Stosunek bliskości między małoletnim a rodziną zastępczą i opiekunami prawnymi (art. 115 § 11 k.k.)

W doktrynie i orzecznictwie przyjmowano i przyjmuje się, że dopiero z chwilą powierzenia rodzinie zastępczej opieki nad dzieckiem ma ona wobec dziecka prawa i obowiązki wynikające z przepisów o opiece, a bez decyzji w tym zakresie ma jedynie obowiązek i prawo sprawowania pieczy nad osobą dziecka, jego wychowaniem i reprezentowaniem go w szczególności w dochodzeniu świadczeń alimentacyjnych.

Umieszczenie małoletniego tymczasowo w rodzinie zastępczej, a następnie także na stałe z powierzeniem rodzicom zastępczym opieki nad dzieckiem, nie oznacza ukształtowania się między takim małoletnim a rodzicem zastępczym (opiekunem) stosunku najbliższości, o jakim mowa w art. 115 § 11 k.k., który dawałby im, w tym małoletniemu, w razie przesłuchiwania w charakterze świadka prawo do odmowy zeznań (art. 182 § 1 k.p.k.), z obowiązkiem pouczenia o tym uprawnieniu przez przesłuchującego (art. 191 § 2 k.p.k.), gdyż nie tworzy się tu między nimi, wymagany przez wskazany przepis kodeksu karnego, prawny stosunek zstępny-wstępny czy przysposobiony – przysposabia- jący ani faktyczny stosunek wynikający z pozostawania we wspólnym pożyciu, to ostatnie bowiem nie ogranicza się jedynie do samego życia we wspólnocie domowej, ale jako „pożycie” wymaga jednoczesnego istnienia więzi ekonomicznej, psychicznej (uczuciowej) i fizycznej (pożycia fizyczne- go). Nie jest natomiast wykluczone, że z racji pełnienia pieczy nad małoletnim i jego wychowaniem (art. 112[1] k.r.i o.) lub wręcz opieki nad nim (art. 155 k.r.i o.) może tu, po pewnym czasie, wytworzyć się między dzieckiem a rodzicem zastępczym (opiekunem) szczególnie bliski stosunek osobisty, o jakim mowa w art. 185 k.p.k., uzasadniający zwolnienie świadka, na jego wniosek, od zeznawania, o czym należy go wówczas także pouczyć (art. 191 § 2 k.p.k.), z tym, że ponieważ oznacza to wyjątek od obowiązku zeznawania (art. 177 § 1 k.p.k.), musi to być stosunek bliskości aprobowany lub przynajmniej akceptowany społecznie, tylko bowiem wówczas można uznać, że wkraczanie w sferę takiego dobra byłoby niezasadne. Nie można zatem mówić o zaistnieniu stosunku bliskości w rozumieniu art. 185 k.p.k., jeżeli stosunek między małoletnim a sprawującym nad nim tymczasową pieczę lub opiekę rodzicem zastępczym został ukształtowany przez popełnianie przez rodzica zastępczego wobec podopiecznego, w czasie sprawowania pieczy lub opieki, przestępstw, zwłaszcza przeciwko opiece lub ze sfery wolności seksualnej.

Postanowienie SN z dnia 4 lutego 2010 r., V KK 296/09

Standard: 16787 (pełna treść orzeczenia)