Czy rodzic może nagrywać drugiego rodzica podczas kontaktu z dzieckiem
W tytułowym zagadnieniu stykają się cztery dziedziny prawa: konstytucyjnego, karnego, procesowego i opiekuńczego. Nagminność wykorzystywania nagrań w sprawach rodzinnych wskazuje, że w kolizji zasad i wartości prym wiedzie aspekt procesowy.
1. Wprowadzenie
W sprawach o władzę rodzicielską, kontakty lub opiekę nad dzieckiem, rodzice często dokumentują zachowanie drugiej strony. Szczególnie dotyczy to kontaktów z dzieckiem, które odbywają się w obecności lub pod nadzorem jednego z rodziców. Coraz częściej w takich sytuacjach dochodzi do potajemnych nagrań audio lub wideo, wykonywanych bez zgody nagrywanego rodzica. Celem nagrania ma być zabezpieczenie materiału dowodowego do wykorzystania w postępowaniu sądowym. Rodzi się pytanie, czy takie działania są zgodne z prawem i czy mogą zostać wykorzystane przed sądem opiekuńczym.
2. Perspektywa karna – art. 267 § 3 i 4 k.k.
2.1. Zakres penalizacji
Zgodnie z art. 267 § 3 k.k., karze podlega ten, kto posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym lub innym technicznym w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniony. Paragraf 4 penalizuje natomiast wykorzystanie tak uzyskanej informacji.
2.2. Nagrywanie rozmów, w których uczestniczy sprawca
Jeśli rodzic nagrywa rozmowę, w której sam uczestniczy, nie wypełnia znamion przestępstwa z art. 267 § 3 k.k., ponieważ jest adresatem komunikatu. Samo uczestnictwo w rozmowie wyłącza bezprawność uzyskania informacji.
2.3. Nagrywanie cudzych rozmów, w których sprawca nie uczestniczy
Jeżeli rodzic potajemnie rejestruje rozmowę drugiego rodzica z dzieckiem, nie będąc jej uczestnikiem, to działanie takie może wypełniać znamiona art. 267 § 3 k.k., szczególnie gdy wykorzystuje aplikację rejestrującą rozmowy, ukrytą kamerę lub mikrofon. Użycie smartfona w tym celu wypełnia kryterium urządzenia technicznego.
2.4. Wykorzystanie nagrania jako dowodu
Złożenie takiego nagrania w sądzie, jego odtworzenie lub powołanie się na jego treść może wypełniać znamiona art. 267 § 4 k.k. – nawet jeśli nagranie nie zostało wcześniej zakwestionowane jako nielegalne.
3. Perspektywa cywilna – art. 308 k.p.c. i dopuszczalność dowodu
3.1. Dowód z nagrania a „owoc zatrutego drzewa”
Zgodnie z art. 308 k.p.c. można przeprowadzić dowód z nagrania dźwięku lub obrazu, nawet jeśli uzyskano je bez zgody osoby nagrywanej. Nie istnieje generalny zakaz korzystania z „nielegalnych” nagrań w procesie cywilnym.
3.2. Ocena sądu cywilnego
Sąd ocenia dopuszczalność dowodu na podstawie:
- celowości w kontekście ustalenia prawdy,
- ewentualnego naruszenia dóbr osobistych,
- sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
W sprawach rodzinnych sąd może dopuścić nagranie, jeżeli jego treść jednoznacznie wskazuje na zachowania szkodliwe dla dobra dziecka, nawet jeśli sposób pozyskania był wątpliwy prawnie.
4. Perspektywa rodzinna – funkcja opiekuńcza sądu i dobro dziecka
4.1. Rola sądu rodzinnego
Sąd rodzinny pełni funkcję opiekuńczą i wychowawczą. Ma za zadanie tworzyć warunki dla realizacji dobra dziecka, które wymaga współdziałania i komunikacji między rodzicami.
4.2. Inwigilacja jako przeszkoda dla współrodzicielstwa
Nadmierna kontrola, nagrywanie i gromadzenie dowodów „przeciwko” drugiemu rodzicowi niszczą relacje i utrudniają wypracowanie wspólnego modelu wychowawczego. Sąd powinien brać pod uwagę, że osoba systematycznie nagrywająca drugiego rodzica może:
- nie dążyć do porozumienia,
- wciągać dziecko w konflikt lojalnościowy,
- utrwalać atmosferę podejrzliwości.
4.3. Wpływ na ocenę materiału dowodowego
Sąd rodzinny, nawet jeśli nie odrzuci nagrania, może ocenić je jako przejaw manipulacji lub instrumentalizacji dziecka, co wpływa na ocenę wiarygodności i postawy strony.