Niezłożenie wniosku o wyłączenie sędziego mimo uzasadnionych i uświadomionych podstaw

Strona nie może domagać się wyłączenia sędziego z powodu tej okoliczności, której nie wykorzystała jako podstawy do żądania wyłączenia sędziego. Prawa tego nie może odzyskać w toku dalszego postępowania karnego i to niezależnie od jego faz (apelacja, kasacja); inne spojrzenie na konsekwencje jakie przynosi przepis art. 41 § 2 k.p.k. dowodziłoby wręcz zbędności tej regulacji, a taki wniosek nie jest możliwy na gruncie reguł interpretacji przepisów prawa. Jeżeli bowiem w tym układzie wniosek spóźniony zostanie pozostawiony bez rozpoznania, to staje się jasne, że w apelacji (art. 447 § 3 k.p.k.) nie można w ogóle odnosić się do kwestii niewyłączenia sędziego, ale tylko do wykazania, iż okoliczność uzasadniająca wątpliwość co do bezstronności została przez stronę poznana po tym terminie, a zatem, że wniosek ten winien zostać rozpoznany merytorycznie. Jest zatem oczywiste, że skoro art. 41 § 2 k.p.k. uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie wniosku spóźnionego, a w konsekwencji zamyka wnioskodawcy możliwość podniesienia zarzutu obrazy art. 41 § 1 k.p.k. w apelacji, to taki sam skutek procesowy – przy wykorzystaniu wnioskowania a minore ad maius – związany jest z niezłożeniem takiego wniosku, gdy strona świadoma jest istnienia podstawy do jego złożenia. Odmienne wnioskowanie byłoby sprzeczne z funkcją przepisu art. 41 § 2 k.p.k., którą jest niewątpliwie zapewnienie sprawnego rozpoznania sprawy i zapobieganie instrumentalnego wykorzystywania procedury rozpoznawania wniosku o wyłączenie sędziego.

Uznaje się, że jest zgodne ze standardem rzetelnego procesu prowadzenie sprawy przez sędziego, co do którego skarżący nie złożył wniosku o wyłączenie sędziego, chociaż mógł to uczynić w toku procesu (por. Bulut przeciwko Austrii, RJD 1996-II, skarga 17358/90 w: M. A. Nowicki: Europejski Trybunał Praw Człowieka. Orzecznictwo, tom 1, 2001, s. 327-328). Co więcej, z przytoczonych w tym orzeczeniu okoliczności wynika, że nie dopatrzono się naruszenia art. 6 ust. 1 EKPC pomimo, iż prawo krajowe (austriacka procedura karna) przewidywało „mocniejszy” skutek z chwilą złożenia takowego wniosku (wyrok wydany przez takiego sędziego, co do którego złożono wniosek, był nieważny – uw. SN). Uznano zatem, że skoro strona była świadoma istnienia okoliczności uzasadniających wyłączenie sędziego, ale stosownego wniosku nie złożyła, to nie miało miejsce naruszenie reguł rzetelnego procesu.

Postanowienie SN z dnia 22 lutego 2012 r., IV KK 164/11

Standard: 17128