Wyrok z dnia 2012-10-23 sygn. I SA/Wa 1319/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Boniecka-Płaczkowska Sędziowie: WSA Maria Tarnowska WSA Przemysław Żmich (spr.) Protokolant referent-stażysta Agnieszka Chustecka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 października 2012 r. sprawy ze skargi M. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w O. z dnia [...] maja 2012 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego oddala skargę.

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O., po rozpatrzeniu odwołania M.T., decyzją z dnia [...] maja 2012 r., nr [...] utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy [...] z dnia [...] kwietnia 2012 r., nr [...] o odmowie przyznania M. T. zasiłku celowego.

Zaskarżona decyzja została wydana w następującym stanie sprawy.

Decyzją z dnia [...] kwietnia 2012 r., nr [...] Wójt Gminy [...], po rozpoznaniu wniosku z dnia 13 lutego 2012 r., odmówił przyznania M. T. pomocy w formie zasiłku celowego. W uzasadnieniu przedmiotowej decyzji organ stwierdził, że na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego oraz zgromadzonych dokumentów ustalono, iż zainteresowany jest osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy w O. bez prawa do zasiłku.

Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.) – zwanej dalej "ustawą" w celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej pracownik socjalny zatrudniony w Ośrodku Pomocy Społecznej może zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą w celu wzmocnienia aktywności oraz samodzielności życiowej i zawodowej.

W dniu 11 kwietnia 2012 r. pracownik socjalny Ośrodka zaproponował M. T. podpisanie kontraktu socjalnego, wyjaśniając jednocześnie na czym on polega. Zainteresowany nie wyraził zgody na podpisanie kontraktu socjalnego. Po przeprowadzonej rozmowie stwierdzono, że wnioskodawca nie podejmuje we własnym zakresie żadnych czynności związanych z podjęciem zatrudnienia, a każdą propozycję odbiera jako atak na siebie.

Organ podał, że M. T. jest młody, zdrowy i jak sam wskazuje nie występują żadne przeciwskazania zdrowotne do podjęcia pracy w każdym zawodzie. Brak aktywności strony uprawnia jednak organ do powstrzymania się od udzielenia świadczenia. Celem pomocy społecznej nie jest bowiem utrzymywanie na koszt podatnika osób i rodzin, które nie chcą podjąć trudu wyjścia z ciężkiej sytuacji materialnej. Dlatego też, osoby ubiegające się o pomoc z pieniędzy publicznych m. in. w postaci zasiłku celowego na zaspokojenie własnych potrzeb mają obowiązek współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji pod rygorem odmowy przyznania świadczeń.

Od powyższej decyzji M. T. złożył odwołanie podnosząc, że decyzja ta jest dla niego krzywdząca. Skarżący w obszernym uzasadnieniu opisał swoją sytuację rodzinną i materialną. Nie zgodził się z uzasadnieniem odmowy przyznania zasiłku celowego na zakup obuwia, odzieży, środków czystości i żywności. W odwołaniu zawarł szereg zarzutów pod adresem pracowników socjalnych, dotyczących sposobu prowadzenia postępowania. Skarżący wniósł o ponowne rozpatrzenie jego prośby i przyznanie mu pomocy w formie zasiłku celowego.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. decyzją z dnia [...] maja 2012 r., nr [...] utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy [...] z dnia [...] kwietnia 2012 r., nr [...]. W uzasadnieniu organ wskazał, że podstawą odmowy przyznania wnioskowanej pomocy stanowił m. in. art. 11 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

W ocenie organu odwoławczego, organ pierwszej instancji podjął wszelkie możliwe działania, w celu ustalenia aktualnej sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby wnioskującej o pomoc. Organ precyzyjnie przedstawił w uzasadnieniu odmownej decyzji, powołując konkretne okoliczności, że skarżący postępowaniem swoim uchybił obowiązkowi współpracy. Ustalono, że M. T. prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, mieszka w domu swojej matki. Jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w O. bez prawa do zasiłku. Według ustnego oświadczenia jego dochód wynosi [...] zł. M. T. oświadczył jednocześnie, że ponosi wydatki na opłatę różnych zobowiązań swoich własnych i innych osób z rodziny. Jak wskazał pracownik socjalny nie wskazał skąd bierze pieniądze na opłatę tych zobowiązań. Na prośbę o sprecyzowanie swojego dochodu oraz wydatków zainteresowany stał się rozdrażniony i agresywny wobec pracowników OPS. W związku z powyższym Kierownik OPS został poproszony o możliwość przeprowadzenia wywiadu w obecności funkcjonariusza Policji, o czym M. T. został powiadomiony i wyraził zgodę.

Organ odwoławczy zauważył, że zainteresowany jest osobą zdrową, a jego stan zdrowia jak sam wskazuje, pozwala na podjęcie pracy w każdym zawodzie. Z uwagi na to, że M. T. jest stałym klientem Ośrodka Pomocy Społecznej, to pracownik socjalny ocenił, że ma on nieco wygórowane wymagania wobec potencjalnych pracodawców i jak sam stwierdził, za [...] zł nie będzie pracować. Pracownik socjalny w dniu 11 kwietnia 2012 r. zaproponował podpisanie kontraktu socjalnego, jednak zainteresowany nie wyraził na to zgody.

Zdaniem Kolegium, taka postawa skarżącego świadczy o braku chęci współpracy z organami pomocowymi. Powyższe uprawnia również do stwierdzenia, że organ nie przekroczył granic uznania administracyjnego, gdyż podjęto wszelkie niezbędne kroki do wyjaśnienia stanu faktycznego, a decyzji wydanej w sprawie nie można określić jako dowolnej. Brak współpracy poprzez odmowę podpisania kontraktu socjalnego może stanowić podstawę do odmowy przyznania pomocy albowiem osoby korzystające z pomocy społecznej mają obowiązek współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Od decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w O. z dnia [...] maja 2012 r., nr [...] M. T. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisów postępowania administracyjnego dające podstawę do uchylenia i wznowienia postępowania. W skardze wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi odwoławczemu oraz wyjaśnienie, zbadanie przez odpowiedni organ fałszywych oskarżeń na szkodę skarżącego, a także o wskazanie dowodów którymi kierowało się Kolegium bądź nadesłania ich na adres skarżącego. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że organ pierwszej instancji nie wskazał dowodów braku współpracy skarżącego z organem. Skarżący podniósł, że przepisy prawa nie nakazują mu podpisania kontraktu socjalnego, a zatem zasiłek celowy z art. 39 ustawy jest świadczeniem przyznawanym i wypłacanym obowiązkowo. Skarżący wskazał, że SKO w O. pominęło bardzo ważny dowód - postanowienie z dnia [...] kwietnia 2012 r. , nr [...] wydane na skutek zażalenia na bezczynność organu pierwszej instancji, gdzie organ został zobowiązany do załatwienia wniosku z dnia 11 lutego 2012 r. dotyczącego zasiłku celowego. Skarżący wskazał, że nielogiczna jest odmowa przyznania zasiłku celowego na zakup żywności obuwia, odzieży skoro organy wiedziały, że dochód skarżącego wynosi [...] zł, a w powiecie ostrowskim jest duże bezrobocie i brak odpowiednich miejsc pracy Skarżący wskazał, że wbrew temu co twierdzą organy, nie może wykonywać każdego zawodu, bo nie ma takich kwalifikacji zawodowych. Skarżący uważa, że organ skierował pod jego adresem fałszywe oskarżenia, nie poparte żadnymi dowodami, ponieważ nie jest prawdą to, że nie chciał udzielić wyjaśnień co swojego dochodu, spłacanych zobowiązań i że w toku udzielanych pracownikowi socjalnemu wyjaśnień stał się agresywny i w związku sporządzenie wywiadu środowiskowego wymagało obecności funkcjonariusza policji. Wbrew temu co twierdzi organ skarżący nie wypowiadał się w ten sposób, że za [...] zł nie będzie pracował. Skarżący nie wyraził też wobec pracowników socjalnych żadnych zgód. Zdaniem skarżącego takie bezpodstawne oskarżenia postawiły go w złym świetle przed organem odwoławczym, co miało wpływ na wynik sprawy. Skarżący wskazał, że Komenda Wojewódzka Policji w R. (pismo z dnia [...] czerwca 2012 r., nr [...] prowadzi na skutek jego zgłoszenia postępowanie wyjaśniające w sprawie użycia w dniu 13 czerwca 2012 r. wozu służbowego policji i wykorzystania przez organ pierwszej instancji przy sporządzaniu wywiadu środowiskowego funkcjonariusza policji, w sytuacji, gdy nie było takiej potrzeby.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. wniosło o oddalenie skargi podtrzymując swe dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Skarga nie jest uzasadniona bowiem zaskarżona decyzja nie narusza prawa.

