Wyrok z dnia 2014-10-02 sygn. IV SA/Gl 1344/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia WSA Teresa Kurcyusz - Furmanik Sędziowie Sędzia WSA Andrzej Matan (spr.) Sędzia WSA Renata Siudyka Protokolant Monika Rał po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 października 2014 r. sprawy ze skargi K. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej uchyla zaskarżoną decyzję.

Uzasadnienie

Kierownik Działu Profilaktyki i Pomocy Dziecku i Rodzinie w Ośrodku Pomocy Społecznej w G., działając z upoważnienia Prezydenta Miasta G. decyzją z dnia [...] r. Nr [...] przyznał K. M. pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej do wartości 1500, 00 zł. na zakup artykułów niezbędnych do urządzenia mieszkania. Jednocześnie zobowiązał ją do dokonania zakupu i przedłożenia faktur w terminie do 30 września 2013 r. z zastrzeżeniem, iż w sytuacji kiedy suma faktur przekroczy wskazaną kwotę strona pokrywa różnicę z własnych środków, a jeśli kwota ta nie zostanie wykorzystana w całości w wyznaczonym terminie różnica pozostaje w budżecie MOPS. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu decyzji organ pierwszej instancji wskazał, iż wnioskodawczyni jest pełnoletnią wychowanką rodziny zastępczej, w której przebywała na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Z. z dnia [...] r. ( sygn.akt [...]), a po uzyskaniu pełnoletniości w [...] r. rozpoczęła proces usamodzielniania. W dniu 22 lipca 2013 r. K. M. złożyła wniosek o przyznanie pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej i zakup niezbędnych urządzeń domowych. Przyznane środki zamierzała przeznaczyć na zakup: pralki, kuchenki mikrofalowej do zabudowy, piekarnika elektrycznego, zmywarki, baterii, kaloryferów oraz kafli do łazienki. W trakcie wywiadu środowiskowego, przeprowadzonego w dniu 24 lipca 2013 r., ustalono, iż strona zakupiła z własnych środków urządzenia do zabudowy kuchni. Zgodnie z oświadczeniem załączonym do kwestionariusza wywiadu środowiskowego wnioskodawczyni chciałaby zakupić jeszcze pralkę, baterie, kaloryfery oraz płytki.

Zgodnie z art. 240 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępcze (tj. z 2013 r., poz. 235 ze zm.) do pomocy dla osób usamodzielnianych, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy opuściły rodzinę zastępczą albo placówkę opiekuńczo-wychowawczą, albo pobierają pomoc przyznaną im na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, stosuje się przepisy dotychczasowe. W myśl § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz.U. z 2005 r., Nr 6, poz. 45 ze zm.) wartość pomocy na zagospodarowanie ustala się jako równowartość kwoty nie wyższej niż 300 % podstawy. Podstawa ta wynosi 1.647 zł (art. 78 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej).

Dodatkowo podniesiono, iż K. M. nie została zgłoszona przez MOPS jako osoba zamierzająca się osiedlić na terenie Miasta G., stąd nie była ujęta w planach budżetowych na rok 2013. Jak wynika z dokumentacji załączonej do wywiadu środowiskowego jest ona w stanie zaspokoić potrzeby związane z urządzeniem mieszkania ze środków własnych.

W tym stanie rzeczy przyznana kwota 1500 zł jest właściwa i nie przekracza wyżej wskazanej górnej granicy świadczenia.

W odwołaniu z dnia 9 września 2013 r. strona podnosi, iż przyzna jej kwota jest niższa niż podstawa naliczania świadczenia. Nie jest dla niej zrozumiała argumentacja organu I instancji, który motywuje przyznanie świadczenia w wysokości 1500 zł brakiem środków finansowych oraz niedopełnieniem formalności związanych z niepoinformowanie przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Z. OPS w G. o zamiarze zmiany miejsca zamieszkania. Takich przypadków może być bowiem wiele i organ powinien posiadać odpowiednią rezerwę finansową. Jeśli środków takich nie ma, to świadczenie można było przyznać w częściach, nawet płatnych w kolejnym roku. Natomiast informację o zamiarze zmiany miejsca zamieszkania we właściwym czasie podała MOPR w Z. i to on powinien przekazać ją OPS w G.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia[...] r. nr [...] utrzymało zaskarżone rozstrzygnięcie w mocy.

