Wyrok z dnia 2013-05-28 sygn. II SA/Bk 146/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

W przypadku osoby pełnoletniej, zamieszkującej razem z matką, niedysponującej własnym dochodem, wykluczone jest prowadzenie jednoosobowego gospodarstwa domowego.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk (spr.), Sędziowie sędzia WSA Małgorzata Roleder, sędzia WSA Mirosław Wincenciak, Protokolant Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 28 maja 2013 r. sprawy ze skargi T. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] stycznia 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego oddala skargę.-

Uzasadnienie

Skarga została wywiedziona na podstawie następujących okoliczności.

Wnioskiem z dnia 7 grudnia 2012 r. T. K. zwrócił się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w S. z prośbą o przyznanie zasiłku celowego z powodu braku zatrudnienia, trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej, braku środków pieniężnych i przez to braku możliwości normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Do wniosku dołączył zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy w S.

Decyzją nr [...] z dnia [...] stycznia 2013 r. Kierownik Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w S., działając z upoważnienia Burmistrza Miasta S., odmówił przyznania T. K. wnioskowanego zasiłku celowego. W uzasadnieniu swojej decyzji organ I instancji powoływał treść art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1 i ust. 2, art. 4, art. 39 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. W oparciu o wywiad środowiskowy ustalono, że niezbędną potrzebą, jakiej wnioskodawca oczekuje jest zakup odzieży i artykułów spożywczych. Ustalono ponadto, że prowadzi on gospodarstwo domowe wspólnie z matką i dochód rodziny z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, na który składa się emerytura matki, wyliczony zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, wynosi 1.494,17 zł. Dochód ten przekracza kryterium dochodowe, które dla rodziny wynosi 912,00 zł. Organ I instancji rozpatrzył wniosek T. K. także pod kątem możliwości przyznania specjalnego zasiłku celowego, a zatem wystąpienia szczególnie uzasadnionego przypadku, jednakże wnioskodawca nie okazał żadnych dokumentów na potwierdzenie jego wystąpienia.

Odwołanie od tej decyzji złożył T. K., zarzucając decyzji naruszenie przepisów prawa, w szczególności ustawy o pomocy społecznej, a w związku z wyrokiem z dnia 2 lutego 1996 r. sygn. akt II URN 56/95 Sądu Najwyższego także przepisów ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego. Według skarżącego złożony przez niego wniosek dotyczył jego osoby, tymczasem organ przyjął dochód z decyzji emerytalnej jego matki, która nie była ani stroną wnioskującą ani współwnioskującą i nie posiada ze skarżącym wspólnoty majątkowej, zwanej wspólnym gospodarstwem domowym w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy społecznej. Uważa, że kwoty wyliczone w decyzji są kwotami domniemanymi i nie powinny być uwzględnione. Jego sytuacja wynika z dostarczonego zaświadczenia wystawionego przez Powiatowy Urząd Pracy w S.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. decyzją z dnia [...] stycznia 2013 r. nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 8 ust. 1 i 3, art. 39 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 175, poz. 1362 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r., poz. 823), utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu organ podał, że w przedmiotowej sprawie kwestią podstawową było ustalenie, czy wnioskodawca jest osobą samotnie gospodarującą, czy też osobą w rodzinie. Jak wynika z wywiadu środowiskowego wnioskodawca zamieszkuje z matką – Z. K., która otrzymuje emeryturę w kwocie 1494,17 zł, natomiast wnioskodawca nie posiada dochodów. Stałe miesięczne wydatki takie jak czynsz, energia elektryczna, woda, telefon, internet - łącznie w kwocie 727,70 zł ponosi matka. W oświadczeniu złożonym przez T. K. w dniu 18 grudnia 2012 r. napisał on, że pozostaje na utrzymaniu matki. Dlatego organ I instancji uznał wnioskodawcę jako osobę w rodzinie. Zdaniem organu odwoławczego aby ocenić, czy stanowisko to jest prawidłowo należy odwołać się do przepisów ustawy o pomocy społecznej, gdyż to właśnie ta ustawa definiuje pojęcia osoby samotnie gospodarującej i rodziny dla świadczeń z pomocy społecznej. W świetle art. 6 pkt 10 ustawy jako osobę samotnie gospodarującą przyjmuje się osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe, natomiast w świetle art. 6 pkt 14 tej ustawy przez rodzinę rozumie się osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. W przypadku definicji rodziny (osoby w rodzinie) dwa elementy decydują o uznaniu, że osoba pozostaje w rodzinie: wspólne zamieszkiwanie i wspólne gospodarowanie. W stanie faktycznym sprawy nie można przyjąć, że T. K. jest osobą samotnie gospodarującą, a więc prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe. Przeciwnie - z akt sprawy wynika, że zamieszkuje i gospodaruje wspólnie z matką –Z. K. Wprawdzie nie posiada dochodu i nie ponosi stałych opłat (co jest elementem wspólnego gospodarowania), dochód w postaci emerytury posiada Z. K. i to ona właśnie ponosi koszty utrzymania dwuosobowej rodziny, co wynika z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 18 grudnia 2012 r. Wnioskodawca w oświadczeniu złożonym do tego wywiadu potwierdził, że pozostaje na utrzymaniu matki. W tej sytuacji, zdaniem organu odwoławczego, prawidłowo został rozpatrzony wniosek T. K. jako osoby w rodzime. Na podstawie zebranych dokumentów oraz art. 8 ust. 3 ustawy organ I instancji przyjął miesięczny dochód rodziny z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, a więc z listopada 2012 r. w kwocie 1.494,17zł

