Uchwała z dnia 1968-02-07 sygn. III CZP 89/67

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 89/67

Uchwała z dnia 7 lutego 1968 r.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz. Sędziowie: H. Dąbrowski (sprawozdawca), J. Przybylski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marianny P. przeciwko Józefowi P. i Romualdowi B. o zwolnienie od egzekucji, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Białymstoku postanowieniem z dnia 2 listopada 1967 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy małżonkowi dłużnika przysługuje roszczenie o zwolnienie ruchomości od egzekucji, jeżeli zajęta ruchomość wchodzi w skład majątku objętego wspólnością majątkową, a wierzyciel nie uzyskał klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika w trybie art. 787 k.p.c.?

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

W wypadku gdy wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków (art. 41 k.r.o.), skierował egzekucję do określonego przedmiotu jako należącego wyłącznie do jego dłużnika, a drugi małżonek wytoczył na podstawie art. 841 k.p.c. powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji twierdząc, że przedmiot ten wchodzi w skład jego majątku odrębnego, sąd stwierdziwszy, że przedmiot ten jest objęty wspólnością ustawową, oddala powództwo.

Jeżeli egzekucja wszczęta została bez uzyskania klauzuli wykonalności w trybie art. 787 k.p.c., współmałżonek dłużnika może się zwrócić do organu egzekucyjnego o umorzenie egzekucji na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c.

Uzasadnienie

Przepis art. 842 § 1 k.p.c. recypuje treść art. 574 § 1 d.k.p.c., z tą tylko różnicą, że opuszcza - jako niepotrzebne - nietaksatywne wymienienie (w szczególności) sytuacji, w których skierowanie egzekucji do danych przedmiotów narusza prawa osoby trzeciej. Samo powyższe wyliczenie wskazywało na to, że chodzi wyłącznie o takie wypadki, w których czynności egzekucyjne, proceduralnie dopuszczalne, naruszyły prawo w sensie materialnoprawnym. Taki też pogląd był ugruntowany w nauce (por. np. E. Wengerek, NP 1963, nr 2, s. 265 i n. i powołaną tam literaturę). Pogląd ten aktualny jest również pod rządem art. 841 k.p.c., który nie wprowadził żadnej zmiany w zakresie stanu prawnego.

Nadal więc nie można przyznawać osobie, która sądzi, że egzekucja narusza jej prawa sensu largo, prawa wyboru między obroną ściśle tylko proceduralną a wytoczeniem powództwa o zwolnienie od egzekucji. Nielogiczne byłoby żądanie od sądu zwolnienia przedmiotu od egzekucji, jeżeli egzekucja ta, jako niedopuszczalna, podlega umorzeniu. Wyrok uwzględniający takie żądanie zawierałby sprzeczność, gdyż zwalniałoby przedmiot od czynności egzekucyjnej, która nie powinna mieć miejsca i, jako niedopuszczalna, uzasadnia umorzenie postępowania egzekucyjnego. Ponadto jedną z istotnych cech naszego prawa, wielokrotnie podkreślaną w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jest jednotorowość postępowania przewidzianego do dochodzenia (obrony) praw przysługujących stronom (uczestnikom).

W świetle powyższych zasad jeżeli wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków (art. 41 k.r.o.), skierował egzekucję do określonego przedmiotu jako należącego wyłącznie do jego dłużnika, drugi małżonek może wytoczyć powództwo z art. 841 § 2 k.p.c., gdy twierdzi, że przedmiot ten wchodzi w skład jego majątku odrębnego. W tym wypadku bowiem małżonek ten musi być uważany za osobę trzecią, której prawo (własności) narusza dana czynność egzekucyjna. Jeżeli się okaże, że to stanowisko małżonka nie jest prawnie uzasadnione, gdyż przedmiot, do którego egzekucja została skierowana, jest objęty wspólnością ustawową, to tym samym zostanie wykazane, że małżonek ten nie jest osoba trzecią, której prawa byłyby naruszone w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c., skoro z majątku tego odpowiada na podstawie art. 41 § 1 k.r.o. i czynność egzekucyjna jest dopuszczalna, jeżeli oczywiście sąd nadał klauzulę wykonalności przewidzianą w art. 787 k.p.c.

Jeżeli takie nadanie klauzuli wykonalności nie nastąpiło, to zachodzi niedopuszczalność egzekucji pod względem proceduralnym, do której usunięcia nie może być stosowana droga powództwa o zwolnienie od egzekucji, jak to już wynika z wyjaśnień poprzednio podanych. W wypadku takim zachodzi sytuacja, do której należy stosować odpowiednio art. 825 pkt 3 k.p.c., a która polega na tym, że egzekucja skierowana jest przeciw osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji.

Z przytoczonych zasad na przedstawione pytanie prawne należało udzielić odpowiedzi podanej w sentencji uchwały.

OSNC 1969 r., Nr 1, poz. 2