W uzasadnieniu przedstawiono przebieg dotychczasowego postępowania oraz poczynione jego wyniku ustalenia faktyczne i prawne. Kolegium podzieliło stanowisko organu I instancji co do tego, iż strona spełniała przesłanki określone w art. 88 ust. 1, 2 i 6 u.p.s. do udzielenia jej świadczenia na zagospodarowanie w formie rzeczowej.

W skardze z dnia 13 listopada 2013 r. K. M. wniosła o uchylenie decyzji organu odwoławczego, podnosząc podobne argumenty jak w odwołaniu od decyzji organu I instancji.

W pierwszym rządzie wskazała, iż kwota 1500 zł. nie stanowi nawet podstawy (1647,00 zł), według której obliczana jest wysokość świadczenia na zagospodarowanie. Jako "niedorzeczne" traktuje stanowisko OPS w G., iż powodem przyznania najniższej kwoty jest brak środków finansowych ( nie były zaplanowane w budżecie Ośrodka) oraz niedopełnienie przez MOPR w Z. tj. nie zgłoszenie Ośrodkowi w G. zamiaru zamieszkania w G. (uzasadnienie iż plan wydatków OPS w G. nie przewidział środków finansowych na jej zagospodarowanie). OPS powinien posiadać jakąś rezerwę finansową.

Podkreśla, że podejmując próbę złożenia wniosku o przyznanie pomocy rzeczowej w dniu 19 lipca 2013 r. uzyskała informację o możliwości uzyskania kwoty 1 500,00 zł pod warunkiem dostarczenia wymaganych dokumentów. Skąd urzędniczka mogła wiedzieć jaka kwota jej się należy i czy w ogóle się należy bez wywiadu i wcześniejszego postępowania.

Niezrozumiałe jest dla niej informacja zamieszczona w decyzji, zgodnie z którą OPS musi dbać, aby pieniądze publiczne były wykorzystywane w sposób zgodny z ich przeznaczeniem. Nie wie także dlaczego ta przesłanka dotyczy jej osoby skoro nie miała zamiaru wykorzystać pomocy w taki sposób.

Nie zgadza się ponadto z tezą zawartą w uzasadnieniu decyzji o możliwości zaspokojenia wskazanych przez nią potrzeb ze środków własnych, co ma wynikać z dokumentacji dołączonej do wywiadu środowiskowego. Skarżąca oraz jej mąż prowadzą dwie, odrębne od siebie działalności gospodarcze i muszą mieć odpowiednią rezerwę finansową gwarantującą spokojne funkcjonowanie firm. Są to pieniądze firmowe, które inwestują w sprzęt. Dochód rodziny skarżącej, o czym poinformowano ja w trakcie wywiadu środowiskowego, nie ma związku z podejmowanym rozstrzygnięciem. Stąd nie wie dlaczego brano to pod uwagę. Po jednym spotkaniu, widząc generalny remont mieszkania (ruinę), nie znając osób, widząc 2 dokumenty o dochodach stwierdzono, iż rodzina jest w stanie zaspokoić potrzeby ze środków własnych.

W części końcowej skargi kwestionuje stanowisko Kolegium, jakoby mogła zaspokoić swoje potrzeby na zasadach ogólnych. Jako osoba wychowana w rodzinie zastępczej zwróciła się o udzielenie pomocy z zakresu pomocy społecznej, która to powinna wspierać ją w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia życia w warunkach odpowiadających godności człowieka, natomiast potraktowano ją jako kogoś zamierzającego wyłudzić świadczenie. Wyjaśnia m.in. iż we wniosku nie ujęła całego szeregu potrzebnych jej rzeczy w sytuacji, kiedy mogła ująć je do kwoty 5 tys. zł.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. wniosło o oddalenie skargi, podnosząc argumenty podobne jak w uzasadnieniu swojej decyzji

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone między innymi art. 1 §1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej: p.p.s.a.), sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Jednocześnie zgodnie z art. 134 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd obowiązany jest zatem dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji także wtedy, gdy dany zarzut nie został podniesiony w skardze.

