Wyrok z dnia 1969-03-04 sygn. I PR 28/69

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 28/69

Wyrok z dnia 4 marca 1969 r.

Pod rządem kodeksu cywilnego (art. 444 § 2) jest nadal aktualna wyrażona w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykładnia art. 161 § 2 k.z., że prawo poszkodowanego z wypadku przy pracy do ekwiwalentu z tytułu zwiększonych potrzeb, polegających na konieczności korzystania z opieki osoby trzeciej, nie jest uzależnione od wykazania, iż poszkodowany efektywnie wydał odpowiednie kwoty na koszty opieki. Okoliczność zaś, że opiekę nad niedołężnym poszkodowanym sprawowali jego domownicy (żona lub córka, nie pozbawia go prawa żądania zwiększonej z tego tytułu renty uzupełniającej opartej na przepisie art. 161 § k.z. - podobnie jak nie powoduje utraty prawa do renty uzupełniającej za okres ubiegły fakt, że poszkodowany pozostawał w tym czasie na utrzymaniu rodziny (art. 444 § 2 k.c.).

Przewodniczący: sędzia J. Krzyżanowski (sprawozdawca). Sędziowie: A. Szczurzewski, Z. Kapitaniak.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Bronisława N. przeciwko Lotniczym Zakładom Remontowym Nr 1 w Ł. o odszkodowanie, na skutek rewizji obu stron od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m. Łodzi z dnia 8 lipca 1968 r., uzupełnionego wyrokiem z 21.X.1968 r.,

1. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzone nim od pozwanych Zakładów na rzecz powoda raty rentowe podwyższa odpowiednio: kwotę 439 zł do 939 zł, kwotę 308 zł do kwoty 808 zł, kwotę 177 zł do kwoty 677 zł, a kwotę 154 zł do kwoty 546 zł - wszystkie sumy z przyznanymi odsetkami; poza tym rewizję powoda oddalił;
2. odrzucił rewizję pozwanych Zakładów.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 8 lipca 1968 r., uzupełnionym wyrokiem z 31.X.1968 r., Sąd Wojewódzki dla m. Łodzi zasądził od Lotniczych Zakładów Remontowych Nr 1 w Ł. na rzecz Bronisława N. - poza kwotą 887 zł miesięcznie, przyznaną prawomocnie wyrokiem tegoż Sądu z dnia 26.X.1967 r. - dodatkowo tytułem renty uzupełniającej po 439 zł miesięcznie od 29.XI.1966 r. do 31.XII.1967 r., po 308 zł miesięcznie od 1.I.1968 r. do 31.XII.1968 r., po 177 zł od 1.I.1969 r. do 31.XII.1969 r. i po 154 zł miesięcznie od 1.I.1970 r., wszystkie te kwoty z odsetkami zwłoki, natomiast oddalił żądanie zasądzenia wyższej renty i orzekł o kosztach procesu i opłatach sądowych.

Sąd Wojewódzki ustalił, że powód Bronisław N., w wyniku zawinionej przez stronę pozwaną choroby zawodowej (schorzenie psychiczne: encefalopatia z zespołem psychoorganicznym i otępieniem umysłowym znacznego stopnia) jako skutku doznanego w 1966 r. zatrucia zawodowego, stał się całkowicie niezdolny do pracy i zaliczony został przez ZUS do pierwszej grupy inwalidzkiej wskutek choroby zawodowej.

Pierwszy wyrok Sądu Wojewódzkiego, którym zasądzono na rzecz powoda m.in. rentę uzupełniającą po 887 zł miesięcznie od 24.XI.1966 r., został uchylony przez Sąd Najwyższy orzeczeniem z 14.III.1968 r. w części dotyczącej renty uzupełniającej ponad 887 zł oraz w części dotyczącej kosztów procesu.