Trzeba wskazać, że w niniejszej sprawie podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowił przepis art. 11 ust. 2 ustawy. Zgodnie z tym przepisem brak współdziałania osoby z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej.

Zgodzić należy się z Samorządowym Kolegium Odwoławczym w O., że skoro M. T. odmówił zawarcia kontraktu socjalnego oraz nie udzielił pracownikowi socjalnemu wyjaśnień, co do źródła uzyskiwanych dochodów, to organ pomocy społecznej miał podstawy do odmowy przyznania skarżącemu zasiłku celowego na pokrycie kosztów zakupu żywności, obuwia, odzieży i częściowe pokrycie opłat, objętych wnioskiem z dnia 11 lutego 2012 r.

Takie rozstrzygnięcie było uzasadnione na tle sytuacji osobistej, w jakiej znajdował się skarżący. Z akt sprawy wynika bowiem, że M. T. jest osobą niespełna [...] – letnią. Skarżący jest osobą zdrową i zamieszkuje u matki. Samodzielnie się utrzymuje i samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe. Posiada samochód osobowy marki [...] z 1991 r. (aktualizacja wywiadu środowiskowego i oświadczenie o stanie majątkowym z dnia 11 kwietnia 2012 r.). W ramach kursów i szkoleń organizowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w O. ukończył kurs prawa jazdy kat. C+E (notatka pracownika socjalnego z dnia 11 kwietnia 2012 r.). Co więcej skarżący częściowo pokrywał zobowiązania innych osób za energię elektryczną, czy ratę podatku rolnego (oświadczenie skarżącego bez daty w aktach administracyjnych).

Odnosząc się do zarzutów skargi Sąd stwierdził, że nie znalazł podstaw do uchylenia zaskarżonej decyzji, z uwagi na brak istotnych i mogących mieć wpływ na wynik sprawy uchybień przepisom procedury administracyjnej, czy uchybień stanowiących podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego. Sąd zwraca uwagę, że w postępowaniu o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej podstawowym dowodem potwierdzającym sytuację osobistą wnioskodawcy jest rodzinny wywiad środowiskowy lub aktualizacja wywiadu. Zgodnie z art. 106 ust. 4 ustawy decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Jak wskazuje art. 107 ust. 1 i ust. 3-5 ustawy rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny. W przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. Pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia.