Przedmiotem kontroli Sądu jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia[...]r. nr [...] utrzymująca w mocy rozstrzygnięcie Prezydenta Miasta G. z dnia [...] r. Nr [...] przyznające skarżącej pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej na zakup artykułów niezbędnych do urządzenia mieszkania do wartości 1500, 00 zł. oraz zobowiązujące ją do dokonania zakupu i przedłożenia faktur w terminie do 30 września 2013 r. z zastrzeżeniem, iż w sytuacji kiedy suma faktur przekroczy wskazaną kwotę strona pokrywa różnicę z własnych środków, a jeśli kwota ta nie zostanie wykorzystana w całości w wyznaczonym terminie różnica pozostaje w budżecie MIPS. Decyzja organu I instancji została opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności.

Podstawą meterialnoprawną kontrolowanego rozstrzygnięcia (przyznanie świadczenia w postaci pomocy rzeczowej na zagospodarowanie) są przepisy art. 88 ust. 1 i 6 w zw. z art. 89 ust. 1, 5, 6 i 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. z 2013 r., poz. 182 ze zm., dalej: u.p.s.), w wersji obowiązującej w dacie składania wniosku przez skarżącą (22 lipiec 2013 r.). Zgodnie bowiem z art. 240 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. z 2013 r., poz. 135 ze zm.) do pomocy dla osób usamodzielnianych, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy opuściły rodzinę zastępczą albo placówkę opiekuńczo-wychowawczą, albo pobierają pomoc przyznaną im na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, stosuje się przepisy dotychczasowe, którymi w rozpatrywanej sprawie są regulacje zawarte we wskazanych wyżej normach zawartych w u.p.s.

Stosownie do art. 88 ust. 1 u.p.s. osoba pełnoletnia opuszczająca dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający całodobową opiekę i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zwana dalej "osobą usamodzielnianą", zostaje objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną, a także pomocą:

1) pieniężną na usamodzielnienie;

2) pieniężną na kontynuowanie nauki;

3) w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym;

4) w uzyskaniu zatrudnienia;

5) na zagospodarowanie - w formie rzeczowej.

Pomoc pieniężna na usamodzielnienie przysługuje osobie usamodzielnianej w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza 200% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (art. 89 ust. 5 pkt. 2 u.p.s.). Wysokość pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki i pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz wartość pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej ustala się od kwoty 1.647 zł, zwanej dalej "podstawą" (art. 89 ust. 1 u.p.s.). Warunkiem uzyskania pomocy, o której mowa w ust. 1, jest zobowiązanie się osoby usamodzielnianej do realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia, opracowanego wspólnie z opiekunem usamodzielnienia, zatwierdzonego przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie (art. 88 ust. 6 u.p.s.).

Przepis art. 89 ust. 7 u.p.s. określa przypadki, w których właściwy organ może odmówić przyznania świadczenia pieniężnego na usamodzielnienie.

Odnosząc powyższe ustalenia do rozpatrywanej sprawy zauważyć przyjdzie, iż rozstrzygnięcie w kwestii pomocy na usamodzielnienie ma charakter aktu związanego (publicznego prawa podmiotowego), którego treść jest zdeterminowana spełnieniem trzech podstawowych przesłanek, określonych w hipotezach wyżej powołanych norm prawnych.

Po pierwsze – musi zaistnieć stan "usamodzielnienia" osoby w rozumieniu art. 88 ust. 1 u.p.s.;

Po drugie - jeśli usamodzielnienie następuje w rodzinie, to dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać 200% kwoty kryterium dochodowego (art. 89 ust. 5 pkt. 2 u.p.s. – w dacie składania wniosku kryterium dochodowe, zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt. 2 u.p.s. wynosił 316 zł);

Po trzecie – osoba usamodzielniana zobowiązała się do realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia, opracowanego wspólnie z opiekunem usamodzielnienia, zatwierdzonego przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie (art. 88 ust. 6 u.p.s.);

Nie budzi zatem wątpliwość, iż muszą one zostać wyjaśnione przez organy podejmujące decyzję w sprawie przyznania pomocy na usamodzielnienie. Jeśli ustalenia organu są pozytywne tj. stwierdzi on zaistnienie tych przesłanek łącznie podejmuje decyzje przyznająca określone świadczenie na usamodzielnienie.

