Uchwała z dnia 1967-11-14 sygn. III CZP 80/67

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 80/67

Uchwała z dnia 14 listopada 1967 r.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski (sprawozdawca). Sędziowie: H. Dąbrowski, S. Rejman.

Sąd Najwyższy, w sprawie z wniosku Władysława W. przeciwko Bronisławie J. i Zofii W. o przeprowadzenie egzekucji w trybie art. 1051 k.p.c., po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Rzeszowie postanowieniem z dnia 26 września 1967 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy według art. 817 k.p.c. każda zmiana dokonana przez dłużnika po upływie trzech miesięcy od ukończenia przeciw niemu egzekucji w trybie art. 1051 k.p.c. na podstawie posesoryjnego tytułu wykonawczego powoduje konieczność wytoczenia przez wierzyciela nowego powództwa o ochronę posiadania, czy też w wypadku gdy zmiana polega na działaniu dłużnika nie uzewnętrzniającym zamiaru działania stale i trwale wbrew obowiązkowi i nie wymagającym żadnej czynności ze strony wierzyciela w celu jego zlikwidowania, wierzyciel może wszcząć ponownie egzekucję w trybie art. 1051 k.p.c. na podstawie tego samego posesoryjnego tytułu wykonawczego, mimo że zmiana nastąpiła po upływie trzech miesięcy od daty ukończenia poprzedniej egzekucji?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Określony w art. 817 k.p.c. trzymiesięczny termin, w ciągu którego wierzyciel w sprawie o naruszenie posiadania może żądać podjęcia ukończonej egzekucji na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, nie dotyczy sytuacji przewidzianej w art. 1051 k.p.c., tj. takiej, gdy dłużnik - stosownie do treści tytułu egzekucyjnego - ma obowiązek nie przeszkadzać czynności wierzyciela.

Uzasadnienie

W sprawie z powództwa Władysława W. przeciwko Henrykowi J., Bronisławie J. i Zofii W. Sąd Powiatowy w Przeworsku prawomocnym wyrokiem z dnia 14.V.1966 r. zakazał pozwanym naruszać prawa powoda (oraz osoby reprezentujące jego prawa) w zakresie posiadania prawa służebności przechodu i przegonu południową i zachodnią częścią obejścia pozwanych w G. nr 283 szlakiem o szerokości ok. 1 metra.

Wobec niepodporządkowania się przez dłużniczki Bronisławę J. i Zofię W. temu zakazowi Sąd Powiatowy w Przeworsku na wniosek wierzyciela, postanowieniem z dnia 29.XII.1966 r., nałożył na dłużniczki na podstawie art. 1051 § 1 k.p.c. grzywnę w kwocie po 600 zł na każdą z nich.

W niniejszej sprawie wierzyciel ponownie wystąpił w dniu 30.VI.1967 r. z wnioskiem o nałożenie na dłużniczki grzywny twierdząc, że w dniu 7.VI.1967 r. znowu uniemożliwiły mu przejście szlakiem służebnym, stając na drodze z drapakiem oraz z garnkiem wody.

Sąd Powiatowy w Przeworsku ustalił, że dłużniczki uiściły w dniu 20.II.1967 r. grzywnę wymierzoną im postanowieniem z dnia 29.XII.1966 r. i wobec tego postanowieniem z dnia 10.VII.1967 r. oddalił wniosek, jako niedopuszczalny, wobec upływu przewidzianego w art. 817 k.p.c. trzymiesięcznego terminu od ukończenia poprzedniej egzekucji.

Sąd Wojewódzki, po rozpoznaniu sprawy na skutek zażalenia wierzyciela, na podstawie art. 391 § 1 i 397 § 2 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne o treści przytoczonej w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione przez Sąd Wojewódzki zagadnienie sprowadza się w istocie do wyjaśnienia wzajemnego stosunku przepisów art. 817 i 1051 k.p.c.

