Postanowienie z dnia 1965-10-20 sygn. II CR 273/65

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 273/65

Postanowienie z dnia 20 października 1965 r.

Wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie może zgłosić także osoba, która ma być ubezwłasnowolniona.

Przewodniczący: sędzia Z. Trybulski. Sędziowie: M. Grudziński (sprawozdawca), J. Adamczyk.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marianny Reginy S. o ubezwłasnowolnienie Marianny S., na skutek rewizji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 27 kwietnia 1965 r.,

uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Łodzi do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Marianna Regina S., ur. 21 stycznia 1922 r., zgłosiła do Sądu Wojewódzkiego w Łodzi wniosek o ubezwłasnowolnienie. W uzasadnieniu wnioskodawczyni przytoczyła, że jest od urodzenia głuchoniema i dotknięta niedorozwojem umysłowym, wskutek czego nie może kierować swoim postępowaniem. Wnioskodawczyni wyjaśniła nadto, że jest niezamężna, nie ma rodzeństwa ani krewnych w linii prostej oraz że w toczącej się sprawie działowej, której jest uczestnikiem, postępowanie zostało zawieszone do czasu jej ubezwłasnowolnienia. Postanowieniem Sądu Powiatowego w Rawie Mazowieckiej z dnia 19 lipca 1965 r. Sąd Wojewódzki oddalił wniosek, powołując się na przepis art. 545 § 1 k.p.c., z którego, zdaniem Sądu, wynika oczywisty brak uprawnienia wnioskodawczyni do żądania, by ją ubezwłasnowolniono.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, przepis art. 345 § 1 k.p.c. zawiera zamknięty katalog osób uprawnionych do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie. Katalog ten nie wymienia osoby, która żąda, by ją ubezwłasnowolniono, stąd też nie jest ona legitymowana do złożenia takiego wniosku.

Rozumowanie to jest błędne. Art. 545 § 1 k.p.c. o tyle tylko wyłącza - w zakresie postępowania o ubezwłasnowolnienie - ogólny przepis art. 506 i 510 § 1 k.p.c., że zacieśnia krąg osób, zainteresowanych w zgłoszeniu wniosku o ubezwłasnowolnienie innej osoby, do jej małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa oraz przedstawiciela ustawowego. Ustawodawca dążył do wyeliminowania osób, co do których z reguły nasuwać się może przypuszczenie, że działają one w ich własnym interesie, nie powoduje zaś nimi troska o osobę dotkniętą chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym lub innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi.

Dlatego też ogólne kryterium zainteresowania wnioskodawcy, właściwe z punktu widzenia art. 506 i 510 § 1 k.p.c., uległo w zakresie wniosku o ubezwłasnowolnienie zwężeniu, jedynie więc kryterium legitymujące do złożenia takiego wniosku ustawodawca upatruje w przedstawicielstwie ustawowym oraz w stosunkach łączących małżonków, krewnych w linii prostej i rodzeństwo.

Przytoczone wyżej założenia w sposób oczywisty nie wchodzą w grę, gdy wnioskodawcą jest osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, i dlatego nie można jej odmówić legitymacji do złożenia takiego wniosku.

Wykładnia przyjęta w zaskarżonym postanowieniu prowadziłaby niekiedy do wyników niemożliwych do przyjęcia. Nie do przyjęcia bowiem jest sytuacja, w której nie uzyskałaby pomocy w prowadzeniu swoich spraw osoba domagająca się takiej pomocy. Jeśliby osoba dotknięta niedomaganiami przewidzianymi w art. 13 lub 16 k.c. zażądała ustanowienia dla niej kuratora - w trybie art. 183 k.r.o. - to sąd opiekuńczy zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (orzeczenie z dnia 5 maja 1949 r. Po C 67/49, P.N. nr 11-12, str. 523) nie mógłby tego uczynić, ponieważ art. 183 k.r.o. umożliwia ustanowienie kuratora w wypadkach nie objętych przepisami szczególnymi, a wypadki choroby psychicznej i niedorozwoju umysłowego są właśnie unormowane w przepisach szczególnych (art. 13 i 16 k.c.). W takiej więc sytuacji sąd opiekuńczym mógłby się jedynie zwrócić do prokuratora o wystąpienie z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie.

Nie można jednak uznać tej drogi za jedyną, uprawnienia bowiem prokuratora nie wyłączają uprawnień bezpośrednio zainteresowanego. Sprawa niniejsza ilustruje, do jakich praktycznych wyników doprowadzić może stanowisko zaskarżonego postanowienia. W braku bowiem osób wymienionych w art. 543 § 1 k.p.c. oraz w razie odmowy złożenia wniosku przez prokuratora (pełnomocnik wnioskodawczyni twierdzi, że prokurator odmówił złożenia wniosku), postępowanie o ubezwłasnowolnienie nie mogłoby być wszczęte z rażącą niekiedy szkodą dla osoby, która powinna być ubezwłasnowolniona. Szkoda może powstać również wtedy, gdy prokurator dopuści się zwłoki w wystąpieniu z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie.

Postępowanie o ubezwłasnowolnienie toczy się pod ścisłą kontrolą sądu, zagadnienie więc, czy wniosek osoby, która domaga się, by ją ubezwłasnowolniono, jest uzasadniony, podlega odpowiedniej weryfikacji.

Gdyby przyjąć wykładnię zaskarżonego postanowienia, to niezrozumiały byłby również taki jej wynik, że osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, będąca z mocy prawa uczestnikiem postępowania (art. 546 § 1 pkt 1 k.p.c.), mogłaby wnieść rewizję od orzeczenia oddalającego wniosek jednej z osób wymienionych w art. 545 § 1 k.p.c., natomiast nie mogłaby wystąpić z żądaniem o ubezwłasnowolnienie.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

OSNC 1966 r., Nr 7-8, poz. 124