Art. 48. Właściwość i tryb w zakresie wyłączenia oskarżyciela
Kodeks postępowania karnego
§ 1. O wyłączeniu prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze oraz oskarżyciela publicznego orzeka prokurator nadzorujący postępowanie lub bezpośrednio przełożony.
§ 2. Czynności dokonane przez osobę podlegającą wyłączeniu, zanim ono nastąpiło, nie są z tej przyczyny bezskuteczne; jednakże czynność dowodową należy na żądanie strony, w miarę możności, powtórzyć.
Komentarz redakcyjny
Do wyłączenia prokuratora, dochodzi, gdy istnieje uzasadniona wątpliwość co do jego bezstronności w następujących sytuacjach:
1) na żądanie prokuratora,
2) z urzędu,
3) na wniosek strony.
Jeżeli wniosek o wyłączenie dotyczy prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie, niezależnie od etapu postępowania, rozstrzyga go prokurator bezpośrednio przełożony.
W razie stwierdzenia zaistnienia okoliczności uzasadniającej wyłączenie, jest ono obligatoryjne (art. 41 § 1 k.p.k.).
Decyzję w przedmiocie wyłączenia prokurator podejmuje w formie postanowienia. Wydane orzeczenie nie podlega zaskarżeniu.
Z § 2 omawianego przepisu, a zwłaszcza zwrotu: „zanim ono nastąpiło" wynika, że skutki procesowe związane pośrednio lub bezpośrednio z czynnościami procesowymi innymi niż czynności dowodowe, dokonane przez prokuratora albo inne osoby prowadzące postępowanie przygotowawcze, są prawnie skuteczne i nie wymagają konwalidacji, gdy zostały dokonane, zanim nastąpiło wyłączenie od udziału w sprawie. Bezskuteczne z mocy prawa są czynności procesowe dokonane przez wskazany podmiot po wyłączeniu go od udziału w sprawie.
W przypadku dokonania czynności dowodowych przeprowadzonych przez osobę podlegającą wyłączeniu, zanim ono nastąpiło – ustawa wymaga ich powtórzenia, na żądanie strony. Zaniechanie powtórzenia tej czynności nie powoduje jej bezskuteczności. Stanowi naruszenie omawianego przepisu i może stanowić względną przyczynę odwoławczą z art. 438 pkt 2 k.p.k.
Wyłączenie oskarżyciela publicznego od występowania w tej roli przez uprawniony organ powoduje utratę legitymacji procesowej do udziału w sprawie w charakterze strony, co w rezultacie sprawia, że podejmowane przez taką osobę czynności od momentu jej wyłączenia są bezskuteczne i nie powinny wywoływać skutków prawnych. Przykładowo osoba taka nie może skutecznie sporządzić i wnieść apelacji (wyrok SA w Katowicach z dnia 12 stycznia 2017 r., II AKa 411/16 ).
Wyłączenie organu dochodzenia innego niż prokuratorski, w sytuacji, gdy postępowanie nadzoruje prokurator, należy do prokuratora. W sprawach karnych skarbowych przedmiotowe uprawnienie przysługuje, zgodnie z art. 122 § 1 pkt 2 k.k.s., nadrzędnemu organowi