Art. 1051 k.p.c., zamieszczony w przepisach szczególnych o egzekucji w dziale dotyczącym egzekucji świadczeń niepieniężnych, stanowi swoistą formę egzekucji mającej na celu wymuszenie podporządkowania się przez dłużnika ciążącemu na nim obowiązkowi zaniechania określonej czynności albo nieprzeszkadzania w czynnościach wierzyciela. Przepis ten w jego zasadniczych częściach powtarza dyspozycje obowiązującego dotychczas art. 838 k.p.c., nie wprowadza więc istotnej zmiany w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 1965 r. w porównaniu ze stanem prawnym obowiązującym przed tą datą.

Ze względu na stan faktyczny niniejszej sprawy przedmiotem dalszych rozważań będzie wymuszenie w tym trybie obowiązku nieprzeszkadzania przez dłużnika czynności wierzyciela. Obowiązek taki może wynikać z tytułu egzekucyjnego, jakim jest wyrok wydany w odrębnym postępowaniu o naruszenie posiadania, może on jednak również wynikać z tytułu egzekucyjnego w sprawie toczącej się w zwykłym postępowaniu według ogólnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, a w szczególności z wyroku wydanego w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości władnącej o zakazanie naruszeń (art. 251 k.c. w związku z art. 222 § 2 k.c.). Szczególna forma egzekucji przewidziana w art. 1051 k.p.c. ma więc na celu zrealizowanie wszelkich tytułów egzekucyjnych wkładających na dłużnika obowiązek nieprzeszkodzenia czynnościom wierzyciela, a nie jedynie tytułów egzekucyjnych wydanych w wyniku postępowania posesoryjnego.

Ani treść art. 838 d. k.p.c., ani treść art. 1051 obecnie obowiązującego k.p.c. nie daje podstawy do przyjęcia, że wierzyciel jest ograniczony w zgłaszaniu dalszych wniosków egzekucyjnych w wypadku, gdy dłużnik, mimo nałożonej i wyegzekwowanej grzywny, nadal działa wbrew swemu obowiązkowi. Przeciwnie, art. 1051 § 1 k.p.c. wyraźnie przewiduje możliwość zgłoszenia przez wierzyciela dalszego wniosku, nie przewidując jakichkolwiek ograniczeń czasowych.

Sądowi Wojewódzkiemu nasunęła się jednak wątpliwość co do tego, czy takiego ograniczenia w czasie do zgłoszenia ponownego wniosku o przeprowadzenie egzekucji w trybie art. 1051 k.p.c. nie wprowadza art. 817 k.p.c. Aby wyjaśnić tę wątpliwość, należy rozważyć uprzednio funkcję i zakres działania tego przepisu.