Sąd Najwyższy zalecił Sądowi I instancji dokonanie ustaleń co do podstaw ustalenia renty oraz co do zwiększonych potrzeb powoda, a to w związku z zaliczeniem go do pierwszej grupy inwalidów i koniecznością stałej opieki nad powodem wykonywanej przez osobę trzecią. Według wskazań wyrażonych w uzasadnieniu orzeczenia Sądu Najwyższego, dla określenia zwiększonych potrzeb powoda niezbędne będzie ustalenie kosztów opieki, które to koszty będą miały wpływ na wysokość należnej mu renty uzupełniającej.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Wojewódzki ustalił, że powód, kiedy był zdrowy, dorabiał pracą w zespołach muzycznych po 500 zł miesięcznie. Łącznie więc dochody powoda przed wypadkiem wynosiły 2.785 zł miesięcznie. Uwzględniając fakt prawomocnego zasądzenia na rzecz powoda kwoty po 887 zł miesięcznie oraz renty z ZUS-u, która wynosiła: do 31.XII.1967 r. po 1.459 zł, za 1968 r. po 1.590 zł, za 1969 r. po 1721 zł i po 1 stycznia 1970 r. po 1.852 zł miesięcznie, Sąd Wojewódzki określił przypadające na rzecz powoda kwoty miesięcznej renty uzupełniającej jak w sentencji orzeczenia. Żądanie wyższej renty Sąd oddalił, jako nieuzasadnione.

Na podstawie zeznań św. H.N. Sąd ustalił, że rodzina powoda nie ponosi dodatkowych kosztów opieki nad chorym powodem i że nie udowodniono, aby wskutek choroby powoda zwiększyły się jego potrzeby. Wprawdzie z załączonego (dopiero przy rewizji) zaświadczenia wynika, że żona powoda zwolniła się z pracy w dniu 24.VI.1968 r., a córka powoda zaczęła pracować od 1.XII.1967 r., jednakże z dokumentów tych nie wynika, że rozwiązanie przez żonę powoda stosunku pracy dopiero w 1968 r. było związane z chorobą powoda, który choruje już od 1966 r. i od tego czasu wymaga opieki.

Wyrok ten zaskarżyły rewizjami obie strony. Rewizja strony pozwanej, jako zgłoszona po upływie dwutygodniowego terminu od daty doręczenia pozwanemu wyroku z 8.VIII.1968 r., podlega z mocy art. 395 k.p.c. odrzuceniu. Fakt odmowy sprostowania tego wyroku przez Sąd Wojewódzki nie może mieć wpływu na sposób obliczenia terminu do zaskarżenia wyroku, przewidziany w art. 371 § 1 k.p.c.

Natomiast uzasadniona jest w znacznej części rewizja powoda, w której domaga się on zmiany zaskarżonego wyroku w części oddalającej żądanie wyższej renty i przyznania mu od strony pozwanej z tego tytułu dodatkowo po 500 zł miesięcznie za czas po 24.XI.1966 r.

Do rewizji powód dołączył 2 zaświadczenia Zakładów im. F.D. stwierdzające, że córka powoda została zatrudniona w tych Zakładach od 1.XII.1967 r. oraz że żona powoda została zwolniona z tych Zakładów 24.VI.1968 r. z powodu konieczności sprawowania opieki nad mężem.

Utrwalone pod rządem art. 161 § 2 k.z. orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. orzeczenia SN: z 26.VI.1959 r. I CR 933/58, PZS nr 1 z 1961 r.; z 29.IX.1961 r. 3 CR 25/61, OSNCP z 1963 r. poz. 115; z 27.I.1964 r. II CR 670/63, PZS nr 3 z 1965 r.) wyjaśniło że prawo poszkodowanego z wypadku przy pracy do ekwiwalentu z tytułu zwiększonych potrzeb, polegających na konieczności korzystania z opieki osoby trzeciej, nie jest uzależnione od wykazania, iż poszkodowany efektywnie wydatkował odpowiednie kwoty za koszty opieki. Okoliczność zaś, że opiekę nad niedołężnym poszkodowanym sprawowali jego domownicy (żona lub córka), nie pozbawia go prawa żądania zwiększonej z tego tytułu renty uzupełniającej opartej na przepisie art. 161 § 2 k.z. - podobnie jak nie powoduje utraty prawa do renty uzupełniającej za okres ubiegły fakt, że poszkodowany pozostawał w tym czasie na utrzymaniu rodziny.

