Uchwała z dnia 1968-12-20 sygn. III CZP 93/68

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 93/68

Uchwała z dnia 20 grudnia 1968 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl (sprawozdawca). Sędziowie: W. Mielcarek, R. Czarnecki.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Urszuli Z. przeciwko Adamowi Z. o rozwód, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Kielcach postanowieniem z dnia 24 lipca 1968 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy są prawnie skuteczne czynności procesowe złożenia wniosku o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem i rewizji w sytuacji dokonania ich przez osobę trzecią, która podpisała pisma imieniem i nazwiskiem strony, a strona po upływie terminu do dokonania czynności oświadczyła, że akceptuje je jako dokonane w ramach upoważnienia udzielonego osobie trzeciej nie wymienionej w przepisie art. 87 k.p.c.? W razie zaś odpowiedzi negatywnej - czy pisma te należy traktować jedynie jako dotknięte brakiem formalnym (brak podpisów - art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c.) i podlegające uzupełnieniu w trybie art. 130 § 1 k.p.c.?"

postanowił udzielić następującej treści odpowiedzi:

Skuteczność prawna czynności procesowych dokonanych przez osobę, która nie może być pełnomocnikiem procesowym, zależy od ich zatwierdzenia przez zainteresowaną stronę.

Uzasadnienie

Postawione zagadnienie prawne dotyczy wprawdzie tylko skuteczności czynności procesowych złożenia wniosku o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem i rewizji, dokonanych przez osobę trzecią, która mimo że nie mogła być w świetle art. 87 k.p.c. pełnomocnikiem, podpisała jednak te pisma imieniem i nazwiskiem strony, przy czym strona zainteresowana zaakceptowała te czynności po upływie ustawowych terminów do ich dokonania, jednakże pytanie to jest aktualne w wymienionej sytuacji również dla skuteczności innych czynności procesowych. Stąd też udzielona przez Sąd Najwyższy odpowiedź dotyczy ogółu czynności procesowych dokonanych przez osobę działającą bez umocowania, która jednak nie odpowiada warunkom ustawowym, by mogła być ustanowiona pełnomocnikiem procesowym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Czynności procesowe są przede wszystkim czynnościami prawnymi. Mają one pewne cechy specjalne, które wynikają z ich procesowego charakteru.

Czynności te powinny być dokonane w przepisanej formie, w oznaczonym czasie oraz przez uprawnione i zdolne do powzięcia woli i jej przejawienia podmioty procesowe w celu wywołania określonych skutków prawnych przewidzianych przez prawo procesowe.

Uprawniony podmiot zdolny do powzięcia woli i jej przejawienia może działać w procesie osobiście lub przez pełnomocnika procesowego. Kto może być ustanowiony pełnomocnikiem, o tym stanowi treść art. 87 k.p.c. Przepisy k.p.c. regulują zakres umocowania z mocy samego prawa (art. 91 k.p.c.) oraz dopuszczają możliwość szerszego uregulowania przez zainteresowane podmioty procesowe zakresu czasu trwania i skutków umocowania, niżby to wynikało z samej ustawy, jak również możliwość umocowania do poszczególnych czynności procesowych. Skutki takiego umocowania należy oceniać według treści pełnomocnictwa oraz przepisów prawa cywilnego (art. 92 k.p.c.). Osoba występująca w procesie za stronę w charakterze pełnomocnika powinna dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo przy pierwszej czynności procesowej (art. 89 § 1 k.p.c.).

Mogą jednak zachodzić tego rodzaju sytuacje, jakich dotyczy pytanie prawne, kiedy osoba trzecia dokonuje wprawdzie czynności procesowej we właściwym terminie, ale nie mając pełnomocnictwa i nie mogąc być pełnomocnikiem z naruszeniem obowiązującego prawa podpisuje pismo procesowe zawierające daną czynność procesową nie własnym imieniem i nazwiskiem, lecz imieniem i nazwiskiem strony. W razie dokonania przez osobę trzecią w powyższych okolicznościach czynności procesowej, jeżeli osoba ta działała bez porozumienia się ze stroną, za którą dokonała czynności, zachodzi typowe działanie osoby trzeciej bez zlecenia (negotiorum gestio). Jeżeli zaś osoba ta działała wprawdzie z upoważnienia zainteresowanej strony, ale nie może być jej pełnomocnikiem ze względu na brak przesłanek z art. 87 k.p.c., to jakkolwiek działania tego nie można traktować jako działania osoby trzeciej bez zlecenia, jednakże ważność czynności dokonanej przez taką osobę - podobnie jak w wypadku działania osoby trzeciej bez zlecenia - zależy od zatwierdzenia przez zainteresowaną stronę lub jej przedstawiciela ustawowego.

Zatwierdzanie jest aktem jednostronnym nie wymagającym przyjęcia go przez przeciwną stronę procesową ani też zgody osoby trzeciej działającej bez pełnomocnictwa. Zatwierdzenie może nastąpić w każdym czasie (por. ZO poz. 285/37).

Zarówno wtedy, gdy osoba trzecia działa jako negotiorum gestor, jak i wtedy, gdy działa z upoważnienia strony, ale nie może być jej pełnomocnikiem wobec braku przesłanek z art. 87 k.p.c. - mamy do czynienia z brakiem upoważnienia do prowadzenia sprawy w rozumieniu przepisów postępowania cywilnego. Brak upoważnienia do prowadzenia sprawy lub do podjęcia czynności procesowej bierze sąd pod uwagę z urzędu (...). W razie stwierdzenia braku umocowania do prowadzenia sprawy sąd powinien dążyć do usunięcia tego braku bądź przez wezwanie osoby działającej bez pełnomocnictwa a mogącej występować w tym charakterze w danej sprawie (art. 87 k.p.c.) do usunięcia tego braku, bądź też przez wezwanie samej zainteresowanej strony do zatwierdzenia dokonanych przez osobę trzecią czynności wówczas mianowicie, gdy osoba ta nie może być ustanowiona pełnomocnikiem.

Osoba działająca bez upoważnienia, która nie usunie braku umocowania i której czynności nie zostaną zatwierdzone przez zainteresowany podmiot procesowy lub jego przedstawiciela ustawowego, odpowiada wobec tego podmiotu za skutki działania w procesie. Roszczeń z tego tytułu można dochodzić na zasadach ogólnych prawa cywilnego w drodze odrębnego procesu podobnie jak w wypadku dopuszczenia osoby trzeciej do tymczasowego zastępstwa (art. 97 § 2 k.p.c.), która pełnomocnictwa nie złożyła.

Ze względu na treść odpowiedzi na pierwsze pytanie, zbędna się stała odpowiedź na drugie pytanie Sądu Wojewódzkiego.

Z przytoczonych zasad Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji.

OSNC 1969 r., Nr 7-8, poz. 129