Wyrok z dnia 2013-01-23 sygn. III SA/Kr 690/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Sygn. akt III SA/Kr 690/12 | | WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 23 stycznia 2013r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia NSA Piotr Lechowski, Sędziowie WSA Halina Jakubiec (spr.), SO del. Janusz Bociąga, , Protokolant Urszula Bukowiec, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 stycznia 2013r., sprawy ze skargi J. K. – K., na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego, z dnia 22 marca 2012r. nr [...], w przedmiocie zasiłku celowego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 22 marca 2012 r. znak [...] utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta z dnia [...] 2012r., nr [...] o odmowie przyznania rodzinie Pani J. K. – K. świadczenia w formie zasiłku celowego na dofinansowanie do opłat za czynsz, energię elektryczną, gaz oraz środki czystości, wskazując jako podstawę prawną art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 4 i art. 39 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.) oraz art. 138 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego (t. jedn. Dz.U z 2000r Nr 98 poz.1071 ze zm. Dalej K.p.a.).

W uzasadnieniu decyzji wskazał na następujący stan faktyczny przyjęty przez organ pierwszej instancji:

J. K. – K. pomniejszyła swoje zasoby poprzez nieodpłatne darowanie części swojej nieruchomości rolnych osobom trzecim przez co zmniejszono możliwość poprawy swojej sytuacji życiowych. Ponadto prowadziła nieekonomiczną działalność gospodarczej, co uznano za brak zaangażowania rodziny w rozwiązywaniu własnej sytuacji oraz niewykorzystywaniu własnych uprawnień i możliwości. W tej sytuacji - choć dochód na osobę w rodzinie nie przekracza ustawowego kryterium dochodowego - organ l instancji odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. K. – K. podniosła, że fakt prowadzonej przez nią działalności gospodarczej powinny pozostawać bez wpływu na ewentualne objęcie jej rodziny pomocą społeczną. Działalność ta prowadzona jest na własny rachunek i na zasadzie ryzyka. Zarzuciła również błędną interpretację organu l instancji dotyczącą umowy darowizny, uważając, że doszło do naruszenia przepisów postępowania tj. art. 7, art. 8, art. 9 K.p.a. w związku z tym decyzja powinna być uchylona.

Samorządowe Kolegium w wyniku rozpatrzenia sprawy wydając opisaną na wstępie decyzję podzieliło ustalenia faktyczne organu pierwszej instancji, rozszerzając argumentację.

Wskazując na art. 6 K.p.a. Samorządowe Kolegium Odwoławcze podkreśliło, że organy administracji publicznej zobowiązane są do działań na podstawie przepisów prawa. Aktem prawnym regulującym zasady przyznawania zasiłków celowych jest ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.).

Zdaniem Kolegium decyzja wydana przez organ l instancji odmawiająca przyznania i J. K. – K. zasiłku celowego na dofinansowanie do opłat za czynsz, energię elektryczną, gaz oraz środki czystości co do zasady nie została wydana z naruszeniem prawa.

Uzasadniając przyjęte rozstrzygnięcie, Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że zgodnie z art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu itp. Katalog wyliczenia celów pomocy nie jest zamknięty i możliwe są jeszcze inne, w tym także z przeznaczeniem na prąd i gaz, a także środków czystości.

Ogólną przesłanką przyznawania świadczeń z pomocy społecznej sformułowaną w art. 7 i 8 ustawy o pomocy społecznej jest osiąganie przez osobę ubiegającą się o takie świadczenie dochodu nie przekraczającego ustawowo określonych kwot oraz występowanie przynajmniej jednej z wymienionych w ustawie okoliczności uzasadniających przyznanie danego świadczenia. Zgodnie z art. 7 ustawy o pomocy społecznej, pomocy na zasadach określonych w ustawie udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu m. in.: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej, itp.