(emerytura matki ). Kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie wynosi obecnie 456 zł, czyli dla dwuosobowej rodziny - 912 zł, a zatem dochód rodziny przekracza kryterium dochodowe. Z tej też przyczyny - przekroczenia kryterium dochodowego, pomimo spełnienia innych ustawowych przesłanek (bezrobocia, niezbędne potrzeby) zasiłek celowy T. K. nie mógł być przyznany. Organ rozpatrzył także sprawę skarżącego w oparciu o art. 41 ustawy o pomocy społecznej, umożliwiającego przyznanie specjalnego zasiłku celowego w sytuacji przekroczenia kryterium dochodowego, wówczas gdy zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek. Stwierdzono, że skarżący nie potwierdził, iż taki szczególny przypadek w jego sprawie ma miejsce.

Skargę od tej decyzji do sądu administracyjnego wniósł T. K. i zarzucił błędne przyjęcie, że prowadzi on gospodarstwo domowe wspólnie z matką. Według niego pracownik socjalny przeprowadził wywiad wyłącznie pod kątem wspólnego gospodarowania z matką, nie uwzględniając wniosku złożonego przez wnioskodawcę. Pominął też prawa wnioskodawcy, wynikające z ustawy o pomocy społecznej, jak też rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 czerwca 2012 r. Pracownik socjalny po złożeniu wniosku poprosił go o przyniesienie decyzji emerytalnej jego matki, pomimo, że matka nie była stroną wnioskującą, ani nie starała się o przyznanie zasiłku w jakiejkolwiek formie. Wykorzystując tę czynność, przy sporządzaniu wywiadu w lokalu mieszkalnym wnioskodawcy i jego matki, pracownik socjalny nie zapoznał matki z kwestionariuszem rodzinnym wywiadu środowiskowego, wskutek czego, według skarżącego, została ona całkowicie pominięta w postępowaniu, nie podpisując kwestionariusza tego wywiadu. Tym samym nie była ona stroną w postępowaniu mającym na celu ustalenie stanu faktycznego osoby wnioskującej. Kolejny zarzut dotyczy niezajęcia stanowiska przez Kolegium odnośnie wyroku Sądu Najwyższego sygn. akt. II URN 56/95 stwierdzającego, że zamieszkanie z rodzicami dorosłych i pracujących dzieci ze swoimi współmałżonkami nie może być automatycznie uznane za pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu zabezpieczeń społecznych. Skarżący podał, że jest ubezpieczony w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy w S., matka, która nie była wnioskodawcą lub współwnioskodawcą jest ubezpieczona w ZUS jako emerytka. Nigdy nie rozliczali się wspólnie z uzyskiwanych dochodów, nie posiadają wspólnych rachunków bankowych, żadnej wspólnoty majątkowej w postaci nieruchomości i ruchomości, nie stanowią wspólnego budżetu domowego, wbrew przyjętemu stanowisku organów, że tworzy wspólnie z matką gospodarstwo domowe. Tylko dobra wola matki sprawia, że w ogóle ma gdzie mieszkać. Skarżący zarzucił również brak wskazania podstawy prawnej, uzasadniającej przyjęcie złożonego przez niego oświadczenia z dnia 18 grudnia 2012 r. za wystarczający dowód na to iż pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym z matką. Zarzucił, że organ nie wskazał w decyzji definicji wspólnego gospodarstwa domowego oraz jednoosobowego gospodarstwa domowego. Według skarżącego wspólne gospodarstwo domowe to członkowie rodziny wnioskodawcy, faktycznie wspólnie utrzymujące się i mające wspólny budżet domowy, natomiast w przypadku osób samodzielnie gospodarujących, mających oddzielny, samodzielny budżet domowy należało uwzględnić tylko dane wnioskodawcy.

