Art. 514. Wyrównanie dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
§ 1. Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa.
§ 2. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków.
§ 3. W razie braku porozumienia między stronami co do sposobu lub wysokości wyrównania, rozstrzyga sąd.
Komentarz redakcyjny
Potrzeba wyrównania dorobków aktualizuje się z chwilą ustania małżeństwa (rozwód, unieważnienie małżeństwa), zmiany umowy majątkowej z rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobku na zwykłą rozdzielność majątkową, a także z momentem ustanowienia przymusowej rozdzielności, czy to z mocy prawa, czy na skutek prawomocnego orzeczenia sądu.
Ustawa, z chwilą ustania rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobku, nie gwarantuje małżonkom udziału o charakterze rzeczowym w przyroście majątku. Zamiast tego mamy do czynienia z wierzytelnością na wzór prawa obligacyjnego. Taki charakter obowiązku wyrównania dorobku sprawia, że z chwilą ustania ustroju majątkowego, po pierwsze, nie powstaje on z mocy prawa, po drugie, żadne z małżonków nie staje się współwłaścicielem udziału w zgromadzonym majątku. Będąc wierzycielem, a nie współwłaścicielem w dorobku, z natury rzeczy pozycja małżonka jest słabsza. Można zatem obrazowo powiedzieć, że małżonkowi słabszemu ekonomicznie np. z chwilą rozwodu "nic się z ustawy nie należy". Musi on żądać swoistej rekompensaty za lata pracy na rzecz gospodarstwa domowego. Zatem z małżonka nieaktywnego musi przejść transformację w małżonka aktywnego, co po wielu latach małżeństwa może być istotną barierą w dochodzeniu swych praw.
Obowiązek wyrównania aktualizuje się dopiero z chwilą zgłoszenia stosownego żądania po ustaniu rozdzielności,
Małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, został wyposażony w prawo żądania wyrównania różnicy w przyroście wartości majątków. Uprawnienie to można realizować na dwa sposoby – albo przez zapłatę, albo przez żądanie przeniesienia prawa. Przesłankami skutecznego żądania są:
a) ustanie rozdzielności majątkowej,
b) różnica w dorobkach małżonków, przy czym dorobek żądającego wyrównania jest mniejszy od dorobku współmałżonka.
Żądanie wyrównania dorobków jest roszczeniem o zapłatę lub o przeniesienie prawa. Odpowiada więc pojęciu roszczenia majątkowego w rozumieniu art. 117 § 1 k.c. Jako takie ulega przedawnieniu na zasadach ogólnych.
Roszczenia o wyrównanie dorobku są charakterystyczne dla procesu, w którym mamy dwie przeciwstawne sobie strony – powoda, który żąda, oraz pozwanego, przeciwko