Wyrok z dnia 1967-08-24 sygn. II CR 187/67

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 187/67

Wyrok z dnia 24 sierpnia 1967 r.

Wspólnicy nie odpowiadają majątkiem osobistym za zobowiązania spółki cywilnej, jeżeli ich źródłem są zdarzenia z okresu, w którym nie byli wspólnikami.

Przewodniczący: sędzia Z. Trybulski. Sędziowie: R. Czarnecki (sprawozdawca), W. Markowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Budowlanego nr 4 przeciwko: 1) Józefowi O., 2) Mieczysławowi H., 3) Zofii K. i 4) Andrzejowi T. o 72.150 zł 8 gr, na skutek rewizji strony powodowej i Mieczysława H. od wyroku Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 16 czerwca 1966 r.,

poza częścią, w której nastąpiło umorzenie postępowania - uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Strona powodowa przytoczyła, że w dniu 4 lipca 1958 r. zawarła ze spółką cywilną umowę dostawy żwiru. Należność strony powodowej, wynosząca według ostatecznego sformułowania żądania pozwu 50.316 zł 8 gr, obejmuje cztery pozycje:

1) nadpłatę przy przewozach żwiru w sumie 10.320 zł (75.806 zł 58 gr minus 32.125 zł 20 gr i 21.834 zł z tytułu dalszych dostaw żwiru, 1.994 zł 38 gr z tytułu odsetek i 9.533 zł z tytułu podatków);

2) reklamację jakościową w odniesieniu do dostarczanego żwiru na kwotę 21.659 zł 78 gr;

3) odsetki w sumie 6.875 zł 82 gr (1.994 zł 38 gr plus 2.599 zł 10 gr, plus 2.282 zł 34 gr);

4) podatki zapłacone za spółkę w wysokości 11.460 zł 48 gr (9.533 zł plus 1.927 zł 48 gr).

Strona powodowa domaga się zasądzenia solidarnie od wszystkich czterech wspólników spółki cywilnej, tj. od Józefa O., Mieczysława H., Zofii K. i Andrzeja T. 50.316 zł 8 gr.

Sąd Wojewódzki zasądził solidarnie od Józefa O. i Mieczysława H. sumę 40.000 zł, a poza tym powództwo oddalił.

Wyrok zaskarżyła strona powodowa w części nie uwzględniającej żądania, a Mieczysław N. w części zasądzającej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dowód z umowy z dnia 7 października 1958 r. został powołany przez Zofię K. Ta sama pozwana powołała też dowód ze świadków K. i W., którzy zeznali, że w dniu 7 października 1958 r. doszło do zawarcia umowy, polegającej m.in. na wejściu Zofii K. i Andrzeja T. do spółki cywilnej. Brak więc podstaw do uznania, żeby umowa ta w ogóle nie została zawarta. Nic zaś nie wskazuje na to, żeby złożony do akt sprawy odpis umowy spółki z dnia 7 października 1958 r. był różny od oryginału.

Ustawa nie przepisuje określonej formy dla umowy (lub zmiany umowy) spółki cywilnej. Umowa zostaje przeto zawarta w chwili, w której wspólnicy złożyli zgodne oświadczenia woli co do jej istotnych postanowień. W sprawie więc niniejszej o treści umowy z dnia 7 października 1958 r. decydują jej postanowienia, a nie dane przytoczone przez Wydział Przemysłu i Handlu Prezydium Rady Narodowej.

Artykuł 567 k.z. stanowi, że za zobowiązania spółki cywilnej względem osób trzecich wspólnicy odpowiadają majątkiem spółki bez ograniczenia, a ponadto odpowiadają majątkiem osobistym. Co się tyczy odpowiedzialności pozwanych wspólników, to według postanowień pkt 3, 2 i 4 umowy z dnia 7 października 1958 r. Józef O. i Mieczysław H. byli wspólnikami od dnia 4 grudnia 1957 r., a Zofia K. i Andrzej T. weszli z dniem 7 października 1958 r. w charakterze wspólników do już istniejącej spółki cywilnej.

Umowa z dnia 7 października 1958 r. polegała m. in. na nabyciu majątku przez Zofię K. i Andrzeja T., a zwłaszcza współuprawnień do eksploatacji żwirowiska. Stąd w razie spełnienia się warunków z art. 188 k.z. Zofia K. i Andrzej T. mogliby odpowiadać solidarnie z Józefem O. i Mieczysławem H. za zobowiązania spółki powstałe ze zdarzeń sprzed 7 października 1958 r., ale tylko tym majątkiem nabytym.

