Wyrok z dnia 2011-09-22 sygn. I OSK 675/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Pocztarek Sędzia NSA Joanna Banasiewicz Sędzia del. NSA Leszek Kiermaszek (spr.) Protokolant: sekretarz sądowy Rafał Jankowski po rozpoznaniu w dniu 22 września 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej R. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2010 r. sygn. akt II SA/Łd 1127/10 w sprawie ze skargi R. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia [...] lipca 2010r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 14 grudnia 2010 r., sygn. akt II SA/Łd 1127/10, po rozpoznaniu sprawy ze skargi R. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia [...] lipca 2010 roku, nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego, oddalił skargę.

Wyrok wydany został w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy.

Wnioskiem z dnia [...] stycznia 2010 r. R. S. zwrócił się do Miejskiego Centrum Pomocy Społecznej w P. o przyznanie pomocy społecznej w formie zasiłku celowego na dofinansowanie kosztów utrzymania celowego.

Decyzją z dnia [...] kwietnia 2010 r., nr [...], wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta P., odmówiono przyznania wnioskowanej pomocy. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż warunkiem przyznania świadczeń pomocy społecznej jest przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego. Ponieważ R. S. uniemożliwił przeprowadzenie tego wywiadu brak jest podstaw do przyznania świadczeń. Ponadto organ podniósł, że R. S. w dniu [...] stycznia 2010 r. zawarł z pracownikiem socjalnym kontrakt socjalny w celu aktywizacji zawodowej, w którym wnioskodawca został zobowiązany do zgłoszenia się do Klubu Integracji Społecznej i podjęcia dalszych działań, to jest ukończenia kursu BHP, a także do podjęcia prac społecznie użytecznych. Termin rozliczenia kontraktu ustalono na dzień [...] lutego 2010 r., tymczasem wnioskujący o pomoc społeczną nie zrealizował postanowień kontraktu i nie zgłosił się w celu jego rozliczenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji R. S. nie zgodził się z oceną wyrażoną przez organ pierwszej instancji, jakoby uniemożliwiał przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, nie zrealizował kontraktu socjalnego w zakresie podjęcia pracy społecznie użytecznej oraz nie ujawnił informacji o wydatkach związanych z utrzymaniem lokalu w C.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi decyzją z dnia [...] lipca 2010 r., nr [...], po rozpoznaniu tego odwołania, utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji. Organ odwoławczy podkreślił, że odwołujący nie przedłożył dokumentów potwierdzających jego sytuację bytową i w związku z tym organ zasadnie wezwał go do dostarczenia brakujących dokumentów, pouczył o konieczności przeprowadzenia, przed wydaniem decyzji, rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wskazał, że nieoczekiwanie na pracownika socjalnego w wyznaczonych terminach będzie traktowane jako brak współpracy i stanowić będzie podstawę do odmowy przyznania pomocy. W ocenie Kolegium pracownicy organu pomocy społecznej dołożyli wszelkich starań, aby przeprowadzić wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania wskazanym przez R. S. i zaplanować stosowną pomoc. Wyznaczano terminy przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego w dniach [...] stycznia 2010 r., [...] lutego 2010 r. oraz [...] marca 2010 r., ostatecznie w dniu [...] marca 2010 r. przeprowadzono wywiad środowiskowy nie w jego mieszkaniu, lecz na klatce schodowej budynku. R. S. oświadczył, że nie ponosi opłat za wodę i energię elektryczną w mieszkaniu przy ul. [...] w P. Natomiast odnosząc się do kosztów utrzymania lokalu w C. początkowo oświadczył, iż opłat tych nie ponosi, później zaś stwierdzi, że pracownik socjalny oczekuje od niego powyższych informacji zamierzając wykazać, iż nie przebywa w P. tylko w C. Ponadto organ odwoławczy wskazał, iż Miejskie Centrum Pomocy Społecznej w P. wysłało pismo do Zakładu Energetycznego w P. oraz do spółki [...] w T., aby potwierdzić czy R. S. reguluje należności za lokal w C. Zarówno Zakład Energetyczny, jak i spółka [...] potwierdziły, że opłaty za energię elektryczną i wodę dotyczące lokalu w C. przy ul. [...] są regulowane przez skarżącego. W ocenie organu pisma te potwierdzają, że R. S. wprowadził w błąd pracowników socjalnych. Nadto potwierdził złożone wcześniej oświadczenie o dochodach, z którego wynika, że uzyskał [...] zł za grudzień 2009 r. i [...] zł za styczeń 2010 r., a także dodatek mieszkaniowy w wysokości [...] zł miesięcznie. R. S. bez uzasadnionej przyczyny odwołuje wyznaczone terminy przeprowadzenia wywiadu środowiskowego lub w terminach wyznaczonych nie oczekuje na pracownika socjalnego w miejscu wskazanym jako miejsce zamieszkania.

Ponadto Kolegium uznało, że odwołujący nie zrealizował postanowień kontraktu socjalnego zawartego w dniu [...] stycznia 2010 r. w celu aktywizacji zawodowej. Zobowiązany został w kontrakcie do zgłoszenia się do Klubu Integracji Społecznej i podjęcia dalszych działań, to jest ukończenia kursu BHP, a także podjęcia prac społecznie użytecznych, termin rozliczenia kontraktu ustalono na dzień [...] lutego 2010 r. W przekonaniu Kolegium nie można uznać, by działanie pracowników socjalnych organu pomocy społecznej polegające na wyznaczaniu kilkudniowego terminu oczekiwania na pracownika socjalnego w celu przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego było "niegodne demokratycznego prawa". Zgodnie z obowiązującymi przepisami wywiad środowiskowy nie wymaga wcześniejszej zapowiedzi ani też ustalania godzin wizyty pracownika socjalnego. W praktyce oznacza to, że również niezapowiedziane wcześniej przez pracowników socjalnych wywiady środowiskowe przeprowadzane są w sposób zgodny z prawem. Zdaniem organu odwoławczego R. S. nie podejmuje współpracy z pracownikiem socjalnym w celu przezwyciężenia swojej sytuacji życiowej, nie zrealizował postanowień kontraktu socjalnego i nie jest zainteresowany podjęciem prac społecznie użytecznych. Powyższe okoliczności stanowią samodzielne i wystarczające przesłanki dla odmowy przyznania świadczenia.

R. S. w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi wniósł o uchylenie powyższej decyzji stwierdzając, że nie jest winien sytuacji w jakiej przeprowadzono wywiad środowiskowy, jednak w istocie został on przeprowadzony. Podniósł również, że wszystkie postanowienia kontraktu socjalnego zrealizował, włącznie ze szkoleniem BHP. Potwierdził jednocześnie, iż nie podjął prac społecznie użytecznych, wskazując, iż nie wyklucza tego w przyszłości.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi wniosło o jej oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku, którym oddalił skargę, stwierdził, że zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucją polityki państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3 ust. 1), a jej zadaniem jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz do ich integracji ze środowiskiem (art. 3 ust. 2). Możliwość korzystania z pomocy społecznej uzależniona jest od spełnienia przez konkretną osobę bądź rodzinę określonych w ustawie przesłanek. Jedną z fundamentalnych przesłanek warunkujących możliwość korzystania ze świadczeń jest współdziałanie osoby bądź rodziny w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej organem pomocy społecznej (art. 4). Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej może stanowić jedną z podstaw do odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej (art. 11 ust. 2). Dalsze podstawy odmowy przyznania takiego świadczenia to: odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia (art. 11 ust. 2 ).

Sąd pierwszej instancji analizując przyczyny, z powodu których organ odmówił przyznania pomocy społecznej wskazał, że z grupy wskazanych powyżej podstaw organy oparły się na dwóch z nich, a mianowicie na braku współdziałania skarżącego z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej oraz na niedotrzymaniu przez skarżącego postanowień zawartego kontraktu socjalnego.

Wnioskowany przez skarżącego zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, przy czym decyzję w tym przedmiocie wydaje się po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego. Przeprowadzenie wywiadu jest zatem obligatoryjnym elementem postępowania administracyjnego poprzedzającego rozstrzygnięcie (art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej). Organ nie może jednak orzec o odmowie przyznania danego rodzaju pomocy finansowej tylko z tego względu, że nie przeprowadzono w sprawie wywiadu środowiskowego. Wystąpienie powyższej okoliczności nie może w szczególności stanowić podstawy do wyprowadzania wniosku o nieistnieniu przesłanek do przyznania pomocy społecznej. Ocena istnienia lub nieistnienia przesłanek przyznania pomocy winna być dokonana w oparciu o materiał dowodowy, jaki w sprawie zebrano i jaki można było zebrać przez dokonanie wywiadu w dostępnym zakresie ( Sąd powołał się na wyroki WSA w Krakowie z dnia 24 lutego 2009 r., sygn. akt III SA/Kr 812/08, Lex nr 527524 oraz WSA w Poznaniu z dnia 25 października 2007 r., sygn. akt IV SA/Po 950/06, Lex nr 423993).

W rozpoznawanej sprawie nastąpiło przeprowadzenie ze skarżącym rodzinnego wywiadu środowiskowego w jednym z terminów wskazanych przez organ. Sąd pierwszej instancji nie podzielił więc stanowiska organów, że zachowanie skarżącego w tej kwestii było przejawem braku współdziałania skarżącego z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Okoliczność, że wywiad nie został przeprowadzony w mieszkaniu skarżącego, a na klatce schodowej, w niczym nie umniejsza ustaleń, które zostały poczynione podczas jego przeprowadzania. Sposób i okoliczności przeprowadzenia wywiadu wskazują jednoznacznie na trudną sytuację rodzinną skarżącego, a znajdujące się w aktach sprawy oświadczenia jego byłej żony nie pozostawiają wątpliwości co do wzajemnych relacji byłych małżonków. Brak więc było podstaw do uznania, że skarżący nie współdziałał z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego odmiennie należy ocenić niedotrzymanie przez skarżącego postanowień kontraktu socjalnego. Stosownie do treści art. 108 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej w celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej pracownik socjalny może zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną. Za kontrakt socjalny (art. 6 pkt 6) uważa się pisemną umowę zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny. Celem kontraktu jest wzmocnienie osoby ubiegającej się o pomoc w zakresie aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że okolicznością niekwestionowaną jest zawarcie przez skarżącego z pracownikiem socjalnym w dniu [...] stycznia 2010 r. kontraktu socjalnego. W kontrakcie tym strony ustaliły, iż przyczyną trudnej sytuacji skarżącego jest brak pracy i źródeł dochodu, a rozwiązanie istniejącej sytuacji możliwe jest poprzez wykonywanie przez skarżącego prac społecznie użytecznych. Celem osiągniętym w następstwie zawarcia kontraktu socjalnego miało być uaktywnienie zawodowe skarżącego uwzględniające jego stopień niepełnosprawności. Natomiast szczegółowo skarżący zobowiązał się w kontrakcie do tego, że w terminie do dnia [...] stycznia 2010 r. zgłosi się do Klubu Integracji Społecznej w P. oraz do dnia [...] lutego 2010 r. podejmie prace społecznie użyteczne. Skarżący w zakreślonym przez kontrakt socjalny terminie nie podjął pracy społecznie użytecznej, nie podjął tej pracy także w okresie późniejszym pomimo przedstawianych propozycji. Jeśli zaś niewykonanie postanowień kontraktu socjalnego może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej (art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej), to zachowanie skarżącego, który przez wiele miesięcy po upływie terminu wykonania obowiązku wynikającego z kontraktu nie podjął jakiejkolwiek pracy społecznie użytecznej i odrzucał składane mu w tym zakresie propozycje, stanowi jaskrawe i świadome pogwałcenie postanowień kontraktu społecznego. Tym samym Sąd uznał, że w odniesieniu do tej kwestii organy administracji w sposób prawidłowy dokonały oceny zachowania skarżącego i w sposób niewadliwy zastosowały art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej odmawiając przyznania skarżącemu świadczeń z pomocy społecznej. Z tych powodów na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) Sąd skargę oddalił.

Od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi skargę kasacyjną wniósł R. S., reprezentowany przez radcę prawnego. W skardze kasacyjnej w oparciu o podstawy z art. 174 pkt 1 i 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi podniesione zostały zarzuty:

1) naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez:

- błędną wykładnię art. 6 pkt 6 ustawy o pomocy społecznej przyjmując, że niestawienie się w terminie wyznaczonym przez pracownika pomocy społecznej w celu podjęcia pracy społecznie użytecznej stanowi nieuzasadnione niewywiązanie się z kontraktu socjalnego i skutkuje odmową przyznania świadczenia w sytuacji, gdy art. 11 ust. 2 tej ustawy nie przewiduje takiej sankcji w sposób obligatoryjny, zaś z materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca nie tylko nie odmówił wywiązania się z kontraktu, lecz stwierdził, że w przyszłości zamierza podjąć taką pracę. Dodatkowo dokonując powyższej oceny nie uwzględniono szczególnej sytuacji życiowej skarżącego;

- błędną wykładnię art. 11 ust. 2 w związku z art. 6 pkt 6 ustawy o pomocy społecznej w świetle art. 8 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 12 Konstytucji RP przyjmując, że kontrakt socjalny może zawierać postanowienia nakładające na obywatela korzystającego z pomocy społecznej obowiązki ograniczające jego zagwarantowane Konstytucją RP prawa i wolności, w tym prawo do uczestniczenia w stowarzyszeniach (pełnienie funkcji w stowarzyszeniu utworzonym na potrzeby mieszkańców C.);

- niewłaściwym zastosowaniu art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej uznając, że niepodjęcie przez R. S. pracy społecznie użytecznej w terminie wskazanym przez pracownika socjalnego stanowiło nieusprawiedliwione niedotrzymanie postanowień kontraktu socjalnego w sytuacji, w której wnioskodawca nie odmówił podjęcia tej pracy i dostatecznie usprawiedliwił jej niepodjęcie;

2) naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez nieuwzględnienie skargi w wyniku bezzasadnego uznania, że w postępowaniu administracyjnym Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi nie dopuściło się naruszeń art. 77 § 1, art. 7 oraz art. 107 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego polegających na braku wszechstronnego wyjaśnienia, czy praca społecznie użyteczna jest adekwatna do stopnia niepełnosprawności skarżącego oraz jego obowiązków społecznych (działalność w stowarzyszeniu).

Podnosząc te zarzuty wnoszący skargę kasacyjną wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, a także zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu, oświadczając, że koszty te nie zostały pokryte ani w całości ani w części.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autor zwrócił uwagę, że z treści art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej wynika, iż wskazane w tym przepisie okoliczności mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, nie są natomiast obligatoryjną podstawą tej odmowy. Jego zdaniem wymienione w tym przepisie zachowania beneficjentów pomocy społecznej można uznać za szczególne przypadki braku współdziałania rozumianego jako gotować podjęcia współpracy z pracownikiem socjalnym oraz skorzystania z uzasadnionych i rozsądnych propozycji wskazanych w kontrakcie socjalnym pomagających beneficjentowi przezwyciężyć trudności życiowe. Nadto, przy ocenie wywiązywania się z postanowień kontraktu należało wziąć pod uwagę wadliwy sposób skonstruowania kontraktu socjalnego przez nieuwzględnienie sytuacji życiowej skarżącego oraz sprawowanej przez niego funkcji Prezesa w stowarzyszeniu utworzonym na potrzeby mieszkańców C., a także cel pomocy sprowadzający się do zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. Brak podjęcia przez skarżącego pracy społecznie użytecznej był zatem usprawiedliwiony nieadekwatnymi do jego osoby i sytuacji życiowej postanowieniami kontraktu socjalnego, co nie powinno skutkować odmową przyznania świadczenia. Sprawowanie funkcji w stowarzyszeniu uniemożliwiło mu podjęcie pracy społecznie użytecznej, gdyż nie potrafi on wywiązać się jednocześnie z obowiązków wobec stowarzyszenia i podjąć taką pracę. Nie oznacza to zatem braku współdziałania, ale jego nieumiejętność.

