Postanowienie z dnia 2012-10-03 sygn. VI SAB/Wa 4/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Czarnecki (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Piotr Borowiecki Sędzia WSA Małgorzata Grzelak Protokolant st. sekr. sąd. Agnieszka Gajewiak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 października 2012 r. sprawy ze skargi M. M. na bezczynność Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. w przedmiocie wypłacenia odszkodowania postanawia: odrzucić skargę

Uzasadnienie

Pismem z dnia [...] listopada 2010 r. M. M. – W. wystąpiła do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (dalej Fundusz) z wnioskiem "o zaspokojenie roszczenia i wypłacenie przekazem pocztowym kwoty 5000 złotych, obejmującej całość likwidacji szkody". Z treści pisma wynikało, że strona oczekiwała wypłaty należności pieniężnej od Funduszu na podstawie art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, ze zm.) – dalej jako ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych - w związku z brakiem ustalenia przez P. S.A. - dalej jako P. S.A. - ważności umowy sprawcy kolizji drogowej (A. M.), której to uczestnikiem kolizji była M. M. – W.

W odpowiedzi pismem z dnia [...] listopada 2010 r., Fundusz poinformował wnoszącą żądanie odszkodowawcze, iż roszczenie winna zgłosić za pośrednictwem ubezpieczyciela, który to przeprowadza ustalenia stanu faktycznego kolizji, zasadność roszczeń oraz wysokość odszkodowania. Jednocześnie Fundusz zaznaczył, że w wyniku poczynionych ustaleń, powzięto informację, iż sprawca kolizji w dniu zdarzenia posiadał ważną umowę ubezpieczenia OC z P. S.A.

Pismami z dnia [...] grudnia 2010 r., M. M. – W. jednocześnie wezwała Fundusz, na podstawie art. 52 § 3 p.p.s.a., do usunięcia naruszenia prawa, wskazując na przepis art. 14 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, polegającego na braku zaspokojenia roszczenia pieniężnego oraz złożyła skargę na bezczynność Funduszu w tym zakresie. W uzasadnieniu skargi podniesiono m. in., że bezczynność Funduszu polegała na niespełnieniu obowiązku wynikającego z przepisu art. 14 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, bowiem wskutek przekroczenia przez zakład ubezpieczeń terminu 30 dni, na dokonanie ustaleń zmierzających do weryfikacji ważności umowy ubezpieczania, powinność wypłaty odszkodowania przeszła na Fundusz. Jak podkreślano, przedmiotem zaskarżonej bezczynności jest pozbawienie skarżącej uprawnienia do otrzymania odszkodowania. W ocenie skarżącej cały system prawa tworzy jedność regulacyjną, dlatego niewłaściwe zachowanie P. jest czynnością nieważną (art. 58 § 1 k.c.) także w zakresie zobowiązań wynikających z umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC.

Pismem z dnia [...] grdunia 2010 r. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w odpowiedzi na pismo M. M. – W. z dnia [...] grudnia 2010 r. poinformował, że tryb likwidacji szkody został wyjaśniony w pismie organu z dnia [...] listopada 2010 r.

W odpowiedzi na skargę Fundusz wniósł o jej odrzucenie. W jego ocenie wniosek skarżącej "o wypłatę odszkodowania" oraz skarga na bezczynność Funduszu, były przedwczesne bowiem zakład ubezpieczeń nie przesłał do funduszu akt sprawy, zatem termin do wypłaty odszkodowania przez Fundusz nie rozpoczął jeszcze biegu. Ponadto Fundusz podniósł, iż niniejsza sprawa jest sprawą z zakresu prawa cywilnego i należy, zgodnie z przepisami postępowania cywilnego do kognicji sądów powszechnych. Ewentualne powództwo wynikające z przepisów art. 19 oraz art. 20 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, winno przez stronę zostać złożone w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczania. Z ustaleń Funduszu wynika, iż w dacie kolizji jej sprawca posiadał ważną umowę ubezpieczenia OC zawartą z P. S.A. W związku z tym nie doszło po stronie Funduszu do uchybienia przepisowi art. 14 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych oraz Fundusz nie był obowiązany do wypłaty dochodzonego odszkodowania, gdyż właściwym w tej sprawie był wyłącznie ubezpieczyciel.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

W myśl art. 3 § 1 p.p.s.a - sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie.

Zgodnie z art. 3 § 2 p.p.s.a. określającym właściwość rzeczową sądów administracyjnych, sądy wykonując kontrolę działalności administracji publicznej orzekają w sprawach skarg na:

1) decyzje administracyjne;

2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;

4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydane w indywidualnych sprawach;

8) bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4a.

Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę oraz rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, jak też spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej (art. 3 § 3, art. 4 p.p.s.a).