Z treści znajdującej się w aktach sprawy aktualizacji wywiadu środowiskowego wynika, że skarżący odmówił zawarcia kontraktu socjalnego oraz że M. T. nie podjął współpracy z pracownikiem socjalnym, ponieważ nie udzielił informacji skąd bierze środki finansowe na pokrycie różnych zobowiązań finansowych. Z aktualizacji wywiadu wynika też, że skarżący nie udzielił odpowiedzi zapytany o sprecyzowanie swego dochodu oraz podanie ile miesięcznie wydaje na swoje utrzymanie oraz zapłatę rachunków. Skoro więc skarżący kwestionuje analizę i ocenę swej sytuacji osobistej i wnioski pracownika socjalnego zawarte w aktualizacji wywiadu, to winien przedstawić dowód przeciwny wskazujący, że te ustalenia i wnioski pracownika socjalnego były błędne. Takim dowodem nie jest pismo z dnia [...] czerwca 2012 r., nr [...]) pochodzące od Komendy Wojewódzkiej Policji w R., ponieważ z jego treści wynika tylko tyle, że Komenda Wojewódzka przesyła skargę M. T. celem jej wyjaśnienia oraz zobowiązuje Komendanta Powiatowego Policji w O. do przesłania kopii sprawozdania i odpowiedzi udzielonej skarżącemu. Samo twierdzenie skarżącego, co do tego, że fakty podane przez pracownika socjalnego nie miały miejsca również jest niewystarczające. Sąd nie zgodził się ze skarżącym, że istotnym dowodem w sprawie jest postanowienie SKO w O. z dnia [...] kwietnia 2012 r., nr [...]. Wbrew temu co twierdzi skarżący postanowienie to nie zobowiązywało organu pomocy społecznej do wydania decyzji o przyznaniu skarżącemu wnioskowanego zasiłku celowego. Postanowienie to zobowiązywało organ do załatwienia sprawy, a więc zakończenia postępowania wywołanego wnioskiem z dnia 11 lutego 2012 r. w formie decyzji administracyjnej. W postanowieniu tym SKO w O. nie wskazało, że ma to być decyzja o przyznaniu świadczenia z pomocy społecznej. Sąd nie podziela zarzutu skarżącego, że decyzja odmawiająca mu zasiłku celowego jest nielogiczna na tle stanu faktycznego niniejszej sprawy. W sytuacji, gdy skarżący – młody, zdrowy mężczyzna z pewnymi kwalifikacjami zawodowymi (prawo jazdy kat. C+E) w swym oświadczeniu twierdzi, że sam się utrzymuje i sam prowadzi gospodarstwo domowe, a także pokrywa częściowo świadczenia osób trzecich (oświadczenie skarżącego bez daty), a następnie nie podaje pracownikowi socjalnemu informacji o źródłach swego dochodu, to logiczny był wniosek pracownika socjalnego, że skarżący nie współpracuje z pracownikiem socjalnym i ukrywa swoje dochody.

Nie jest też tak jak twierdzi skarżący, że skoro przepisy ustawy nie nakazują skarżącemu zawarcia kontraktu socjalnego, to zasiłek celowy musi być przyznany wnioskodawcy. Jak Sąd wskazał wyżej odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy, może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, zwłaszcza, gdy chodzi o osobę młodą, zdrową, od której decyzji w dużej mierze zależy to, czy przezwycięży swą trudną sytuację życiową (inaczej niż np. osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym, czy niezdolne do jakiejkolwiek pracy). Przepis ten jest powiązany z ogólnymi zasadami funkcjonowania pomocy społecznej zawartymi w art. 2 ust. 1, art. 3 i art. 4 ustawy. Z przepisów tych wynika, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu – z jednej strony - umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia ich niezbędnych potrzeb, podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem, a – z drugiej strony – zobowiązującą osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Jak z powyższego wynika świadczenia pieniężne z pomocy społecznej nie są przyznawane po to, ażeby zapewnić wnioskodawcy źródło stałego, długotrwałego utrzymania. Środki pieniężne z pomocy społecznej mają z zasady charakter uzupełniający inne dochody, których brak w trudnych sytuacjach życiowych, których człowiek nie jest w stanie pokonać przy wykorzystaniu swoich możliwości.

Mając to wszystko na względzie Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.