Wskazując na błędną wykładnię art. 11 ust. 2 w związku z art. 6 pkt 6 ustawy o pomocy społecznej w świetle art. 8 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 12 Konstytucji RP wnoszący skargę kasacyjną podniósł, że przyjęcia interpretacja prowadzi do uznania, że niedotrzymanie postanowień kontraktu socjalnego ma miejsce wtedy, gdy obywatel nie wywiązuje się z tych postanowień albowiem ograniczają one wykonywanie zagwarantowanych mu Konstytucją RP praw (prawa do działania w stowarzyszeniu). Tymczasem zaprzestanie pełnienia funkcji w stowarzyszeniu stanowiłoby wyłączenie skarżącego z aktywności społecznej.

Autor skargi kasacyjnej zwrócił uwagę, że R. S. nigdy nie odmówił podjęcia pracy społecznie użytecznej, co więcej stwierdził, że nie wyklucza podjęcia tej pracy w przyszłości, nadto dostatecznie usprawiedliwił fakt dotychczasowego jej niepodjęcia. Podkreślił, że termin podjęcia przedmiotowej pracy został beneficjentowi narzucony bez uwzględnienia sprawowanej przez niego funkcji w stowarzyszeniu.

Wnoszący skargę kasacyjną wskazał, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie precyzuje, czy przyczyną odmowy przyznania zasiłku celowego było "niedotrzymanie postanowień kontraktu socjalnego" czy też "nieuzasadniona odmowa podjęcia prac społecznie użytecznych". Nadto Sąd pierwszej instancji nie ocenił postanowień kontraktu socjalnego w zakresie wymogu ich dostosowania do konkretnej sytuacji życiowej beneficjenta.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. W pierwszej kolejności odnieść się przyjdzie do zarzutów realizowanych w granicach podstawy naruszenia przepisów postępowania (art. 174 pkt 2 Ppsa), gdyż dopiero po przesądzeniu, że ustalona została właściwie podstawa faktyczna orzeczenia, a przy tym nie uchybiono normom proceduralnym w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na finalny wynik sprawy, można przejść do kontroli zastosowania i wykładni przez Sąd pierwszej instancji przepisów materialnoprawnych.

W ocenie wnoszącego skargę kasacyjną Sąd dopuścił się naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Ppsa przez nieuwzględnienie skargi, mimo że Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi zaskarżoną decyzję wydało z obrazą art. 7, art. 77 § 1 i art. 107 § 3 Kpa, co przejawiało się w braku wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy, w tym czy praca społecznie użyteczna była adekwatna do stopnia niepełnosprawności skarżącego i jego obowiązków społecznych. Tak sformułowany zarzut nie jest uzasadniony. Okoliczność, że skarżący nie dotrzymał postanowień kontraktu socjalnego zawartego w dniu [...] stycznia 2010 r., gdyż w ustalonym w kontrakcie terminie do dnia [...] lutego 2010 r. nie podjął pracy społecznie użytecznej, jest między stronami niesporna. W przekazanych przez organ aktach administracyjnych, na podstawie których zgodnie z art. 133 § 1 Ppsa Sąd wydał zaskarżony wyrok, znajduje się obszerna dokumentacja, w tym także orzeczenie Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w P. z dnia [...] września 2009 r., o zaliczeniu R. S. do lekkiego stopnia niepełnosprawności od dnia [...] kwietnia 2006 r. do dnia [...] września 2011 r. z zawartymi w tym orzeczeniu przeciwwskazaniami w zakresie pracy. W kontrakcie z dnia [...] stycznia 2010 r. określono, że jego celem jest m. In. uaktywnienie zawodowe skarżącego uwzględniające jego stopień niepełnosprawności, a więc okoliczność ta nie została przez organ pominięta.

