Art. 189. Zwolnienie z przyrzeczenia
Kodeks postępowania karnego
Nie odbiera się przyrzeczenia:
1) od osób, które nie ukończyły 17 lat;
2) gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia;
3) gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany;
4) gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie.
Komentarz redakcyjny
Przepis określa przypadki, w których nie odbiera się przyrzeczenia, chociażby wnosiły o to strony.
Przyrzeczenia nie odbiera się od następujących świadków:
- osób, które nie ukończyły 17 lat, gdyż ze względu na wiek, mogą nie rozumieć wagi przyrzeczenia ( pkt. 1);
- osób, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że z powodu zaburzeń psychicznych nie zdają sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia (pkt. 2);
- osób, wobec których istnieje brak zaufania związany z podejrzeniem popełnienia rozpatrywanego przestępstwa lub prawomocnym skazaniem za fałszywe zeznanie lub oskarżenie ( pkt. 3 i 4).
Nieodbieranie przyrzeczenia we wskazanych przypadkach służy zrealizowaniu i zagwarantowaniu właściwej funkcji przyrzeczenia.
Osoby niepoczytalne nie są wyłączone z grona świadków, a niemożność rozpoznania znaczenia czynu w zakresie jego treści moralno-społecznej (art. 31 § 1 k.k.) nie oznacza niemożności zapamiętania czynu i przedstawienia jego opisu (wyrok SN z dnia 15 stycznia 1980 r., III KR 428/79), lecz nie składają one przyrzeczenia.
Występowanie wskazanych okoliczności ocenia sąd. Może opierać się na opinii biegłych psychiatrów. Może także uwzględnić sytuację, gdy stan zaburzeń psychicznych świadka został stwierdzony wcześniej lub jest oczywisty albo istnieją poważne wątpliwości co do jego stanu umysłowego.
Nie można wymagać złożenia przyrzeczenia od świadka będącego osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa stanowiącego przedmiot postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym jego przedmiot albo gdy został za to przestępstwo skazany. Osoba taka występuje w podwójnej roli procesowej - świadka i podejrzanego, któremu przysługują inne uprawnienia i obowiązki (art. 189 pkt 3 k.p.k.).
Tak samo należy traktować świadka podejrzanego o popełnienie przestępstwa pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania. Chodzi o związek między przestępstwem, o które podejrzewany jest świadek, a czynem stanowiącym przedmiot postępowania.
Skazanie za fałszywe zeznanie (art. 233 § 1 i 1a k.k.) lub oskarżenie (art. 234 k.k.) powoduje nieufność do