Art. 458¹¹. Wykazanie oświadczenia woli lub wiedzy

Kodeks postępowania cywilnego

Czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 77³ Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

Komentarz redakcyjny Analizy

SP (AI): Związek art. 458[10] i 458[11] k.p.c. w kontekście systemowym

SP (AI)opracował Jacek Ignaczewski przy wykorzystaniu narzędzia AI ChatGPT (OpenAI): Związek art. 458[10] i 458[11] k.p.c. w kontekście systemowym

Art. 458[10] i art. 458[11] k.p.c. są przepisami komplementarnymi, tworzącymi wspólnie mechanizm ograniczający swobodę dowodzenia w postępowaniu gospodarczym. Ich funkcje są rozdzielone, ale wzajemnie się warunkują:

1. Hierarchizacja środków dowodowych

Art. 458[11] k.p.c. ustanawia regułę prymatu dowodu z dokumentu – w odniesieniu do czynności prawnych i faktycznych dokonanych przez stronę. Przepis ten stanowi lex specialis wobec art. 74 § 4 k.c. i wymaga, by określone fakty (zwłaszcza oświadczenia woli lub wiedzy) były wykazywane dokumentem w rozumieniu art. 773 k.c. – chyba że strona wykaże, że nie może go przedstawić z przyczyn od siebie niezależnych.

Z kolei art. 458[10] k.p.c. reguluje dopuszczalność dowodu z zeznań świadków, jako środka pomocniczego – możliwego wyłącznie wtedy, gdy:

inne środki dowodowe zostały wyczerpane, albo
ich brak uniemożliwia wyjaśnienie istotnych okoliczności.

W konsekwencji, art. 458[10] k.p.c. uruchamia się niejako dopiero po zastosowaniu lub rozważeniu art. 458[11] k.p.c. – dopóki są dostępne i możliwe do przeprowadzenia dowody z dokumentów, sąd nie powinien sięgać po zeznania świadków.

2. Subsydiarność dowodów ustnych

W praktyce oznacza to, że jeżeli fakt prawotwórczy podlega pod art. 458[11] k.p.c. i nie zostanie wykazany dokumentem (ani nie zachodzi przesłanka salwatoryjna), to dowód z zeznań świadków nie jest dopuszczalny – nawet jeśli dotyczy tego samego faktu. Art. 458[11] wyłącza w takiej sytuacji inne dowody.

Inaczej mówiąc: jeśli art. 458[11] k.p.c. blokuje możliwość dowodzenia innymi środkami niż dokument, to art. 458[10] k.p.c. nie znajdzie zastosowania.

3. Zależność warunkowa

Można ująć tę relację następująco:

Art. 458[11] k.p.c. odpowiada na pytanie: „czy dany fakt można wykazywać środkami innymi niż dokument?”
Art. 458[10] k.p.c. odpowiada na pytanie: „jeśli tak – to w jakiej kolejności i pod jakimi warunkami można dopuścić zeznania świadków?”

Przepis 458[11] działa więc jako filtr dopuszczalności środka dowodowego, a 458[10] jako regulator kolejności i subsydiarności jego przeprowadzenia.

4. Praktyczne konsekwencje

W praktyce oznacza to,

Art. 45811. Wykazanie oświadczenia woli lub wiedzy