Wyrażona w cytowanych orzeczeniach wykładnia art. 161 § 2 k.z. jest nadal aktualna również pod rządem kodeksu cywilnego, którego odpowiedni przepis (art. 444 § 2 k.c.) w swych istotnych dyspozycjach nie różni się od przepisu art. 161 § 2 k.z.

W sprawie jest poza sporem (ustala to w zaskarżonym wyroku Sąd Wojewódzki), że powód na skutek swego niedołęstwa wymaga stałej opieki osoby trzeciej od 1966 r. Jak zeznała zresztą jego żona, powód cierpi na znaczne zaburzenia psychiczne i bardzo trudno z nim postępować. Toteż w dacie składania tych zeznań św. H.N. liczyła się z koniecznością porzucenia pracy zarobkowej dla zapewnienia mężowi dobrej opieki.

Jak wynika ze złożonych przy rewizji dokumentów, przewidywania te sprawdziły się, przy czym zaprzestanie przez żonę powoda pracy zarobkowej zbiegło się niemal z podjęciem pracy zarobkowej przez córkę powoda, która dotychczas dzieliła się z matką opieką nad powodem. Przy tych ustaleniach i w związku z zawartą w poprzednim wyroku Sądu Najwyższego wskazówką co do potrzeby określenia kosztów opieki nad powodem oddalenie w tej części żądania tylko na tej podstawie, że rodzina powoda nie ponosiła dotychczas efektywnych wydatków z tego tytułu, jest wadliwe i narusza art. 444 § 2.

Niezależnie od tego nie można też podzielić stanowiska Sądu, że konieczność sprawowania stałej opieki nad powodem nie wyrządziła w konkretnej sprawie realnej szkody. Związana ze zwiększonymi potrzebami szkoda pracownika może wynikać nie tylko z efektywnych wydatków dla osoby trzeciej za opiekę, ale może się wyrażać również w utracie korzyści ze strony jego najbliższych, związanej z koniecznością zaprzestania pracy zarobkowej dla lepszego spełniania obowiązku opieki nad poszkodowanym pracownikiem.

Określenie w rewizji wysokości zwiększonych potrzeb w związku z koniecznością opieki nad powodem na kwotę 500 zł miesięcznie jest nader umiarkowane i w okolicznościach niniejszej sprawy żądanie takie jest całkowicie uzasadnione (art. 322 k.p.c.).

Uznając, że w zakresie roszczeń z tytułu zwiększonych potrzeb powoda na koszty opieki nie ma uchybień procesowych, natomiast zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego (art. 444 § 2 k.c.), Sąd Najwyższy z mocy art. 390 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok odpowiednio zmienił i zasądził dla powoda za czas od 29.XI.1966 r. dodatkowe kwoty z tytułu renty uzupełniającej jak w sentencji orzeczenia. Przy obliczeniu wysokości poszczególnych rat rentowych Sąd Najwyższy miał na uwadze: ustalone prawidłowo przez Sąd Wojewódzki wysokości rat rentowych z ZUS-u, zasądzoną już prawomocnie kwotę 887 zł oraz zarobki powoda przed wypadkiem. Jednocześnie Sąd Najwyższy sprostował błąd arytmetyczny, jaki się wkradł do wyroku przy obliczaniu renty za czas po 1.I.1970 r., i w tej części rewizję powoda z mocy art. 387 k.p.c. oddalił.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

OSNC 1969 r., Nr 12, poz. 229