Uchwała z dnia 1968-10-31 sygn. III CZP 74/68

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 74/68

Uchwała z dnia 31 października 1968 r.

Przewodniczący: sędzia W. Kuryłowicz. Sędziowie: R. Czarnecki (sprawozdawca), F. Wesely.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Wiktora D. przeciwko Augustynowi D., Brunonowi B. i Rudolfowi R. o przewłaszczenie nieruchomości, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 10 kwietnia 1968 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy wypowiedziana w art. 618 k.p.c. w związku z art. 684 i 688 tego kodeksu zasada, w myśl której z chwilą wszczęcia postępowania o dział spadku odrębne postępowanie o prawo własności przedmiotu należącego do spadku jest niedopuszczalne, jak również wypowiedziana w wymienionych przepisach zasada, w myśl której sprawy tego rodzaju będące w toku przekazuje się z chwilą wniesienia postępowania o dział spadku sądowi prowadzącemu to ostatnie postępowanie - odnoszą się również do sporów o nabycie własności nieruchomości spadkowej w trybie art. 231 § 1 k.c. przez jednego ze współspadkobierców?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Z chwilą wszczęcia postępowania o dział spadku nie jest dopuszczalne odrębne postanowienie obejmujące roszczenie jednego ze spadkobierców o wykup działki na podstawie art. 231 § 1 k.c.

Uzasadnienie

Zagadnienie prawne zostało przedstawione na tle stanu rzeczy polegającego na tym, że już po wszczęciu postępowania o dział spadku jeden ze spadkobierców wystąpił przeciwko pozostałym spadkobiercom z roszczeniem o wykup działki (art. 231 § 1 k.c.) stanowiącej przedmiot działu spadku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

W orzeczeniu z dnia 10 listopada 1966 r. III CZP 99/66 (OSPiKA 1967, poz. 257) Sąd Najwyższy wyraził zapatrywanie, że między spadkobiercami, z chwilą wszczęcia postępowania o dział spadku, nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie procesowe, którego przedmiotem byłby spór o prawo własności. W glosie do tego orzeczenia (tamże, s. 490 i nast.) B. Dobrzański podniósł, że przy wspomnianych założeniach również nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie nieprocesowe, w szczególności - o stwierdzenie zasiedzenia własności gruntu. W odniesieniu do sprawy z roszczenia o wykup działki (art. 231 § 1 k.c.), tj. roszczenia dochodzonego w procesie, argumenty zarówno wspomnianego orzeczenia, jak glosy przemawiałyby za odpowiedzią, że nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie w sprawie z tego roszczenia.

Co się jednak tyczy uzasadnienia powołanego stanowiska, to według art. 688 k.p.c. do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 k.p.c. Znamienne jest, że powołany przepis nie wymienia art. 618 § 1 k.p.c. Dzieje się tak dlatego, że ten zakres, który dla zniesienia współwłasności normuje art. 618 § 1 k.p.c. dla działu spadku, normują art. 685 i 686 k.p.c. Przepis zatem art. 618 § 1 k.p.c. nie stosuje się do działu spadku. Skoro zaś tylko art. 618 § 1 k.p.c. mówi o sporze o prawo własności, to już z powyższego względu sprawa z roszczenia o wykup działki, zgłoszona w toku postępowania o dział spadku, nie jest sprawą o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c.

Artykuły 684 i 685 k.p.c. stanowią w rozważanym zakresie, że do rozpoznania kwestii, czy pewien przedmiot należy do spadku, powołany jest sąd spadku w toku postępowania działowego. Jednakże sprawa z roszczenia o wykup działki nie jest sprawą o to, czy działka należy do spadku, lecz - sprawą o przeniesienie za wynagrodzeniem własności działki bezspornie należącej do spadku. Sprawa z roszczenia o wykup działki nie jest więc również sprawą objętą dyspozycją art. 684 i 685 k.p.c.

W myśl art. 686 k.p.c. w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga m.in. o roszczeniach z tytułu nakładów poczynionych na spadek. Roszczenie o wykup działki wynika ze wzniesienia budynku na gruncie. Art. 231 § 1 k.c., ze względu na doniosłość gospodarczą wzniesienia budynku, przewiduje tylko dodatkowy sposób zaspokojenia uzasadnionych interesów posiadacza. Nie zmienia to stanu rzeczy polegającego na tym, że budynek staje się częścią składową gruntu, stanowi nakłady na ten grunt. W konsekwencji sprawa z roszczenia o wykup działki, jako sprawa z roszczenia z tytułu nakładów poczynionych na działkę spadkową, jest objętą dyspozycją art. 686 k.p.c.

W postępowaniu działowym art. 618 § 2 k.p.c. stosuje się, zgodnie z art. 688 k.p.c., do spraw wymienionych w art. 686 k.p.c. Stąd też z chwilą wszczęcia postępowania o dział spadku nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie z roszczenia o wykup działki.

OSNC 1969 r., Nr 4, poz. 66