Postanowienie z dnia 1965-01-13 sygn. I CR 464/64

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 464/64

Postanowienie z dnia 13 stycznia 1965 r.

Przewidziane w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 I 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. Nr 11, poz. 62) prawo do pochowania przysługujące najbliższej rodzinie osoby zmarłej jest prawem podmiotowym, osobistym. Zakres tego prawa nie wyczerpuje się z chwilą pochowania, lecz obejmuje również możność żądania ekshumacji w celu pochowania zwłok w innym miejscu.

Do rozpoznania roszczenia o złożenie oświadczenia woli, na podstawie którego mogłaby nastąpić ekshumacja zwłok, przysługuje droga sądowa.

Przewodniczący: sędzia R. Czarnecki (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Wiszniewski, J. Simon.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Łucji O. przeciwko Władysławowi N. o "wydanie zwłok Tadeusza O.", na skutek rewizji powódki od postanowienia Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy z dnia 18 maja 1964 r., uzupełnionego postanowieniem z dnia 14 lipca 1964 r.,

uchylił zaskarżone orzeczenie.

W dniu 19.XII.1962 r. zginął w wypadku lotniczym syn powódki wraz ze swą żoną, córką pozwanego. Małżonkowie zostali pochowani w grobowcu należącym do pozwanego.

Według twierdzeń pozwu porozumienie stron co do przeniesienia zwłok ich zstępnych do osobnego grobowca stało się nieaktualne z winy pozwanego. Nadto ze względu na pogorszenie się stosunków między stronami powódka nie może swobodnie przychodzić na grób syna i oddawać się kontemplacji. Pragnie więc przenieść zwłoki syna do swego grobowca rodzinnego, pozwany jednak sprzeciwia się temu. Powódka wnosi więc o "nakazanie" mu "wydania zwłok syna".

Sąd Wojewódzki uznał, że żądanie pozwu sprowadza się do żądania ekshumacji, w myśl zaś art. 15 ustawy z dnia 31.I.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. Nr 11, poz. 62) ekshumacja należy do właściwości organu administracji. W konsekwencji Sąd Wojewódzki dopatrzył się niedopuszczalności drogi sądowej i odrzucił pozew.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1 powołanej wyżej ustawy z 31.I.1959 r. ekshumacja zwłok może być dokonana na podstawie zezwolenia organu administracji, wydanego w porozumieniu z inspektorem sanitarnym, na umotywowaną prośbę rodziny lub otoczenia osoby zmarłej.

W sprawie niniejszej powódka nie wnosi prośby do organu administracji o wydanie zezwolenia na ekshumację. Kieruje ona pozew nie przeciwko organowi administracji (Państwu), lecz przeciwko pozwanemu. W istocie rzeczy domaga się w nim "nakazania" pozwanemu nie "wydania zwłok", lecz złożenia oznaczonego oświadczenia woli, na podstawie którego mogłoby nastąpić "wydanie" tych zwłok. Inaczej mówiąc, powódka wnosi na podstawie art. 834 k.p.c. o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia zawierającego zgodę na jej prośbę o zezwolenie na ekshumację zwłok syna.

Powódka domaga się ochrony prawnej ze względu na naruszenie jej uczuć, a więc ochrony dobra, które przedstawia wartość psychiczną, innymi słowy - dobra osobistego. Możność domagania się wspomnianej ochrony zależy jednak od tego, żeby dane dobro osobiste było przewidziane w ustawie, a zatem żeby przysługiwało jako podmiotowe prawo osobiste.

Otóż art. 10 ust. 1 ustawy z 31.I.1959 r. przewiduje prawo, które przysługuje najbliższej rodzinie osoby zmarłej, a m.in. matce, mianowicie prawo do pochowania. Sfera możności postępowania przewidziana tym przepisem przedstawia wartość psychiczną. Art. 10 ust. 1 ustawy z 31.I.1959 r. chroni więc dobro osobiste, które przysługuje jako prawo podmiotowe osobiste.

Co się tyczy zakresu prawa do pochowania, to już sama możliwość ekshumacji usprawiedliwia wniosek, że prawo do pochowania nie wygasa z momentem pochowania zwłok. Dlatego też zakres tego prawa obejmuje również domaganie się ekshumacji w celu pochowania zwłok w innym stosownym miejscu.

Z tego, co powiedziano wyżej, wynika, że prawo do pochowania stanowi jedno z praw podmiotowych osobistych w rozumieniu art. 11 p.o.p.c.

Sprawy z art. 11 p.o.p.c. są sprawami ze stosunków z zakresu prawa cywilnego. Toteż również sprawa niniejsza jest sprawą cywilną. Ani art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy z 31.I.1959 r., ani też żaden inny przepis nie przekazuje jej do właściwości organu administracji. Zgodnie więc z zasadą art. 2 k.p.c. sprawa ulegała rozpoznaniu w postępowaniu sądowym.

Z przedstawionych względów orzeczono jak w sentencji.

OSNC 1965 r., Nr 10, poz. 171