Jeżeli natomiast chodzi o odpowiedzialność majątkiem osobistym, to art. 188 k.z. nie głosi, że za zobowiązania, jakie ciążą na nabytym majątku, jego nabywcy odpowiadają także majątkiem osobistym. Nie stanowi tego również żaden inny przepis. Dlatego zgodnie z zasadami ogólnymi Zofia K. i Andrzej T. nie odpowiadaliby majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, jeżeli ich źródłem są zdarzenia z okresu, w którym nie byli wspólnikami, tj. zdarzenia sprzed 7 października 1958 r.

Stąd w sprawie niniejszej odpowiedzialność majątkiem osobistym ponosiłby Józef O. i Mieczysław H. za zobowiązania spółki powstałe ze zdarzeń sprzed 7 października 1958 r., a wymienieni wspólnicy oraz Zofia K. i Andrzej T. - za zobowiązania powstałe ze zdarzeń po tej dacie. Odpowiedzialność ta obejmowałaby nie tylko zobowiązania spółki, których źródłem były czynności prawne dokonane w jej imieniu, lecz także zobowiązania z wszelkich innych czynów, do których doszło przy wykonywaniu działalności spółki, chociażby były one czynami niedozwolonymi.

Według dalszej dyspozycji art. 567 k.z., do odpowiedzialności wspólników majątkiem osobistym mają zastosowanie ogólne przepisy o odpowiedzialności współdłużników. Powołany przepis przewiduje więc odpowiedzialność podzielną, tj. w równych częściach. Wprawdzie w sprawie pkt 12 umowy spółki z dnia 7 października 1958 r. głosi odpowiedzialność solidarną wspólników, ale odpowiedzialność ta musiałaby wynikać bądź z przepisu ustawy, bądź z umowy ze stroną powodową. Co się tyczy przepisów ustawy, to istota mogąca tu wchodzić w rachubę art. 12 § 1 k.z. polega na ustawowym przyjęciu w określonych warunkach dorozumianej woli stron co do odpowiedzialności solidarnej. Jednakże kryteria tego przepisu, jako przepisu szczególnego, nie mogą być tłumaczone rozszerzająco. Zaciągnięcie zaś zobowiązania w dniu 4 lipca 1958 r. nastąpiło przez spółkę, a nie przez kilka osób, a źródłem niektórych dalszych zobowiązań nie była już umowa. Przepis art. 12 § 1 k.z. nie uzasadniałby zatem odpowiedzialności solidarnej majątkiem osobistym. Stąd ta odpowiedzialność wspólników pozostałaby odpowiedzialnością podzielną.

Wynika z tego, że Józef O. i Mieczysław H. odpowiadaliby majątkiem osobistym podzielnie za zobowiązania spółki powstałe ze zdarzenia sprzed 7 października 1958 r. (np. po blisko 5.000 zł), a ponadto wymienieni wspólnicy oraz Zofia K. i Andrzej T. - za zobowiązania powstałe ze zdarzeń po tej dacie (np. po blisko 10.000 zł).

Strona powodowa złożyła dowody przemawiające za uwzględnieniem powództwa do wysokości 50.316 zł 8 gr. Jednakże zgodnie z zasadą art. 4 p.o.p.c. pozwani mogli wykazywać, że żądanie strony powodowej w całości lub w części nie znajduje oparcia w ustawie albo umowie oraz że nie ma usprawiedliwienia w rzeczywistym stanie faktycznym.

Przeoczenie kwestii odpowiedzialności podzielnej majątkiem osobistym stanowi naruszenie prawa materialnego, i tę okoliczność Sąd Najwyższy wziął pod rozwagę z urzędu (art. 381 § 1 k.p.c.). Jej konsekwencje nie idą tak daleko, żeby wyrok musiał być uchylony w całej zaskarżonej części. Jednakże otwarte zagadnienie odpowiedzialności solidarnej majątkiem nabytym, i odpowiedzialności majątkiem osobistym oraz brak wystarczających ustaleń co do dat i kwot i możliwość przeprowadzenia przez pozwanych stosowanych przeciwdowodów - wszystko to nie pozwala na sprecyzowanie zakresu uchylenia.

Na podstawie art. 384 k.p.c. wyrok nie może być też utrzymany w mocy względem Józefa O.

Dlatego też wyrok - poza częścią, w której nastąpiło umorzenie postępowania - ulega uchyleniu w całości.

OSNC 1968 r., Nr 5, poz. 89