Wyliczenie powyższe jest przykładowe, i mogą zaistnieć jeszcze inne okoliczności uzasadniające udzielenie pomocy. Jeżeli obydwie w/w przesłanki zostaną kumulatywnie spełnione, wówczas organ l instancji powinien rozważyć możliwość przyznania pomocy społecznej. W ocenie organu odwoławczego J. K. – K. spełnia przesłankę z art. 7 cyt. ustawy. Mąż skarżącej cierpi na długotrwałą chorobę i z tego tytułu pozostaje na rencie i przysługuje mu zasiłek pielęgnacyjny.

Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego w dniu 16 stycznia 2012r. wynika, iż J. K. – K. prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem Pan B. K. oraz dziećmi: H. i Z. K. W odrębnym gospodarstwie domowym pozostaje teściowa w/w.

Źródłem dochodu rodziny w miesiącu listopadzie 2011 r. było świadczenie rehabilitacyjne w wysokości 965,69 zł, zasiłek pielęgnacyjny ww. w wysokości 153,00 zł, świadczenia rodzinne w wysokości 159,00 zł oraz renta męża w wysokości 691,29 zł. Łączny dochód rodziny wynosi zatem 1968,98 zł. Od powyższej kwoty odliczyć należy kwoty wpłacone przez Stronę tytułem ubezpieczenia społecznego (597,37 zł) oraz tytułem ubezpieczenia zdrowotnego (243,39 zł). A zatem łączny dochód rodziny za miesiąc listopad 2011 r. stanowiący podstawę do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej wynosi 1128,22 zł. co pozwala przyjąć, że łączny dochód na osobę w rodzinie J. K. – K. wynosi 282,06 zł.

W świetle zasad pomocy społecznej, wyrażonych w art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy, pomoc społeczna ma na celu wspieranie osób i rodzin w ich wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb, do życiowego usamodzielnienia się i integracji społecznej, a udzielane świadczenia winny być adekwatne do sytuacji korzystających z pomocy.

Zatem przyznanie pomocy jest uzależnione od całokształtu sytuacji życiowej osoby bądź rodziny wnioskującej o przyznanie pomocy, a także zakresu środków przeznaczonych na ten cel. Nie oznacza to jednak, że przyznanie świadczenia z pomocy społecznej dla osoby spełniającej wymogi do jego przyznania (tj. kryterium dochodowe) jest prawem bezwarunkowym i wiąże się z przerzuceniem wszelkich kosztów utrzymania na organy pomocy społecznej. Dla przyznania pomocy społecznej jedną z najistotniejszych kwestii jest kwestia współdziałania osoby spełniającej warunki do przyznania świadczenia z organami pomocy społecznej w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji bytowej. Obowiązek w tym zakresie ustawodawca wprost wyraził w art. 4 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

W przedmiotowej sprawie organ l instancji odmawiając udzielenia wnioskowanej pomocy z przyczyn wymienionych właśnie w przywołanym wyżej przepisie art. 4 ustawy o pomocy społecznej ustalił przede wszystkim, że J. K. – K. i jej rodzina nie wykorzystuje własnych zasobów i możliwości w celu przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej, posiada bowiem majątek nieruchomy, który mogłaby odpłatnie zbyć i uzyskać potrzebne do życia środki finansowe.

W ocenie organu odwoławczego stanowisko organu l instancji w tym zakresie jest prawidłowe wskazać bowiem należy, iż rozstrzygając o przyznaniu zasiłku celowego, należy mieć na uwadze również cel pomocy społecznej wyrażony w cytowanym wyżej art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Oznacza to, że pomoc społeczna przyznawana jest jedynie w sytuacji, gdy określona osoba nie jest w stanie nawet przy wykorzystaniu wszystkich swoich możliwości prawnych, zarobkowych, majątkowych przezwyciężyć trudnej sytuacji życiowej. Podkreślenia wymaga to, iż słowo "przezwyciężyć" stanowi o doraźnym i tymczasowym charakterze pomocy społecznej. Pomoc ta nie może stać się stałym źródłem utrzymania dla jej beneficjentów (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 9 września 2009 r. sygn. akt. II SA/Gd 324/09).

