Obrona małżonka dłużnika przed zajęciem w trybie powództwa ekscydencyjnego; małżonek jako osoba trzecia w rozumieniu art. 841 k.p.c.

Powództwo ekscydencyjne oparte na art. 841 k.p.c. chroni małżonka dłużnika przed naruszeniem jego sfery materialnoprawnej i jest to ochrona najszersza spośród sposobów przeciwstawienia się zajęciu. Może potencjalnie wstrzymać wszystkie czynności komornika w drodze postanowienia udzielającego zabezpieczenia powództwu przeciwegzekucyjnemu przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego. 

W ramach powództwa przeciwegzekucyjnego małżonek obowiązanego może wykazywać, że zajęcie narusza jego prawo podmiotowe, określić to prawo oraz dowodzić, na czym polega naruszenie, podnosząc np. zarzuty oparte na treści art. 41 k.r.o.

Jeśli doszło do zajęcia, małżonek obowiązanego posiadający status osoby trzeciej wobec toczącego się postępowania, nie musi oczekiwać na uzyskanie przez uprawnionego tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi -dotychczasowemu obowiązanemu, aby dopiero na tym etapie postępowania poprzez powództwo przeciwegzekucyjne móc podjąć interwencję w związku z zajęciem naruszającym jego prawo podmiotowe. 

Akcja ekscydencyjna podjęta już w fazie zajęcia egzekucyjnego dokonanego z tytułu wykonania udzielonego (bądź przysługującego uprawnionemu z mocy prawa) zabezpieczenia może mieć dla małżonka obowiązanego istotne znaczenie w sytuacji, gdy w obecnym stanie prawnym możliwości obrony przed nadaniem klauzuli wykonalności postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, o którą może wystąpić uprawniony zgodnie z art. 743[1] § 4 k.p.c., doznają ograniczenia w art. 787[1] i art. 787[2] k.p.c.), a przepis art. 767[1] k.p.c. został uchylony (z dniem 5 lutego 2005 r., w wyniku wejścia w życie ustawy nowelizującej z dnia 2 lipca 2004 r., Dz.U. Nr 172, poz. 1804).

Wyrok SN z dnia 11 maja 2017 r., II CSK 590/16

Standard: 38929 (pełna treść orzeczenia)

To, że sąd zezwolił na egzekucję z rachunków bankowych powódki, nie oznacza, że pozwany miał prawo egzekwować swoje roszczenie z majątku osobistego. Zgodnie z posiadanym tytułem egzekucyjnym, egzekucja była ograniczona tylko do majątku wspólnego. Oznacza to, że mógł on skierować swoje roszczenie tylko do wysokości dochodów (odsetek) jakie uzyskiwała ona ze swojego majątku osobistego, którym były zdeponowane na rachunkach bankowych pieniądze pochodzące ze sprzedaży nieruchomości stanowiącej jej majątek osobisty. W skład majątku wspólnego, zgodnie z art. 31 § 2 pkt 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wchodzą bowiem także dochody z majątku osobistego każdego z małżonków.

W razie skierowania egzekucji także do majątku osobistego powódka mogła na podstawie art. 841 § 1 k.p.c. wystąpić z powództwem przeciw egzekucyjnym i wykazywać, że komornik w imieniu pozwanego prowadzi egzekucję ze środków pieniężnych, które stanowią jej majątek osobisty. Niewystąpienie z takim powództwem nie oznacza jednak tego, że powódka pozbawiona została definitywnie ochrony swojego osobistego majątku. Komornik, który prowadzi egzekucję wbrew temu co wynika z tytułu egzekucyjnego naraża wierzyciela na to, że wyegzekwowana z rachunku bankowego powódki kwota będzie korzyścią uzyskaną bez podstawy prawnej. Wbrew twierdzeniom skarżącego jest to, w rozumieniu art. 405 k.c., korzyść uzyskana bez żadnego tytułu, którą pozwany zobowiązany jest zwrócić na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. To, że sąd rejonowy wydał prawomocne orzeczenie, w którym zezwolił na egzekucję z rachunków bankowych powódki nie ma żadnego znaczenia dla oceny zasadności roszczeń opartych na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu. Wspomniane orzeczenie upoważniało pozwanego do egzekucji z rachunków bankowych powódki, ale tylko do wysokości środków pieniężnych stanowiących majątek wspólny. Kwota wyegzekwowana natomiast z majątku osobistego powódki, jako uzyskana bez podstawy prawnej, której w żadnym razie nie stwarzał posiadany przez pozwanego tytuł egzekucyjny, wyraźnie ograniczający egzekucję do majątku wspólnego małżonków, podlega zwrotowi zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2017 r., I CSK 58/16

Standard: 11004 (pełna treść orzeczenia)