Art. 458⁴. Pouczenia

Kodeks postępowania cywilnego

§ 1. Stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej sąd poucza o treści art. 458⁵ § 1 i 4, art. 458⁶, art. 458¹⁰ oraz art. 458¹¹.

§ 2. Pouczeń, o których mowa w § 1, udziela się powodowi niezwłocznie po wniesieniu pozwu, a pozwanemu – równocześnie z doręczeniem odpisu pozwu. Jeżeli zachodzą przesłanki wydania nakazu zapłaty, pouczeń udziela się równocześnie z doręczeniem nakazu zapłaty.

§ 3. (uchylony - D.U. 2023 r., poz. 614)

§ 4.(Uchylony - D.U. 2023 r., poz. 614)

Poprzednie wersje

§ 3. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, udziela się pouczeń, o których mowa w § 1, także przy pierwszej czynności sądu, na którą strona się stawiła. Uchylony z dniem 1 lipca 2023 r. (D.U. 2023 r., poz. 614)

Sens i motywy uchylenia § 3:

Brak funkcji normatywnej: przepis nie przyznawał stronie żadnych dodatkowych uprawnień ani obowiązków – była to jedynie „repetytio” obowiązku już istniejącego.
Wątpliwości co do logiki legislacyjnej: przepis powodował zbędną multiplikację pouczeń – najpierw w formie pisemnej (zgodnie z § 2), a następnie ustnej przy osobistym stawiennictwie strony.
Zmienność momentu wykonania obowiązku: z literalnego brzmienia wynikało, że pouczenie miało być ponowione nawet wtedy, gdy wcześniej już zostało prawidłowo doręczone. Prowadziło to do chaosu praktycznego, zwłaszcza w przypadku szybkich rozpraw po wniesieniu pozwu.

§ 4. Stronę, której nie udzielono pouczeń, o których mowa w § 1, w sposób przewidziany w § 2, uważa się za pozbawioną możności obrony swych praw, chyba że nieudzielenie pouczeń nie miało wpływu na zachowanie tej strony w toku postępowania. Uchylony z dniem 1 lipca 2023 r. (D.U. 2023 r., poz. 614)

Sens i motywy uchylenia § 4:

Niebezpieczna automatyzacja sankcji nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.): przepis tworzył fikcję prawną, która – niezależnie od rzeczywistego wpływu zaniechania pouczenia – prowadziła do wniosku o pozbawieniu strony prawa do obrony.
Wadliwa konstrukcja logiczna: przepis stosował domniemanie pozbawienia praw z klauzulą wyłączenia, co w praktyce wymuszało na sądzie ocenę wpływu, a więc czyniło domniemanie zbędnym.
Dublowanie istniejących mechanizmów: wystarczającą podstawą do oceny naruszenia praw strony jest art. 379 pkt 5 k.p.c., który pozwala sądowi dokonać konkretnej analizy „casu ad casum”.

Uzasadnienie ustawodawcy:

„Ocena skutków niedokonania pouczeń powinna być pozostawiona sądowi – stosownie do okoliczności danej sprawy. Naturalnie w niektórych przypadkach brak pouczeń sprawi, że strona faktycznie zostanie pozbawiona prawa do obrony swoich praw – nie musi to być jednak regułą.”

Komentarz redakcyjny

opracowano przy wykorzystaniu narzędzia AI ChatGPT (OpenAI)

1. Część ogólna

Przepis art. 458[4] k.p.c. normuje obowiązek sądu pouczania stron postępowania w sprawach gospodarczych o istotnych różnicach proceduralnych wynikających z tej formy postępowania. Ustawodawca uznał, że wzmożony formalizm procesu gospodarczego wymaga zrekompensowania w postaci zwiększonego zakresu informacyjnego wobec stron, które nie są reprezentowane przez zawodowego pełnomocnika.

Pouczenia mają charakter czynności pomocniczych o funkcji notyfikacyjnej – nie są to czynności decyzyjne i nie wymagają wydania postanowienia sądu. Ich celem jest umożliwienie stronie świadomego uczestnictwa w postępowaniu, poprzez wyjaśnienie przepisów mających istotne znaczenie dla jej pozycji procesowej.

2. Kontekst systemowy

Art. 458[4] k.p.c. jest przepisem szczególnym wobec ogólnych regulacji dotyczących obowiązku pouczania stron w procesie cywilnym (art. 5, art. 205[2] § 1 k.p.c.). Stanowi istotną odrębność postępowania w sprawach gospodarczych – jego zastosowanie ograniczono do sytuacji, w których strona działa bez zawodowego pełnomocnika. Obejmuje również sytuacje, w których strona działa przez pełnomocnika niebędącego profesjonalistą (np. członka rodziny).

Norma ta rozwija konstytucyjną zasadę prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) oraz zasadę równości stron (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP), niwelując różnice w kompetencjach procesowych stron reprezentowanych i niereprezentowanych przez profesjonalistów.

3. Zakres zastosowania przepisu

Podmiotowy zakres art. 458[4] § 1 obejmuje wyłącznie strony niezastępowane przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną RP. Zakres nie obejmuje innych uczestników postępowania (np. interwenienta ubocznego), chyba że mają oni status strony.

Przedmiotowy zakres pouczeń obejmuje wyłącznie cztery przepisy:

art. 458[5] § 1 i 4 k.p.c. – o prekluzji twierdzeń i dowodów,
art. 458[6] k.p.c. – o wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem trybu gospodarczego,
art. 458[10] k.p.c. – o warunkach dopuszczalności dowodu z zeznań świadków,
art. 458[11] k.p.c. – o dowodzeniu czynności strony tylko dokumentem.

Sąd nie poucza o innych odrębnościach postępowania gospodarczego (np. zakazie powództwa wzajemnego z art. 458[8] § 3 k.p.c.),

Dostęp do pełnej treści jest płatny. Przejdź do premium

Reklama