Podejmowane przez Klub Integracji Społecznej w P. wielokrotne próby skierowania skarżącego do pracy społecznie użytecznej są w sprawie udokumentowane. Skarżący odrzucając propozycję pracy społecznie użytecznej nie twierdził, że proponowana praca jest nieadekwatna do stopnia niepełnosprawności. Twierdzenia zawarte w skardze kasacyjnej dotyczące obowiązków skarżącego związanych z pełnieniem funkcji społecznych w stowarzyszeniu (Prezesa Zarządu "Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Front Obrony Sprawiedliwości" w C. –k. 19a akt administracyjnych) w żaden sposób nie mogły zmienić oceny, że R. S. nie dotrzymał postanowień kontraktu socjalnego z dnia [...] stycznia 2010 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi nie naruszył też wskazanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa materialnego. Sąd ten nie dokonał błędnej wykładni art. 6 pkt 6 i art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, także za bezpodstawny uznać należało zarzut niewłaściwego zastosowania art. 11 ust. 2 tej ustawy.

Zgodnie z art. 6 pkt 6 ustawy o pomocy społecznej użyte w tej ustawie określenie "kontrakt socjalny" oznacza umowę zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny. Jak słusznie podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny umowa ta, której celem jest wzmocnienie osoby ubiegającej się o pomoc w zakresie aktywności i samodzielności życiowej i zawodowej lub przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, musi uwzględniać zasady wynikające z ustawy o pomocy społecznej oraz warunki, na jakich ustala się poszczególne świadczenia. Istotne jest, że ustawa o pomocy społecznej nie odsyła do uregulowań Kodeksu cywilnego i nie przewiduje równości kontrahentów, w tym także w określaniu jej treści.

W myśl art. 108 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia kontraktu, w celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej pracownik socjalny może zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną, w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Ostateczny kształt kontraktu socjalnego co do jego treści należy do organu pomocy społecznej, co wynika także z przepisów wykonawczych, a więc z obowiązującego w dniu wydania zaskarżonej decyzji rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 marca 2005 r. w sprawie wzoru kontraktu socjalnego (Dz. U. Nr 42, poz. 409), a obecnie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 listopada 2010 r. w sprawie wzoru kontraktu socjalnego (Dz. U. Nr 218, poz. 1439) – por. wyrok NSA z dnia 26 czerwca 2009 r., sygn. akt I OSK 1437/08.

Trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji stwierdzając, że niewykonanie postanowień kontraktu socjalnego może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej. Sąd odwołał się w tym zakresie do art. 11 ust. 2 ustawy, gdzie taka fakultatywna przyczyna odmowy przyznania świadczenia została wskazano jako "niedotrzymywanie postanowień kontraktu socjalnego". Prawidłowo więc Sąd wypowiedział się w zakresie omawianej kwestii.

Nie można też podzielić stanowiska skarżącego kasacyjnie, że wykładnia omawianych wyżej przepisów dokonana w zaskarżonym wyroku narusza art. 8 ust. 1 i 2, art. 12 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wojewódzki Sąd Administracyjny nie przyjął bowiem, jak stwierdzono w skardze kasacyjnej, że kontrakt socjalny może zawierać postanowienia, które nakładają na obywatela korzystającego z pomocy społecznej obowiązki ograniczające jego zagwarantowane Konstytucją RP prawa i wolności, w tym prawo do uczestniczenia w działalności stowarzyszenia.

W ustalonym w sprawie stanie faktycznym całkowicie chybiony jest również zarzut naruszenia art. 11 ust. 2 ustawy poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. Jak podkreślono w zaskarżonym wyroku skarżący pomimo przedstawionych mu propozycji nie podjął pracy społecznie użytecznej nie tylko w terminie określonym w kontrakcie, co jest niesporne (do dnia [...] lutego 2010 r.), ale również w okresie późniejszym. Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze kasacyjnej skarżący nie usprawiedliwił niewykonania postanowień kontraktu. Stwierdzenie zawarte w skardze, że nie wyklucza podjęcia w przyszłości prac społecznie użytecznych nie mogło mieć żadnego wpływu na dokonywaną przez Sąd pierwszej instancji ocenę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji.

Z tych wszystkich względów, wobec braku podstaw branych pod rozwagę z urzędu, Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną na podstawie art. 184 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł o kosztach pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, ponieważ przepisy art. 209 i 210 Ppsa mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania pomiędzy stronami, zaś wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną, należne od Skarbu Państwa (art. 250 Ppsa), przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258 - 261 wskazanej ustawy.