Odnosząc powyższe rozważania do przedmiotowej sprawy organ odwoławczy stwierdził, że odwołująca w oczywisty sposób nie wykorzystuje swoich zasobów, uprawnień i możliwości do zabezpieczania swoich potrzeb życiowych. Organ odwoławczy w pełni podzielił pogląd organu l instancji, co do niewłaściwego gospodarowania własnymi zasobami, bowiem (co Kolegium wiadomo z urzędu - akta sprawy [...]). Odwołująca wraz z mężem w dniu 18 stycznia 2011r. dokonała darowizny części posiadanej nieruchomości rolnej na rzecz osoby trzeciej (osoby obcej). Tymczasem nie było przeszkód prawnych, by małżonkowie dokonali odpłatnego zbycia w/w części nieruchomości, uzyskując potrzebne do życia środki finansowe. W ocenie organu odwoławczego nieodpłatne wyzbywanie się majątku nieruchomego na pewno nie jest postępowaniem racjonalnym z ekonomicznego punktu widzenia i mającym na celu przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych z wykorzystaniem własnych zasobów i możliwości. Wręcz przeciwnie takie zachowanie można potraktować jako rodzaj marnotrawienia własnych zasobów.

Pod uwagę wzięto również fakt, iż odwołująca od dłuższego czasu deklaruje chęć zamknięcia działalności gospodarczej przynoszącej straty, z którego to zobowiązania do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy się nie wywiązała. Działalność tę zamknęła dopiero z dniem 31 grudnia 2011 r.

W ocenie organu odwoławczego uwagi na treść art. 2 ust.1 i art. 4 ustawy o pomocy społecznej odmowa objęcia odwołującej pomocą na wnioskowane cele była zasadna. Podstawowym celem pomocy społecznej jest bowiem aktywizacja osób ubiegających się o świadczenia, a beneficjenci pomocy społecznej obowiązani są do współdziałania z organami pomocowymi. Ustawodawca co prawda wyraźnie nie sprecyzował co w/w pojęcie współdziałania oznacza np. poprzez określenie pożądanych zachowań, to jednak przyjąć należy, że wiąże się on z wszelkiego rodzaju aktywnością, podejmowaną przez uprawnionego do pomocy w celu pokonania trudnej sytuacji życiowej. W szczególności, jako współdziałanie należy rozumieć gotowość i chęć podjęcia współpracy z pracownikiem socjalnym oraz skorzystanie z przedstawionych przez niego uzasadnionych propozycji mających na celu poprawę tej sytuacji. Tymczasem w przedmiotowej sprawie Odwołująca nie likwidując przynoszącej straty działalności gospodarczej oraz dokonując nieodpłatnego rozporządzenia majątkiem na rzecz osób trzecich niewątpliwie nie korzysta z uzasadnionych propozycji pracownika socjalnego, mających na celu poprawę sytuacji bytowej.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi J. K. – K. wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, w której ponowione zostały zarzuty odwołania.

W odpowiedzi organ podtrzymał stanowisko wyrażone w uzasadnieniu decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 270) kontrola sądowa zaskarżonych decyzji, postanowień bądź aktów wymienionych w art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270) sprawowana jest w oparciu o kryterium zgodności z prawem. W związku z tym, zgodnie z art. 145 § 1 tejże ustawy, aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny, konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia przepisów prawa materialnego, bądź przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, albo też do naruszenia przepisów prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania albo stwierdzenia nieważności decyzji. Przystępując do oceny legalności zaskarżonych decyzji (postanowień) sąd bada czy zaskarżona decyzja (postanowienie) nie narusza prawa oraz czy zostały wydane w prawidłowo przeprowadzonym postępowaniu.

Kierując się powyższymi kryteriami należy stwierdzić, że skarga podlega uwzględnieniu.

