Postanowienie z dnia 1968-03-21 sygn. II CZ 67/68

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CZ 67/68

Postanowienie z dnia 21 marca 1968 r.

Uprawnienia dożywotnika lub każdego z dożywotników są uprawnieniami ściśle osobistymi, określone więc tymi uprawnieniami roszczenia przysługują tylko dożywotnikowi. Prawa dożywotnika są niezbywalne (art. 912 k.c.) i wygasają wraz z jego śmiercią.

Nie zachodzi wypadek współuczestnictwa koniecznego (w wypadku gdy prawo dożywocia zostało ustanowione na rzecz kilku osób) zarówno między samymi dożywotnikami, jak i między nimi a spadkobiercami nieżyjącego dożywotnika.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: B. Łubkowski, W. Kuryłowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z powództwa Marianny U., Tadeusza U., Stanisława Józefa U., Stefana U. i Barbary Zofii Z. przeciwko Władysławowi i Janinie małżonkom J. o rozwiązanie umowy dożywocia, na skutek zażalenia powodów Tadeusza U., Stanisława U., Stefana U. i Barbary Z. na zarządzenie przewodniczącego Wydziału Sądu Powiatowego w Siedlcach z dnia 19 grudnia 1967 r.,

zaskarżone zarządzenie uchylił.

Uzasadnienie

W pozwie z dnia 11.IV.1967 r. powódka wystąpiła o rozwiązanie zawartej w dn. 12.III.1966 r. z pozwanymi - przez nią i jej męża, Ludwika U. - umowy dożywocia i o wydanie nieruchomości.

Do sprawy przystąpili w charakterze powodów (art. 195 § 2 k.p.c.) spadkobiercy Ludwika U., zmarłego 22.IV.1966 r. Zaskarżonym w sprawie zarządzeniem przewodniczący wydziału wezwał tych spadkobierców do uiszczenia opłaty wpisu od pozwu.

Postanowieniem z dnia 30.I.1960 r. Sąd Wojewódzki, rozpoznając wniesione na powyższe zarządzenie zażalenie, przedstawił Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 391 k.p.c., jako budzące wątpliwości, zagadnienie prawne dotyczące obowiązku poniesienia opłat: "od wartości przedmiotu całej darowizny dokonanej przez zmarłego, czy tylko w granicach własnego udziału spadkowego?"

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wynikające z umowy dożywocia (a nie z umowy darowizny, jak to błędnie przyjął Sąd Wojewódzki) - wbrew określonej przez powódkę podstawie dochodzonego przez nią roszczenia, skoro to określenie przy wymiarze opłaty wpisu jest wyłącznie właściwe - uprawnienia dożywotnika lub każdego z dożywotników są uprawnieniami ściśle osobistymi, określone więc tymi uprawnieniami roszczenia przysługują tylko dożywotnikowi. Prawa dożywotnika są niezbywalne (art. 912 k.c.) i wygasają wraz z jego śmiercią.

Z powyższego wynika brak współuczestnictwa koniecznego (w wypadku gdy prawo dożywocia zostało ustanowione na rzecz kilku osób) zarówno między samymi dożywotnikami, jak i między nimi a spadkobiercami nieżyjącego dożywotnika. Gdyby zatem obok powódki wystąpili w pozwie z tym samym roszczeniem o rozwiązanie umowy dożywocia również spadkobiercy jej męża, to nie zachodziłoby między nimi (niezależnie od braku po ich stronie legitymacji czynnej) a powódką współuczestnictwo konieczne, uzasadniające z kolei - jeśli nie wystąpili - zawiadomienie ich o procesie w trybie art. 195 § 2 zd. 2 k.p.c. Z tych samych względów bezskuteczne procesowo jest także wstąpienie spadkobierców Ludwika U. do procesu.

Sytuacja byłaby taka sama, gdyby powódka wystąpiła o rozwiązanie umowy dożywocia za życia męża. Wystąpienie to nie stanowiłoby o współuczestnictwie koniecznym Ludwika U. jako dożywotnika, co do niego bowiem podstawa roszczenia powódki mogła w ogóle nie mieć miejsca.

Z tych względów brak podstaw do żądania od skarżących opłaty wpisu, skoro nie będąc w sprawie współuczestnikami koniecznymi, nie mogą oni wstąpić do procesu na podstawie art. 195 k.p.c. i uzyskać w ten sposób stanowiska powodów. Powyższe uzasadnia uchylenie zaskarżonego zarządzenia jako pozbawionego podstaw prawnych, wydane ono bowiem zostało w stosunku do osób nie będących w sprawie podmiotami procesu. Zagadnienie wysokości należnych opłat byłoby aktualne, gdyby skarżący wystąpili z powództwem, sami lub wespół z powódką, jednakże wypadek taki w sprawie nie zachodzi.

Z powyższych względów należało na podstawie art. 387 k.p.c. orzec jak w sentencji.

OSNC 1968 r., Nr 11, poz. 197