Organ w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i podtrzymał swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Ustosunkowując się do zarzutów skargi wskazano, że podstawowym dowodem w sprawie udzielania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej jest rodzinny wywiad środowiskowy, który zgodnie z art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej przeprowadza się w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin. Stosownie do art. 107 ust. 5 tej ustawy pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia. W przedmiotowej sprawie to właśnie na podstawie rodzinnego wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 18 grudnia 2012 r. oraz złożonego w tym dniu oświadczenia majątkowego ustalono sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową wnioskodawcy. Na kwestionariuszu wywiadu środowiskowego nie był wymagany podpis matki, bowiem zgodnie z wzorem tego kwestionariusza zawartym w zał. Nr 1 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 czerwca 2012 r. pod przeprowadzonym wywiadem środowiskowym wymagany jest tylko podpis wnioskodawcy, jak miało to miejsce w przeprowadzonym rodzinnym wywiadzie środowiskowym. Odnośnie zarzut braku ustosunkowania się Kolegium do powołanego przez stronę wyroku SN z 2 lutego 1996 r., II URN 56/95, organ stwierdził, że wyrok ten dotyczył ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, a nie ustawy o pomocy społecznej. Tymczasem podstawę prawną skarżonej decyzji stanowiła ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, która dla celów tej ustawy zawiera definicje: osoby samotnej, osoby samotnie gospodarującej i rodziny. Dlatego organy nie mogły przyjąć innych definicji, od tych zawartych w ustawie o pomocy społecznej. Organ podniósł, że skarżący żąda podania podstawy prawnej przyjęcia złożonego przez niego oświadczenia za dowód w sprawie, nie podważając jednocześnie jego treści. Podano, że oświadczenie to zawiera pisemne potwierdzenie wnioskodawcy o tym, że został uprzedzony o odpowiedzialności karnej za udzielenie nieprawdziwych informacji na podstawie art. 233 § 1 Kodeksu karnego, jego zobowiązanie do informowania pracownika socjalnego o każdej zmianie sytuacji osobistej i majątkowej rodziny, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczenia na podstawie art. 109 ustawy o pomocy społecznej oraz uprzedzenie, że świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi niezależnie od dochodu rodziny na podstawie art. 104 ustawy o pomocy społecznej. W tymże oświadczeniu skarżący stwierdza, że nie posiada własnych dochodów i pozostaje na utrzymaniu matki emerytki.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył co następuje.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem jej zarzuty i argumenty nie podważają legalności zaskarżonej decyzji.

Skarżący wnioskował o przyznanie zasiłku celowego na zakup odzieży i artykułów spożywczych, zatem w rozpoznawanej sprawie mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1362 ze zm.).