Art. 817 mieści się w tytule I księgi drugiej k.p.c., obejmującym przepisy ogólne o egzekucji. Stanowi on wyjątek od zasady, że tytuł wykonawczy po ukończeniu postępowania egzekucyjnego przez wyegzekwowanie świadczenia nie może już stanowić podstawy dalszej egzekucji. Przepis ten w sprawach o naruszenie posiadania umożliwia, pomimo ukończenia egzekucji, podjęcia na nowo egzekucji na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, jeżeli dłużnik ponownie, tzn. po ukończeniu egzekucji, dokonał zmiany sprzecznej z treścią tego tytułu. Ten nowy, nie znany dotychczasowemu k.p.c., przepis ma niewątpliwie na celu zapobiegnięcie mnożeniu procesów posesoryjnych, umożliwia bowiem usuwanie w uproszczonej drodze dalszych naruszeń, gdyby dłużnik po przeprowadzeniu egzekucji samowolnym działaniem dokonał ponownej zmiany stanu posiadania, sprzecznej z treścią tytułu wykonawczego. Ta słuszna myśl legislacyjna, zrealizowana w dyspozycji art. 817 k.p.c., stworzyła więc nowy stan prawny w porównaniu ze stanem obowiązującym do 31 grudnia 1964 r. Skoro jednak równocześnie został utrzymany dotychczasowy art. 838 k.p.c. w brzmieniu obowiązującego obecnie art. 1051 k.p.c., to z tego należy wyprowadzić wniosek, że art. 817 k.p.c. dotyczy innych stanów faktycznych, nie objętych dyspozycją art. 1051 k.p.c. W myśl art. 344 § 1 i 352 k.c. posiadaczowi służebności przysługują dwojakie roszczenia: o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Wyrok uwzględniający powództwo w zakresie przywrócenia stanu poprzedniego nie był w obowiązującym dotychczas stanie prawnym objęty hipotezą art. 838 d. k.p.c., wobec czego po wykonaniu egzekucji - zgodnie z tytułem wykonawczym - wierzyciel nie mógł już żądać ponownej egzekucji na podstawie tego tytułu, jeżeli dłużnik ponownie dokonał zmiany sprzecznej z jego treścią, lecz musiał wytoczyć nowe powództwo. W tym zakresie hipoteza art. 1051 k.p.c. nie uległa również rozszerzeniu, przeprowadzenie jednak ponownej egzekucji stało się obecnie możliwe dzięki wprowadzeniu art. 817 k.p.c., Wynika z tego, że przepis ten dotyczy w zasadzie egzekucji wyroków wydanych w sprawach o naruszenie posiadania, które orzekają o przywróceniu stanu posiadania (przywrócenie stanu posiadania rzeczy ruchomej, nieruchomości, pomieszczenia, przygranicznego pasa gruntu itp.). Art. 817 k.p.c. nie odnosi się natomiast do egzekucji wyroków wydanych w postępowaniu posesoryjnym, które orzekają tylko o zaniechaniu naruszeń, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Do egzekucji bowiem takich wyroków przewidziany jest szczególny sposób egzekucji, określony dyspozycją art. 1051 i nast. k.p.c. Ten szczególny sposób egzekucji unormowany jest całościowo, nie ma więc potrzeby stosowania art. 817 k.p.c. zamieszczonego w przepisach ogólnych.

Odmienny pogląd reprezentowany w niniejszej sprawie przez Sąd Powiatowy prowadzi do wyniku sprzecznego z zasadami prawidłowej wykładni. Art. 817 k.p.c. dotyczy wyłącznie spraw o naruszenie posiadania. W świetle więc tego poglądu należałoby ograniczenie w zakresie trzymiesięcznego terminu z art. 817 k.p.c. stosować do egzekucji przewidzianej w art. 1051 k.p.c. tylko wtedy, gdy obowiązek nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela wynika z przepisów o ochronie posiadania (art. 344 § 1 i 352 k.c.), natomiast nie stosowałoby się tego ograniczenia czasowego do egzekucji przewidzianej w art. 1051 k.p.c. w wypadku, gdy taki obowiązek wynika z przepisów o ochronie praw rzeczowych ograniczonych (art. 222 § 2 i 251 k.c.). Ani treść omawianych przepisów postępowania cywilnego, ani też ratio legis nie uzasadnia takiego wyniku. Nic również nie wskazuje na to, aby nowy art. 817 k.p.c., wprowadzony niewątpliwie w interesie wierzyciela, a także w interesie wymiaru sprawiedliwości, polegającym na wzmożeniu skuteczności egzekucji i zapobiegnięciu dalszym procesom posesoryjnym, zmierzał do pogorszenia sytuacji wierzyciela dochodzącego poddania się przez dłużnika zakazowi naruszeń orzeczonemu w postępowaniu posesoryjnym.

Powyższe rozumowanie prowadzi do wniosku, że art. 817 k.p.c. nie ma zastosowania do egzekucji świadczeń określonych w art. 1051 k.p.c., wobec czego wierzyciel składający dalszy wniosek o przeprowadzenie egzekucji w trybie art. 1051 k.p.c. nie jest ograniczony trzymiesięcznym terminem przewidzianym w art. 817 k.p.c.

OSNC 1968 r., Nr 5, poz. 86