Rozpoznając skargę w świetle powołanych wyżej kryteriów należy uznać, iż jest ona niezasadna.

Orzekając w sprawach skarg na bezczynność organów w przypadkach określonych w art. 3 § 2 pkt 1 – 4a p.p.s.a. należy mieć na uwadze sytuacje, w których organy administracji nie podejmują nakazanych prawem aktów lub czynności w sprawach indywidualnych. W przypadku skargi na bezczynność organu przedmiotem kontroli sądowej nie jest określony akt lub czynność organu administracji, lecz ich brak w sytuacji, gdy organ miał obowiązek podjąć działanie w danej formie i w określonym przez prawo terminie (patrz: J. P. Tarno: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2004, str. 27-28). Spełnienie powyższych przesłanek czyni skargę zasadną, gdy w dniu jej wniesienia jak i w dniu orzekania organ w dalszym ciągu pozostaje w bezczynności. Warunkiem dopuszczalności skargi na bezczynność organu jest przede wszystkim wystąpienie podstawy prawnej do określonego zachowania się organu wobec żądania strony (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lipca 2004 r., w sprawie akt OSK 547/04)

O akcie lub czynności w rozumieniu przepisu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., można mówić wówczas, gdy akt (czynność) podjęty jest w sprawie indywidualnej,

skierowany jest do oznaczonego podmiotu administrowanego, dotyczy uprawnienia lub obowiązku tego podmiotu, samo zaś uprawnienie lub obowiązek, którego akt (czynność) dotyczy, jest określone w przepisie prawa powszechnie obowiązującego.

Skarga na bezczynność organów przysługuje tylko w tych sprawach, w których są wydawane przez dany organ decyzje i postanowienia administracyjne (art. 3 § 2 pkt 1-3 p.p.s.a), oraz w tych sprawach, w których mogą być podejmowane przez organ akty lub czynności określone w art. 3 § 2 pkt 4 i pkt 4a p.p.s.a., a także wówczas gdy odrębna ustawa tak stanowi.

Uwzględniając skargę na bezczynność, sąd zobowiązuje organ do wydania aktu lub do podjęcia czynności bądź przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisu prawa (art. 149 p.p.s.a) - postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 września 2004 r. publ. w ONSA i WSA 2004/2/30.

W omawianej sprawie skarga dotyczy bezczynności Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, w zakresie wypłaty odszkodowania na podstawie cytowanej wyżej ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Sąd administracyjny jest, jak wyżej wskazano, właściwy do orzekania w

sprawach skarg na bezczynność organu, ale tylko w przypadkach określonych w art. 3 § 2 pkt 1-4a p.p.s.a. Z powołanego przepisu wynika, iż właściwość sądu administracyjnego w powyższym zakresie dotyczy niepodejmowania przez organy nakazanych prawem aktów lub czynności w sprawach indywidualnych. W przypadku skargi na bezczynność organu w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a. przedmiotem sądowej kontroli jest brak określonego aktu lub czynności organu, w sytuacji, kiedy organ miał obowiązek podjąć działanie w takiej właśnie formie i w określonym przez prawo terminie. Taki stan rzeczy w sprawie nie zachodzi.

Pod pojęciem sprawy sądowoadministracyjnej mieści się kontrola działalności administracji publicznej, w zakresie wyznaczonym enumeratywnie przez przepis art. 3 p.p.s.a., oraz inne kwestie rozpoznawane w postępowaniu prowadzonym na podstawie przepisów tej ustawy. Oznacza to, że sąd administracyjny nie jest właściwy do rozpoznawania spraw, które nie zostały wymienione w cytowanych przepisach. W szczególności nie jest właściwy do rozpoznawania roszczeń o charakterze cywilnym, które zgodnie z art. 2 § 1 k.p.c. dochodzone są w postępowaniu przed sądem powszechnym.

Organem odszkodowawczym w rozumieniu przepisu art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych... jest organ odpowiedzialny za zaspokajanie roszczeń poszkodowanych z tytułu umów ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 4 pkt 1, wynikających ze zdarzeń, które zaistniały na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej innego niż miejsce zamieszkania poszkodowanego oraz na terytorium państw trzecich, i powstałych w związku z ruchem pojazdów mechanicznych ubezpieczonych i zarejestrowanych w państwie członkowskim Unii Europejskiej. Umowy wskazane przez przepis art. 4 pkt 1 wymienionej ustawy to umowy o ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwane "ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych". Ubezpieczenia te nie są zawierane w trybie decyzji/postanowień administracyjnych lub w drodze czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa lecz, jak określa to przepis art. 5 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych...przez zawarcie umowy ubezpieczenia obowiązkowego z wybranym zakładem ubezpieczeń, wykonującym działalność ubezpieczeniową w zakresie tego ubezpieczenia.

