Art. 19. Unieważnienie małżeństwa po śmierci małżonka z udziałem kuratora
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
§ 1. Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego małżonka, na którego miejsce w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd.
§ 2. W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni.
Komentarz redakcyjny
Art. 18 k.r.o. rozstrzyga kwestię wpływu ustania małżeństwa z powodu zgonu małżonka na bieg procesu o unieważnienie małżeństwa wytoczonego jeszcze za życia. Przesądzając, że zdarzenie to nie ma wpływu na bieg procesu, przewiduje różne konsekwencje tego faktu, w zależności od tego, czy zmarłym małżonkiem jest powód, czy pozwany.
Jeżeli w procesie o unieważnienie małżeństwa zmarł pozwany, wówczas na jego miejsce w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd (§1). W tym celu na podstawie art. 450 § 1 k.p.c. proces ulega zawieszeniu do czasu ustanowienia kuratora. Kuratora ustanawia nie sąd opiekuńczy, a sąd orzekający na posiedzeniu niejawnym (art. 450 § 3 k.p.c.). Po ustanowieniu kuratora następuje podjęcie procesu o unieważnienie małżeństwa z udziałem kuratora, który wstępuje w miejsce zmarłego pozwanego.
Jeżeli w procesie o unieważnienie małżeństwa zmarł powód, wówczas na podstawie art. 450 § 1 k.p.c. proces ulega zawieszeniu w celu umożliwienia zstępnym zmarłego małżonka przystąpienie do procesu. Każdy ze zstępnych ma samodzielną i pełną legitymację procesową. Przystąpić do procesu mogą więc wszyscy albo niektórzy. Wstępujący do procesu są współuczestnikami jednolitymi. Zgłoszenie się zstępnych następuje przez złożenie wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania. Inicjatywa w tym zakresie należy wyłącznie do zstępnych. Sąd nie ma obowiązku ich poszukiwania i wzywania do udziału w sprawie. Jeżeli zstępni powoda nie zgłoszą się w ciągu sześciu miesięcy po wydaniu postanowienia o zawieszeniu wniosku o podjęcie postępowania, proces o unieważnienie małżeństwa ulega umorzeniu (art. 450 § 2 k.p.c.).
W razie braku zstępnych zmarłego powoda na podstawie art. 182 § 1 k.p.c sąd umarza postępowanie w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową.