Art. 215. Badanie oskarżonego przez biegłych psychologów
Kodeks postępowania karnego
W razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może zarządzić badanie oskarżonego przez biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad określonych w art. 74.
Komentarz redakcyjny
Przepis reguluje poddanie podejrzanego/oskarżonego badaniom psychologicznym w celu oceny cech osobowościowych, jako jednego z elementów danych osobopoznawczych. Nie dotyczy oceny poczytalności podejrzanego/oskarżonego (art. 202 k.p.k.). Badania lekarskie i psychologiczne mogą być wykonane jednoosobowo, a nie jak w przypadku opinii o stanie zdrowia psychicznego z art. 202 k.p.k.
Badania w trybie omawianego przepisu wykonuje się w celu ustalenia:
a) zdolności udziału podejrzanego/oskarżonego w czynnościach procesowych np. w celu sprawdzenia zaświadczeń lekarskich o niemożności stawienia się na wezwania organów ścigania, czy wymiaru sprawiedliwości;
b) przesłanek zastosowania środków zabezpieczających;
c) elementów, mogących mieć wpływ na wymiar kary w wyroku.
Rekonstrukcja procesu motywacyjnego zachodzącego w psychice konkretnego sprawcy określonego czynu musi z natury rzeczy opierać się przede wszystkim na analizie jego osobowości, a więc cech charakteru, usposobienia, poziomu umysłowego, reakcji emocjonalnych, stosunku do otoczenia i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych. Dopiero suma danych osobopoznawczych w zestawieniu z wszystkimi okolicznościami popełnionego czynu daje podstawę do prawidłowej jego oceny od strony podmiotowej (wyrok SN z dnia 13 sierpnia 1974 r., IV KR 177/74).
W wyjątkowych wypadkach, gdy na tle ujawnionych okoliczności zachowanie się oskarżonego, jego czyn i wyjaśnienia dotyczące tego czynu, a stanowiące w danej sprawie główny dowód, wyraźnie odbiegają od powszechnych reakcji ludzkich na podobne sytuacje, lecz nie są – według opinii biegłych psychiatrów – rezultatem choroby psychicznej, może zajść potrzeba zasięgnięcia opinii biegłego psychologa, jeżeli sąd uznał, że dla dokładnego zrozumienia osobowości oskarżonego, zwłaszcza kwestii sprzeczności lub niesprzeczności jego cech z charakterem zarzucanego czynu, nie wystarcza znajomość psychologii w zakresie dostępnym dla niespecjalistów w tej dziedzinie (wyrok SN z dnia 19 lutego 1974 r., III KR 376/73)
Podmiotem uprawnionym do wydania postanowienia o dokonaniu badania lekarskiego, jak i badań psychologicznych podejrzanego/oskarżonego jest sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator. ‘
Decyzja wymaga formy postanowienia.