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej). Rodzaj, forma i rozmiar świadczeń z pomocy społecznej powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, a potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (art. 3 ust. 3 i 4 ustawy). Jedną z form pomocy społecznej jest świadczenie pieniężne w postaci zasiłku celowego.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 i ust. 2 ustawy, w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Zasiłek ten może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej lub osobie w rodzinie, której dochód nie przekracza kryterium dochodowego, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej. Powody wymienione w art. 7 pkt 2-15 to m.in. bezrobocie, długotrwała lub ciężka choroba, niepełnosprawność. Dochód osoby ubiegającej się o świadczenie pieniężne z pomocy społecznej nie może przekraczać kryterium dochodowego, które w przypadku osoby samotnie gospodarującej wynosi 542 zł zaś w przypadku osoby w rodzinie – 456 – rozporządzenie rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r., poz. 823). Zgodnie z treścią art. 6 pkt 10 ustawy osoba samotnie gospodarująca to osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe, natomiast w świetle art. 6 pkt 14 ustawy przez rodzinę rozumie się osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Dochodem rodziny zgodnie z art. 6 pkt 4 ustawy jest suma miesięcznych dochodów osób w rodzinie.

W rozpoznawanej sprawie jest bezspornym, że skarżący w dacie orzekania przez organy administracji była osobą bezrobotną. Sporne jest natomiast, czy skarżący prowadzi wraz z matką wspólne gospodarstwo domowe, czy też prowadzą oni odrębne gospodarstwa domowe. Ustalenie tego faktu ma w sprawie podstawowe znaczenie, gdyż determinuje sposób obliczania dochodu i wysokość kryterium dochodowego uprawniającego do przyznania wnioskowanego świadczenia.

Stwierdzenie, czy osoba wnioskująca o przyznanie świadczenia jest osobą samotnie gospodarującą wymaga zbadania, czy codzienne sprawy prowadzenia gospodarstwa domowego, takie jak: zapewnienie środków utrzymania, utrzymanie porządku i czystości, przygotowywanie posiłków, świadczenie pomocy w prowadzeniu spraw (urzędowych, związanych z utrzymaniem zdrowia, wypoczynkiem i rekreacją) nie odbywają się z udziałem osoby przebywającej w gospodarstwie, która jedną z tych czynności wykonywałaby na zasadzie współpracy w osiąganiu wspólnych celów życiowych (W. Maciejko (w:) W. Maciejko, P. Zaborniak, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, Warszawa 2010, s. 64).

W ocenie Sądu, wbrew zarzutom skargi słuszne jest stanowisko organów, że skarżący stanowi wraz z matką rodzinę w rozumieniu przepisów ustawy o pomocy społecznej. W okolicznościach faktycznych sprawy nie można przyjąć, że wnioskodawca jest osoba samotnie gospodarująca, a więc prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe. Skoro skarżący mieszka na stałe wraz z matką i pozostaje na jej utrzymaniu, gdyż nie ma własnego dochodu stwierdzić należy, że razem z nią gospodaruje. Stałe miesięczne wydatki takie jak czynsz, energia elektryczna, woda, telefon, internet – łącznie w kwocie 727,70 ponosi matka. Wspólne zamieszkiwanie, finansowane z dochodu tylko jednej osoby zawsze będzie oznaczać wspólne gospodarowanie (vide: wyrok NSA z 3 listopada 2011 r. I OSK 1061/11 Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych). Powyższe okoliczności wynikają z treści oświadczenia złożonego przez samego wnioskodawcę w dniu 18 grudnia 2012 r. Brak jest więc podstaw do kwestionowania ustaleń organów administracji w tym zakresie.

W tych okolicznościach prawidłowo rozważały organy, czy dochód rodziny tworzonej przez skarżącego i jego matkę nie przekracza kryterium dochodowego na osobę w rodzinie określonego w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy. Dochód rodziny skarżącego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku (art. 8 ust. 3 ustawy) wyniósł 1.494,17 zł (emerytura matki). Kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie wynosi 456 zł, czyli dla dwuosobowej rodziny – 912 zł. Dochód rodziny skarżącego ustalony w opisany wyżej sposób przekroczył ustawowe kryterium dochodowe warunkujące przyznanie przedmiotowego świadczenia, co uzasadniało odmowę jego przyznania.

Z tych względów Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), skargę oddalił.