego małżonków, okazało się, że małżonkowie w czasie trwania wspólności ustawowej wznieśli budynek na działce wydzielonej im - bez przeniesienia własności w formie aktu notarialnego - przez matkę męża, która zmarła w toku postępowania. W ten sposób mąż stał się, jako jeden ze spadkobierców, współwłaścicielem działki gruntu zajętej przedtem przez oboje małżonków pod budowę. Sąd Wojewódzki powziął w tych warunkach wątpliwość, czy nakłady dokonane przez małżonków w takich okolicznościach podlegają podziałowi w niniejszej sprawie, zwłaszcza, że art. 45 k.r.o. nie dotyczy rozliczeń z osobami trzecimi, i w związku z tym skierował na podstawie art. 391 k.p.c. do Sądu Najwyższego odpowiednie pytanie prawne:

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Na skutek nakładów dokonanych przez małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej na cudzą rzecz powstają roszczenia przewidziane w przepisach o rozliczeniach między posiadaczem a właścicielem (art. 226, 227 i 231 k.c.). Roszczenia takie przysługują oczywiście obojgu małżonkom wspólnie i jako takie wchodzą w skład ich majątku dorobkowego, a skoro tak, to muszą one być objęte postępowaniem o podział majątku wspólnego (chyba że zachodziłaby podstawa do ich wyłączenia z podziału - art. 1038 k.c. w związku z art. 46 k.r.o.).

W konsekwencji powyższego wymienione roszczenia mogą być przyznane - oczywiście po określeniu ich wartości przez sąd - w postanowieniu o podziale majątku wspólnego bądź jednemu, bądź drugiemu małżonkowi. Jeżeli w szczególności w rachubę wchodzi roszczenie o wykup działki zajętej pod budowę (art. 231 k.c.), to powinno ono być przyznane temu z małżonków, który ze względu na swą sytuację osobistą lub ze względu na wykonywane obowiązki rodzinne na to zasługuje. Na przykład jeżeli wzniesiony budynek jest budynkiem mieszkalnym, a zamieszkuje w nim żona wraz z dziećmi, to roszczenie to powinno być z reguły przyznane jej.

Roszczenie takie będzie mogło być w przyszłości zrealizowane przez tego z małżonków, któremu zostanie przyznane, bądź przez zawarcie odpowiedniej umowy z właścicielem nieruchomości, bądź też w drodze odpowiedniego powództwa. Przyznanie więc takiego roszczenia jednemu z małżonków nie jest równoznaczne z rozliczeniem z tytułu nakładów. Z tej przyczyny oraz dlatego, że art. 45 k.r.o. normuje tylko stosunki między małżonkami, nie ma w tym ostatnim mowy o tego rodzaju rozliczeniach.

Należy wreszcie wyjaśnić, że okoliczność, iż na skutek dziedziczenia jeden z małżonków stał się współwłaścicielem działki, na której małżonkowie wznieśli poprzednio budynek, nie ma dla powyższej wykładni znaczenia. W szczególności jeżeli roszczenie z tytułu nakładów zostanie przyznane drugiemu małżonkowi, mógłby on je realizować względem wszystkich spadkobierców, a więc łącznie z pierwszym małżonkiem; np. gdyby to było roszczenie o wykup działki gruntu, także ten małżonek musiałby być pozwany w sprawie o taki wykup. Jeżeliby natomiast roszczenie takie zostało przyznane małżonkowi-spadkobiercy, to zostałoby to uwzględnione w toku jego rozliczeń z pozostałymi spadkobiercami.

Z zasad powyższych Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

OSNC 1971 r., Nr 2, poz. 18