Wyrok z dnia 1968-02-06 sygn. I CR 654/67

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 654/67

Wyrok z dnia 6 lutego 1968 r.

Utrata przez dziecko osobistych starań matki o jego utrzymanie i wychowanie stanowi przede wszystkim o pogorszeniu się sytuacji życiowej dziecka, uzasadniającym odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 k.c. Jeśli zaś utrata ta dotyczy także świadczonych przez matkę dziecka usług, które nie wymagają jej osobistych starań, to powstała w ten sposób szkoda podlega wyrównaniu w drodze renty.

Przewodniczący: sędzia R. Czarnecki. Sędziowie: Z. Masłowski, W. Kuryłowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Kazimierza Z., Adama Z., Antoniego Z. i Teresy Z. przeciwko Skarbowi Państwa (Dowództwo Okręgu Wojskowego w B.) o odszkodowanie, na skutek rewizji małoletnich powodów i zażalenia Kazimierza Z. od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Bydgoszczy z dnia 29 czerwca 1967 r.,

uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo Adama Z., Antoniego Z. i Teresy Z. o dalszą rentę odszkodowawczą i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania; zażalenie Kazimierza Z. odrzucił.

Uzasadnienie

W wypadku drogowym, jaki nastąpił na skutek zderzenia się w dniu 1 czerwca 1966 r. motocykla, na którym jechali Kazimierz i Maria małż. Z., z opancerzonym pojazdem wojskowym - Kazimierz Z. doznał szeregu obrażeń ciała, a Maria Z. poniosła śmierć.

W pozwie z dnia 14.II.1967 r. powodowie wystąpili o zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę i o odszkodowanie, a m.in. małoletni powodowie - w związku ze śmiercią matki - o rentę w wysokości od 250 do 400 zł miesięcznie oraz o odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 k.c.

Sąd Wojewódzki, uwzględniając częściowo powództwo, przyznał każdemu z małoletnich tytułem dochodzonego odszkodowania po 15.000 zł, a tytułem renty bieżącej od dnia 1.VI.1966 r. - po 230 zł miesięcznie.

Według dokonanych ustaleń małoletni powodowie pozostawali na utrzymaniu obojga rodziców: ojca, zarabiającego 1.714 zł miesięcznie i matki, zarabiającej 1.668 zł miesięcznie (łączny zarobek miesięczny - 3.382 zł). Z zarobków tych oboje rodzice przeznaczali na utrzymanie dzieci kwotę 1.382 zł, tj. po 460 zł miesięcznie na każde dziecko, czyli każde z rodziców po połowie, i właśnie ta kwota, tj. po 230 zł miesięcznie, podlega zasądzeniu (art. 446 § 2 k.c.). Koszty procesu zostały wzajemnie między stronami zniesione, a należne Skarbowi Państwa opłaty sądowe odpowiednio rozdzielone.

W rewizji od powyższego wyroku powodowie zarzucają wadliwe określenie podstaw wymiaru dochodzonej renty odszkodowawczej i domagają się zmiany zaskarżonego w tej części wyroku, żądając zasądzenia po 330 zł miesięcznie, a nadto zmiany rozstrzygnięcia o opłatach sądowych i kosztach procesu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut skarżących nieuwzględnienia przy określaniu wysokości należnej im renty "różnych usług domowych, jak również starań osobistych" denatki, co w razie uwzględnienia mogłoby uzasadniać podwyższenie wysokości renty do kwoty 330 zł miesięcznie - należy uznać za trafny. Utrata przez dziecko osobistych starań matki o jego utrzymanie i wychowanie (do których wyłącznie może się ograniczać wykonanie obowiązku alimentacyjnego - por. art. 135 § 2 k.r.o.) stanowi przede wszystkim o pogorszeniu się sytuacji życiowej dziecka, uzasadniającym odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 k.c. Jeśli zaś utrata ta dotyczy także świadczonych przez matkę dziecka "usług domowych", a zatem usług, które nie wymagają jej osobistych starań, to powstała w ten sposób szkoda podlega wyrównaniu w drodze renty.

Ustalony w tym zakresie stan faktyczny sprawy nie uwzględnia wszystkich okoliczności istotnych dla jej rozstrzygnięcia. Jeżeli, jak wynika z ustaleń Sądu, ojciec małoletnich powodów musiał zatrudnić "w związku ze śmiercią żony oraz swej choroby" w okresie od daty wypadku do dnia 31.VIII.1966 r. pomoc domową, to nie zostało wyjaśnione w sprawie, czy i z jakich przyczyn potrzeba tej pomocy (do wykonywania usług domowych, świadczonych poprzednio przez denatkę) następnie odpadła, i właśnie z tego względu, a nie ze względu na niekorzystanie z niej, nie może ona być brana pod uwagę przy określaniu zakresu szkody. Sam fakt tylko, że powodowie mogą z tych usług nie korzystać, nie oznacza braku potrzeby pomocy w tym zakresie, co stanowiłoby z kolei o obowiązku wyrównania także i tej szkody, gdyby nawet powodowie w inny sposób brak powyższych usług wyrównywali.

Skoro więc pod tym kątem roszczenie o rentę nie zostało należycie rozważone, to zaskarżony wyrok podlega w tym zakresie (o dalszą ponad 230 zł rentę) uchyleniu (art. 388 § 1 k.p.c.).

W sprawach, w których jak w niniejszym wypadku określenie należnej stronie sumy zależy od oceny sądu (np. co do zadośćuczynienia za krzywdę itp.), sąd może włożyć obowiązek zwrotu kosztów na jedną stronę, znieść je wzajemnie lub stosunkowo rozdzielić (art. 100 k.p.c.). Przy wzajemnym zniesieniu kosztów procesu sąd może również nie uiszczone opłaty sądowe - zależnie od okoliczności - rozdzielić w każdym stosunku (por. uchwałę składu 7 sędziów SN z dnia 27.XI.1967 r. II CZP 114/66).

Należna w sprawie od małoletnich powodów suma opłat sądowych wynosi 3.887 zł 75 gr. Co do tej kwoty opłat oraz co do zniesienia kosztów procesu między skarżącymi a pozwanym należało - wobec uchylenia wyroku w części oddalającej powództwo o dalszą rentę - również uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę także w tym zakresie do ponownego rozpoznania.

Wniesiona rewizja dotyczy: a) rozstrzygnięcia co do renty bieżącej małoletnich powodów, kosztów procesu i należnych od nich opłat sądowych oraz b) wydanego co do Kazimierza Z., który merytorycznego rozstrzygnięcia swego roszczenia nie kwestionuje, orzeczenia tylko co do kosztów procesu i opłat sądowych.

W tym zakresie, jeśli chodzi o Kazimierza Z., jest to zatem - stosownie do art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. oraz art. 23 ustawy z dnia 13.VI.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - w istocie zażalenie, mylnie tylko nazwane rewizją. Zażalenie to, wobec wniesienia go po upływie tygodniowego terminu od daty doręczenia orzeczenia (6.XI.1967 r - 21.XI.1967 r.) jest spóźnione (art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 28 cyt. ustawy) i dlatego na podstawie art. 397 i 375 k.p.c. podlega odrzuceniu.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.

OSNC 1969 r., Nr 1, poz. 14