Art. 378a. Postępowanie dowodowe podczas nieobecności oskarżonego lub obrońcy
Kodeks postępowania karnego
§ 1. Jeżeli oskarżony lub obrońca nie stawił się na rozprawę, będąc zawiadomiony o jej terminie, sąd, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może przeprowadzić postępowanie dowodowe podczas jego nieobecności, chociażby usprawiedliwił należycie niestawiennictwo, a w szczególności przesłuchać świadków, którzy stawili się na rozprawę, nawet jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień.
§ 2. W wypadku, o którym mowa w § 1, oskarżonego lub obrońcę należy wezwać lub zawiadomić o nowym terminie rozprawy, jeżeli termin ten nie był im znany. Przy doręczeniu wezwania lub zawiadomienia należy również doręczyć pouczenie, o którym mowa w § 7.
§ 3. Jeżeli sąd przeprowadził postępowanie dowodowe podczas nieobecności oskarżonego lub obrońcy w wypadku, o którym mowa w § 1, oskarżony lub obrońca może najpóźniej na kolejnym terminie rozprawy, o którym był należycie zawiadomiony przy jednoczesnym braku procesowych przeszkód do jego stawiennictwa, złożyć wniosek o uzupełniające przeprowadzenie dowodu przeprowadzonego podczas jego nieobecności. Prawo do złożenia wniosku nie przysługuje, jeżeli okaże się, że nieobecność oskarżonego lub obrońcy na terminie rozprawy, na którym przeprowadzono postępowanie dowodowe na podstawie § 1, była nieusprawiedliwiona.
§ 4. W razie niezłożenia wniosku w terminie, o którym mowa w § 3 zdanie pierwsze, prawo do jego złożenia wygasa i w dalszym postępowaniu nie jest dopuszczalne podnoszenie zarzutu naruszenia gwarancji procesowych, w szczególności prawa do obrony, wskutek przeprowadzenia tego dowodu podczas nieobecności oskarżonego lub obrońcy.
§ 5. We wniosku o uzupełniające przeprowadzenie dowodu oskarżony lub obrońca ma obowiązek wykazać, że sposób przeprowadzenia dowodu podczas jego nieobecności naruszał gwarancje procesowe, w szczególności prawo do obrony.
§ 6. W razie uwzględnienia wniosku o uzupełniające przeprowadzenie dowodu sąd przeprowadza dowód uzupełniająco, jedynie w zakresie, w którym wykazano naruszenie gwarancji procesowych, w szczególności prawa do obrony.
§ 7. Jeżeli oskarżony lub obrońca stawi się na termin rozprawy, o którym mowa w § 3 zdanie pierwsze, przewodniczący poucza go o możliwości złożenia wniosku o uzupełniające przeprowadzenie dowodu przeprowadzonego podczas jego nieobecności oraz o treści przepisów § 4 i 5, a także umożliwia mu wypowiedzenie się co do tej kwestii.
Komentarz redakcyjny
Przepis ma na celu zapobieżenie wstrzymania biegu rozprawy w przypadku usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego lub obrońcy, prawidłowo zawiadomionych o terminie, gdy dowody są gotowe do przeprowadzenia. Stanowi wyjątek od zasady wyrażonej w art. 117 § 2 k.p.k., mówiącej o tym, że czynności procesowej nie przeprowadza się, gdy osoba uprawniona nie stawiła się, usprawiedliwiając należycie niestawiennictwo, i wniosła o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności.
Art. 378a k.p.k. jest przepisem szczególnym względem art. 117 § 3a k.p.k. Zakres normowania art. 378a k.p.k. jest węższy, gdyż dotyczy tylko rozprawy, a nie także posiedzenia. Na rozprawie ma zastosowanie tylko do jednego jej etapu (przewodu sądowego).
Przewidziane w tym przepisie przeprowadzenie postępowania dowodowego podczas nieobecności oskarżonego lub obrońcy może mieć miejsce nie tylko wtedy, gdy na rozprawie nie stawił się jeden z wymienionych uczestników procesowych, usprawiedliwiając należycie swoje niestawiennictwo, ale także w wypadku ,gdy nie stawił się żaden z nich, jeżeli przynajmniej jeden z nich usprawiedliwił należycie swoje niestawiennictwo. Potwierdza to użycie sformułowania „lub”.
Oskarżony lub obrońca może wnosić o ponowne przeprowadzenie dowodów w ich obecności, ale jedynie w takim zakresie, w jakim okoliczności wynikające z dowodów nie zostały wyjaśnione podczas wcześniejszego ich przeprowadzenia. We wniosku należy wykazać, że przeprowadzenie dowodu podczas nieobecności oskarżonego lub obrońcy naruszało gwarancje procesowe, a w szczególności prawo do obrony. W wypadku niewykazania takiego naruszenia sąd nie uwzględnia wniosku.
Przesłanki przeprowadzenia dowodów pod nieobecność oskarżonego lub obrońcy:
- niestawiennictwo oskarżonego lub obrońcy;
- prawidłowe zawiadomienie o terminie rozprawy;
- usprawiedliwione należycie niestawiennictwo lub niestawiennictwo bez należytego usprawiedliwienia;
- szczególnie uzasadniony wypadek (art. 378a § 1 k.p.k.).
Należyte usprawiedliwienie niestawiennictwa nie jest pełną przesłanką, gdyż użyty tu wyraz „chociażby” oznacza, że przepis ten ma także zastosowanie, gdy niestawiennictwo nie zostało należycie usprawiedliwione. Jeżeli niestawiennictwo nie zostanie usprawiedliwione, to rozprawa może się toczyć pod