Uchwała z dnia 1970-03-24 sygn. III CZP 13/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 13/70

Uchwała  

z dnia 24 marca 1970 r.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: F. Wesely, J. Policzkiewicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Henryka P. przeciwko Zakładom Roszarniczym w B. o 3.452 zł, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie postanowieniem z dnia 30 stycznia 1970 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy kara umowna przewidziana w § 10 umowy kontraktacyjnej za zasiew i dostawę słomy lnianej a należna producentowi na skutek nieprzejęcia przez kontraktującego dostarczonej słomy lnianej pochłania koszty dostawy przewidziane w § 8 tejże umowy?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Kara umowna, jaką stosownie do umowy kontraktacji na zasiew i dostawę słomy lnianej powinien kontraktujący zapłacić producentowi w razie nieprzyjęcia, bez uzasadnionego powodu, słomy lnianej dostarczonej mu przez producenta, nie pochłania przewidzianej w tejże umowie należnej producentowi od kontraktującego dopłaty za dowóz słomy z miejsca zamieszkania (bądź z miejscowości, na terenie której znajdowała się plantacja) do punktu wyładunku.

Uzasadnienie

Przedstawione przez Sąd Wojewódzki zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego.

Dnia 22.V.1967 r. strony zawarły umowę kontraktacyjną Nr 08149 na zasiew i dostawę słomy lnianej. Stosownie do tej umowy powód zobowiązał się zasiać w swym gospodarstwie rolnym we wsi P. powiatu ł. 3 ha lnu i dostarczyć dla strony pozwanej swoimi środkami - w terminie do 30 listopada 1968 r. - do punktu w Ł. cały zebrany plon, nie mniej jednak niż 90 q słomy nie odziernionej, za zapłatą oznaczonej ceny. Ponadto według § 8 ust. 2 lit. a tejże umowy strona pozwana miała uiścić powodowi za dowóz słomy z miejsca zamieszkania (bądź z miejscowości, na terenie której znajdowała się plantacja) do punktu wyładowania dopłatę w wysokości 0,70 zł za każdy kilometr i metr.

W umowie tej zastrzeżona też została kara umowna. Mianowicie - jak głosi § 10 - w wypadku, "gdyby plantator bez uzasadnionego powodu w ogóle nie obsiał zakontraktowanej powierzchni, wówczas zapłaci karę umowną w wysokości 20% wartości nie dostarczonego plonu słomy (...), przy czym wysokość dostawy i klasę słomy przyjmuje się w oparciu o wyniki szacunku plonu w danym powiecie". Taką samą karę umowną zapłaci odbiorca w razie nieprzyjęcia zakontraktowanego plonu bez uzasadnionego powodu.

W październiku 1968 r. powód dostarczył 43 q słomy, a na początku listopada 1968 r. przywiózł 47 q słomy, lecz strona pozwana nie przyjęła jej wtedy, gdyż punkt skupu został już zlikwidowany.

W związku z tym powód dochodzi zapłaty 2.400 zł tytułem kary umownej za nieprzyjęcie 47 q słomy lnianej oraz 1.052 zł za dowóz w obie strony tej ilości słomy.

Sąd Powiatowy uwzględnił częściowo powództwo co do obu należności.

Przedstawiając przytoczone na wstępie zagadnienie prawne, Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu swego postanowienia podniósł jako wątpliwość, czy wspomniane paragrafy 8 i 10 stanowią przewidzianą w art. 484 § 1 zdanie ostatnie k.c. możliwość umownego odstąpienia od zasady, że żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zaskarżonej kary nie jest dopuszczalne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Według art. 483 § 1 k.c. jedynie w stosunku do świadczeń niepieniężnych można zastrzec karę umowną. Tak też została ona ujęta w § 10 cyt. umowy kontraktacyjnej. Zarówno gdy kara ta dotknąć ma plantatora, jak i wtedy, gdy dotyka ona kontraktującego (odbiorcę), odnosi się ona tylko do świadczeń niepieniężnych. Takimi świadczeniami są tu mianowicie: z jednej strony - obsianie zakontraktowanej powierzchni, a z drugiej strony - przyjęcie zakontraktowanego plonu. Tylko wtedy niewykonanie zobowiązań w tym zakresie zostało tu zagrożone karą umowną.

Natomiast w żadnym razie kara umowna nie dotyczy obowiązku dopłat za dostarczenie plonów. Nie tylko dlatego, że nie znajduje to oparcia w § 10 umowy, ale przede wszystkim nie mógłby w ogóle być objęty karą umowną w myśl art. 483 § 1 k.c.

Nieuiszczenie na czas takiej dopłaty mogłoby uzasadniać żądanie odsetek (art. 481 § 1 k.c.).

W związku z omawianą dopłatą zauważyć należy, że stanowi ona dodatkowe świadczenie w rozumieniu art. 615 k.c. i że skuteczności umowy w tym względzie nie podważa art. 618 k.c., w myśl którego producent obowiązany jest dostarczyć na własny koszt przedmiot kontraktacji do punktu odbioru wyznaczonego przez kontraktującego dla obszaru gromady, w której jest położone gospodarstwo producenta. Przepis art. 618 k.c. nie ma zresztą charakteru bezwzględnie obowiązującego i strony mogą to odmiennie uregulować w umowie.

Z tych względów Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi zawartej w sentencji uchwały.

OSNC 1970 r., Nr 9, poz. 182