Zgodnie zatem z powołanymi przepisami poza sporem jest, że ubezpieczenia obowiązkowe powstają w drodze umowy między ubezpieczającym a wybranym przez ten podmiot zakładem ubezpieczeń. Konieczność zawarcia przez strony stosunku ubezpieczenia obowiązkowego umowy o charakterze cywilnoprawnym jest nazywana w doktrynie prawa ubezpieczeń zasadą kontraktowej formuły ubezpieczenia gospodarczego. Potwierdza to zobowiązaniową naturę stosunku ubezpieczenia obowiązkowego, do którego w kwestiach nieuregulowanych należy stosować przepisy kodeksu cywilnego zarówno w części dotyczącej umowy ubezpieczenia (art. 805 i n.), jak i części ogólnej. Przepisy te regulują m.in. tryb zawarcia umowy ubezpieczenia, jej formę, wady oświadczenia woli oraz inne zagadnienia konieczne dla ustalenia granic konkretnego ubezpieczenia (por. Fuchs Dariusz, Maśniak Dorota, Nawracała Jakub, Serwach Małgorzata, komentarz do art. 5 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, [w:] M. Adamowicz, A. Brodecka-Chamera, D. Fuchs, M. Glicz, B. Janyga, S. Koroluk, J. Kruczalak-Jankowska, K. Malinowska, D. Maśniak, J. Nawracała, M. Serwach, E. Spigarska, E. Wieczorek, A. Wowerka, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Tom I).

Analizując dopuszczalność przedmiotowej skargi stwierdzić należy, iż stosownie do treści art. 19 oraz art. 20 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych... sprawy z zakresu roszczeń wynikających z umów ubezpieczeń obowiązkowych lub obejmujących roszczenia z tytułu tych ubezpieczeń należą do właściwości sądów powszechnych.

Zgodnie z treścią art. 817 Kodeksu cywilnego zakład ubezpieczeń obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie dni trzydziestu licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu czternastu dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Zatem popadnięcie w zwłokę zakładu ubezpieczeń będzie przedmiotem postępowania przez sądem cywilnym (por. orzeczenie Sądu Okręgowego z dnia [...] października 2006 r., sygn. akt [...],). Na podstawie art. 817 § 2 k.c. - ubezpieczyciel jest zobowiązany do wypłaty na rzecz ubezpieczającego odszkodowania w terminie 14 dni od dnia ustalenia wysokości powstałej szkody, a niewykonanie tegoż obowiązku aktualizuje po stronie ubezpieczającego roszczenie o żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w rozumieniu art. 481 k.c. (por. orzeczenie Sądu Apelacyjnego w P. z dnia [...] grudnia 2009 r., sygn. akt [...])

Zatem istnienie innych procedur, gwarantujących skuteczną ochronę interesów skarżącego przed sądem powszechnym, ma wpływ na dopuszczalność skargi do sądu administracyjnego. "Odrzucenie skargi z wymienionego powodu (braku właściwości sądu administracyjnego) nastąpi także wówczas, gdy skarga została wniesiona w sprawie objętej właściwością sądów powszechnych" (por. B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, LEX, 2009, wyd. III. - komentarz do art. 58).

Roszczenie wywiedzione w sprawie niniejszej nie zawiera w sobie żadnego elementu, który pozostawałby poza kognicją sądu powszechnego i dla którego uprawniona byłaby kontrola sądu administracyjnego, tak aby strona miała zapewnione w swojej sprawie konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji R.P.). W rozpoznawanej sprawie to konstytucyjne prawo do sądu może być zrealizowane przed sądem cywilnym (por. orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 28 czerwca 2001 r., sygn. akt I SA/Wa 475/11 oraz z dnia 18 maja 2010 r. sygn. akt I SA/Wa 1509/09).

Po stronie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, nie istniał obowiązek prawny wszczęcia postępowania administracyjnego i wydania aktu lub podjęcia czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 1 - 4a p.p.s.a., gdyż postępowanie w sprawie likwidacji szkody należało do wyłącznej kompetencji P. S.A. właściwego miejscowo dla ubezpieczonego, w sytuacji natomiast ustalenia, że w dacie kolizji jej sprawca miał zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC, nie zachodził również przypadek z przepisu art. 14 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych... W związku z tym roszczenie odszkodowawcze wynikające z umowy cywilnoprawnej łączącej ubezpieczonego z ubezpieczycielem, jako podlegające wyłącznie kognicji sądu powszechnego, nie mogło być przedmiotem postępowania przed sądem administracyjnym.

Stosownie do art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a. Sąd odrzuca skargę jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego i z tych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, jak w postanowieniu.