Podstawą rozstrzygnięcia sprawy przez organ jest przepis art. 11 ustawy o pomocy społecznej (w/w). Zastosowanie sankcji wynikającej z tego przepisu a polegającej na ograniczeniu świadczeń lub odmowie ich przyznania w przypadku marnotrawienia własnych zasobów, może nastąpić w przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego w/w okoliczności. Wynika stąd, że nie jest wystarczające powzięcie wiadomości o okolicznościach uzasadniających przypuszczenie, że doszło do marnotrawienia zasobów własnych potencjalnego beneficjenta pomocy społecznej, lecz konieczne jest ich stwierdzenie, a zatem ustalenie faktów o tym mogących świadczyć oraz ustalenie na czym polega ujemny wpływ tych zdarzeń, zachowań na ostateczną sytuację rodziny ubiegającej się o świadczenie.

Odnosząc powyższe do rozważanej sprawy oznaczało to konieczność przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Skoro w wyniku ustalenia okoliczności związanych z marnotrawstwem własnych środków wydawana jest decyzja odmawiająca pomocy pomimo spełnienia przez rodzinę kryterium dochodowego określonego art. 8 ustawy o pomocy społecznej, to koniecznym jest przeprowadzenie w tej sprawie postępowania administracyjnego z zachowaniem podstawowych zasad określonych w Rozdziale 2 kodeksu postępowania administracyjnego.

W sprawie poddanej kontroli Sądu niezbędnym było wskazanie umowy darowizny nieruchomości, określenie wartości przedmiotu darowizny, np. poprzez zwrócenie się do odpowiednich jednostek organizacyjnych gminy na terenie której położone są nieruchomości o wskazanie wartości tej klasy gruntu przyjmowanej dla celów podatkowych. Dopiero ustalenie wartości nieodpłatnie przekazanych nieruchomości i przy uwzględnieniu zasad określonych w ust. 11 art. 8 ustawy o pomocy społecznej, możliwa jest ocena czy istotnie w rozpoznawanej sprawie zaistniały podstawy odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia.

Przechodząc do kwestii prowadzonej przez skarżącą działalności gospodarczej, należy zauważyć, że fakt ten sam w sobie nie wyklucza przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Wobec oświadczeń wnioskującej o pomoc, że zaprzestanie prowadzenia działalności pod warunkiem zbycia towaru, zadaniem organu było przynajmniej przesłuchanie skarżącej co do charakteru tej działalności i możliwości jej likwidacji bez generowania dodatkowych strat, a przede wszystkim ustalenie jaki dochód wnioskująca z działalności tej uzyskuje, czy też poniosła straty. Okoliczności takie jak zadłużenie jego rodzaj i wysokość, zgodnie z powołanym przez organy art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej mają podstawowe znaczenie dla oceny czy rodzina wnioskodawczyni znalazła się w trudnej sytuacji życiowej i czy jest w stanie trudności te pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Nie można przy tym pominąć niespornego ustalonego przez organ faktu, że mąż skarżącej jest ciężko chory i nie może uzyskać innego dochodu poza posiadanym uprawnieniem do renty i dodatkiem pielęgnacyjnym który przyznawany jest osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji ( art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tj. Dz. U. 2009r., Nr 153, poz. 1227).

Brak ustaleń we wskazanym wyżej zakresie powoduje, że zaskarżona decyzja nie poddaje się kontroli Sądu, a stwierdzenie przez organy, że skarżąca w sposób oczywisty i niewątpliwy marnotrawi własne środki nie zostało poparte zebranym materiałem dowodowym i rzetelną analizą. Uznanie, że fakt marnotrawstwa jest oczywisty nie może zastąpić rzetelnego postępowania dowodowego a następnie jego analizy i oceny.

Z podanych względów należy stwierdzić, że doszło w niniejszym postępowaniu do naruszenia art. 7, 77, 80 oraz 107 kpa, dlatego Sąd uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit c oraz art. 135 p.p.s.a