Wyrok z dnia 1966-10-20 sygn. III CR 224/66

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CR 224/66

Wyrok z dnia 20 października 1966 r.

1. Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (art. 840 § 1 k.p.c.) nie może stanowić środka do żądania rozłożenia na raty sumy pieniężnej zasądzonej orzeczeniem wydanym w innej sprawie.
2. Rozłożenie dochodzonej spłaty na raty może być zdarzeniem, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., jeżeli doszło do skutku przed wytoczeniem powództwa przeciwegzekucyjnego przewidzianego w powołanym wyżej przepisie, a wierzyciel wszczął egzekucję w stosunku do całej należnej sumy.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: Z. Wasilkowska, W. Berutowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marianny Ł., Krystyny Ł., Elżbiety Ł. i Lucjana Ł. przeciwko Czesławie H. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku z dnia 24 marca 1966 r.,

oddalił rewizję nadzwyczajną.

Uzasadnienie

Zgodnie z postanowieniem Sądu Powiatowego w Białymstoku z dnia 4.IX.1961 r. Marianna Ł., Lucjan Ł., Krystyna Ł. i Elżbieta Ł., w wyniku działu spadku, otrzymali na współwłasność ok. 21 ha różnych użytków rolnych, w tym ok. 4 ha gruntu ornego, i zobowiązani zostali do spłat na rzecz współspadkobierców, łącznie w kwocie 146.486 zł 23 gr, w tym na rzecz pozwanej Czesławy H. w kwocie 94.395 zł 22 gr. Powyższą spłatę oraz spłatę na rzecz Olimpii Ł. w kwocie 34.924 zł 32 gr zawieszono do końca 1963 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 18.VI.1959 r. o zawieszeniu niektórych spłat spadkowych (Dz. U. Nr 36, poz. 227). Z opinii biegłego wynika, że szacunku majątku spadkowego dla celów działu dokonano według cen wolnorynkowych.

W listopadzie 1965 r. Czesława H. wszczęła egzekucję spłaty spadkowej, na skutek czego komornik w dniu 10.XI.1965 r. dokonał zajęcia czterech krów, trzech warchlaków i jednego motocykla.

Dłużnicy egzekwowani wnieśli w dniu 16.XI.1965 r. powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności i umorzenie egzekucji do kwoty 94.904,22 zł. Sąd Powiatowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 21.I.1966 r. powództwo to oddalił, a Sąd Wojewódzki oddalił rewizję powodów. Od obu tych wyroków Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną na prośbę powodów, zarzucając naruszenie art. 388 § 1 i 840 k.p.c. w związku z art. 5 k.c. oraz interesu PRL i wnosząc o uchylenie obu wyroków i o przekazanie sprawy Sądowi Powiatowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

W rewizji nadzwyczajnej nie kwestionuje się stanowiska zaskarżonego wyroku co do tego, że powodowie nie mogli żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części na tej podstawie, iż pozwana nie zachowała prawa dziedziczenia gospodarstwa rolnego, a więc że zobowiązanie dokonania spłaty wygasło.

Natomiast zarzuca się, że nie zostały rozważone dalsze podstawy takiego żądania wymienione w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., a mianowicie nastąpienie zdarzenia, wskutek którego zobowiązanie nie może być egzekwowane. Za ziszczenie się tej przesłanki - zdaniem rewizji nadzwyczajnej - należy uznać wejście w życie przepisów ustawy z dnia 29.VI.1963 r. o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych oraz przepisów kodeksu cywilnego, a w szczególności jego art. 1078 o oszacowaniu gospodarstw rolnych dla celów działu i art. 212 § 3 o możliwości rozłożenia na raty zasądzonych spłat. Jeżeli bowiem art. 840 k.p.c. pozwala na żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części, to w drodze argumentacji a maiori ad minus należy uznać, że upoważnia on również do przesunięcia wykonalności w czasie przez rozłożenie objętych tytułem wykonawczym spłat na raty. Następnie, w rewizji nadzwyczajnej przeprowadzone są wywody, według których - tak ze strony powodów, jak i pozwanej - rozłożenie spłat na raty jest uzasadnione. Wreszcie - powołując się na orzeczenie SN, w których dopuszczono powództwo o umorzenie egzekucji w sytuacji, kiedy po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiły zdarzenia czyniące prowadzenie egzekucji sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - w rewizji nadzwyczajnej dochodzi się do wniosku, że potrzeba uregulowania przez sąd sposobu, a zwłaszcza terminu uiszczenia spłaty jest koniecznym następstwem uchylenia ustawy z dnia 18.VI.1959 r. o zawieszeniu niektórych spłat spadkowych.

Ten ostatni wywód jest niewątpliwie słuszny, zwłaszcza jeżeli konkretnie istniejąca sytuacja w danej sprawie potrzebę takiej ingerencji sądu uzasadnia. Natomiast nie można podzielić stanowiska wyrażonego w rewizji nadzwyczajnej, że właściwą drogą i środkiem do osiągnięcia tego celu jest powództwo z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Nie tylko w literaturze, ale i w orzecznictwie SN (np. orzecz. SN z 12.VI.1962 r. II CR 549/61 - NP z 1964 r., nr 3, s. 305 i in.) niejednokrotnie podkreślano, że powództwem o umorzeniu egzekucji nie można kwestionować powagi rzeczy osądzonej. Wynika to z rozgraniczenia zakresów postępowania rozpoznawczego i egzekucyjnego, powodującego niemożność badania słuszności orzeczeń sądowych stanowiących tytuły egzekucyjne w postępowaniu egzekucyjnym.

W sprawie niniejszej rewizja nadzwyczajna w istocie nie zmierza do wykazania zdarzenia, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane, ponieważ powołany art. 212 § 3 k.c. nie ustanawia rozłożenia spłat na raty z mocy samego prawa. Przepis ten daje tylko podstawę do takiego rozłożenia w orzeczeniu sądowym. W związku z tym rewizja nadzwyczajna zmierza do tego, aby w rozłożeniu spłat na raty sąd orzekł w wyroku uwzględniającym powództwo o umorzenie egzekucji na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Tymczasem zdarzenie, o którym jest mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., musi istnieć przed wydaniem wyroku umarzającego egzekucję, a nawet przed wytoczeniem powództwa, jeżeli powód powinien w pozwie przytoczyć wszystkie zarzuty pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu (art. 843 § 3 k.p.c.). Stwierdzenie takiego zdarzenia w wyroku umarzającym ma więc tylko charakter deklaratywny ustalenia faktu, powodującego wygaśnięcie egzekwowanego zobowiązania albo niemożność jego egzekwowania. Rozłożenie dochodzonej spłaty na raty może więc być zdarzeniem, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., jeżeli doszło do skutku przed wytoczeniem powództwa o umorzenie egzekucji, a wierzyciel wszczął egzekucję w stosunku do całej należnej sumy.

Jak więc wynika z tych rozważań, rewizja nadzwyczajna zamierzonego skutku odnieść nie mogła i dlatego na podstawie art. 421 § 1 k.p.c. należało orzec jak w sentencji.

OSNC 1967 r., Nr 7-8, poz. 130