Natomiast określenie wysokości tego świadczenia, jak należy przyjąć, zostało pozostawione do uznania organu właściwego w sprawie. Przepisy u.p.s. regulują jedynie zasadę wedle której następuje ustalenie wysokości pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz wartości pomocy na zagospodarowanie w formie rzeczowej. Ustala się je od kwoty 1.647 zł, określanej jako "podstawa" (art. 89 ust. 1 u.p.s.). W myśl § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz.U. z 2005 r., Nr 6, poz. 45 ze zm.) wartość pomocy na zagospodarowanie ustala się jako równowartość kwoty nie wyższej niż 300 % podstawy. Natomiast stosownie do ust. 2 tego artykułu, wartość pomocy na zagospodarowanie dla osoby usamodzielnianej niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym ustala się jako równowartość 300 % podstawy. Porównanie norm zamieszczonych w § 6 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia prowadzi do wniosku o pewnym zakresie uznaniowości w przypadku przyznawania pomocy osobom nie będących niepełnosprawnymi, skoro pomoc ta ma stanowić równowartość kwoty "nie wyższej" niż 300 % podstawy, zaś w drugim przypadku (pomoc osobom niepełnosprawnym) wynosi ona 300 % podstawy.

Wobec powyższego organ załatwiający sprawę udzielenia pomocy na zagospodarowanie w pierwszym rzędzie będzie zobligowany dokonać ustaleń w kwestii przesłanek koniecznych do przyznania świadczenia, natomiast dopiero po tym (niejako w drugim etapie stosowania prawa) podjąć rozstrzygnięcie ustalające wartość udzielanej pomocy na zagospodarowanie. Jeszcze inaczej rzecz ujmując, bez wyjaśnienia pierwszej kwestii, która warunkuje samo przyznanie świadczenia nie ma możliwości decydowania o jego wysokości.

W rozpatrywanej sprawie organ II instancji, podobnie jak i organ I instancji nie poczyniły stosownych ustaleń co do drugiej z wymienionych wyżej przesłanek nie odnosząc się w żaden sposób do kryterium dochodowego, określonego w art. 89 ust. 5 pkt. 2 u.p.s. (pozostałe przesłanki, jak należy wnosić z uzasadnień decyzji, zostały spełnione).

Nie zostały także wyjaśnione inne okoliczności mogące mieć znaczenie dla sprawy. W skardze K. M. zawarła informację o uzyskanej pomocy na usamodzielnienie z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Z. Informacja taka pojawia się w aktach sprawy (k. 4 i k.1 akt sprawy administracyjnej). Przepis art. 88 ust. 1 określa rodzaje świadczeń przyznawanych w związku z usamodzielnieniem i każde z tych świadczeń ma charakter "jednorazowy". Co prawda może być realizowane w częściach, ale samo przyznanie prawa do określonego świadczenia konsumuje je w całości. Jeśli zatem skarżąca uzyskała w Z. świadczenie w postaci pomocy na zagospodarowanie (tego nie wyjaśniono), to brak było podstaw do przyznania kolejnego świadczenia tego samego rodzaju.

Organ odwoławczy nie odniósł się w żaden sposób do pozostałych elementów rozstrzygnięcia, które budzą daleko idące wątpliwości. Chodzi o zobowiązanie do dokonania zakupu i przedłożenia faktur w terminie do 30 września 2013 r. z zastrzeżeniem, iż w sytuacji kiedy suma faktur przekroczy wskazaną kwotę strona pokrywa różnicę z własnych środków, a jeśli kwota ta nie zostanie wykorzystana w całości w wyznaczonym terminie różnica pozostaje w budżecie MOPS. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Wobec powyższego nie budzi wątpliwości, iż zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa procesowego mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy ze względu na niewyjaśnieniu istotnych okoliczności sprawy.

W ponownie prowadzonym postępowaniu organy administracji zastosują się do oceny prawnej zaprezentowanej w niniejszym wyroku.

Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a oraz art. 152 p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji.