Ponowne przesłuchanie świadka poniżej lat 15 (art. 185a § 1 k.p.k.)

Żądanie ponownego przesłuchania w charakterze świadka małoletniego pokrzywdzonego, o którym mowa w art. 185 a § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 14 sierpnia 2023 r.), złożone przez oskarżonego, który w czasie jego pierwszego przesłuchania nie miał obrońcy, stanowiło podstawę obligatoryjnego przeprowadzenia żądanej czynności procesowej, chyba że - z uwagi na stan psychiczny świadka - dowodu tego nie dało się przeprowadzić, albo zachodziły wyjątkowe, szczególnie uzasadnione okoliczności, z których wynikało, że przeprowadzenie powtórnego przesłuchania prowadziłoby do istotnych lub trwałych zaburzeń stanu psychicznego małoletniego pokrzywdzonego.

Przepis art. 185 a § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 14 sierpnia 2023 r.) różnicował sytuacje procesowe, w których ponowne przesłuchanie małoletniego świadka przebiegało z uwagi na wyjście na jaw w toku postępowania istotnych okoliczności oraz z uwagi na brak obrońcy podczas pierwszego przesłuchania.

W przypadku wystąpienia pierwszego z warunków z wnioskiem o ponowne przesłuchanie mogła wystąpić każda ze stron postępowania, ich obrońcy oraz pełnomocnicy. Można było również dowód dopuścić z urzędu. W drugiej sytuacji żądanie mogło pochodzić wyłącznie od oskarżonego lub jego obrońcy. 

Przeciwko rozwiązaniu przyjętemu w uchwale świadczyć mogłaby aktualnie obowiązująca treść art. 185 a k.p.k. W dokonanej ustawą z 13 stycznia 2023 r. nowelizacji ustawodawca zastąpił okoliczności mogące doprowadzić do ponownego przesłuchania, gdy „żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego” warunkiem w postaci: „uwzględnienia wniosku dowodowego oskarżonego, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego”. 

Uchwała SN (7) z dnia 17 stycznia 2024 r., I KZP 6/23

Standard: 74651 (pełna treść orzeczenia)

Sam fakt żądania ponownego przesłuchania osoby małoletniej w postępowaniu jurysdykcyjnym z powodu nieposiadania przez oskarżonego obrońcy w czasie pierwszego jej przesłuchania, obliguje sąd do ponownego przeprowadzenia tej czynności.

W sprawie Sąd meriti żądaniu oskarżonego i jego obrońców jednak odmówił, zaś Sąd odwoławczy to stanowisko zaakceptował w sytuacji, gdy odstąpienie od ponownego przesłuchania świadka musi być naprawdę szczególnie uzasadnionym wyjątkiem, skoro owo odstąpienie oznacza jednocześnie znaczne ograniczenie w realizowaniu przez oskarżonego jego prawa do obrony.

W przedmiotowej sprawie nadzwyczaj pochopnie odstąpiono od ponownego przesłuchania pokrzywdzonej, mimo braku kategorycznej opinii psychologicznej, wykluczającej możliwość ponownego jej przesłuchania. Jest przecież jasne, że każde przesłuchanie i powrót pamięcią do ewentualnych traumatycznych wydarzeń na psychikę osoby małoletniej wpływ jakiś zawsze będzie miało; rzecz w tym więc, by wpływ ten nie był zwyczajny, lecz wyjątkowy, czego w tej sprawie nie wykazano i to w sytuacji, gdy pokrzywdzona na etapie postępowania odwoławczego była już osobą pełnoletnią. W tej sytuacji nie sposób nie zgodzić się z zarzutami stawianymi w skargach kasacyjnych, co do rażącego naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 170 § 1 i 2 k.p.k., które nastąpiło poprzez całkowicie nieuzasadnione oddalenie przez Sąd Okręgowy na rozprawie w dniu 17 września 2021 r. wniosku dowodowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego psychologa i w konsekwencji uznanie, że przeprowadzenie dowodu z ponownego przesłuchania pokrzywdzonej X. Y. jest niedopuszczalne.

Wyrok SN z dnia 27 kwietnia 2023 r., III KK 112/22

Standard: 74281 (pełna treść orzeczenia)