Zadania oświatowe samorządu - subwencje oświatowe

Gwarancje zapewnienia j.s.t. środków na realizację zadań oświatowych, o których mowa w art. 5a ust. 3 u.s.o. (czy art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela, o czym dalej), nie oznaczają gwarancji, że subwencja oświatowa będzie równa kosztom utrzymania szkół i placówek (wraz z wynagrodzeniem zatrudnionych w nich nauczycieli). Zadania oświatowe gmin stanowią ich obligatoryjne zadania własne. W ustalaniu zasad gospodarki finansowej w stosunku do prowadzonych szkół i placówek gmina zachowuje daleko posuniętą samodzielność. Wynika to z faktu, że obowiązki gminy, składające się na ogólną kategorię zadań oświatowych, należą do jej zadań własnych. Zadania własne są zaś wykonywane we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, w sposób samodzielny i z własnych środków, a zatem zakres autonomii przy ich realizacji jest z zasady daleko większy niż w wypadku zadań zleconych. Art. 5a ust. 3 u.s.o. podkreśla samodzielność j.s.t. przy wykonywaniu zadań określonych w u.s.o., w których realizacji państwo jedynie wspiera samorząd, a nie wyręcza go, zachowując przy tym daleko idącą swobodę, zwłaszcza przy określaniu wysokości i sposobu podziału subwencji, co podkreślał Trybunał Konstytucyjny w dotychczasowym orzecznictwie (zob. wyrok z 18 września 2006 r., sygn. K 27/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 105).

Wyrok TK z dnia 9 czerwca 2010 r., K 29/07, OTK-A 2010/5/49, Dz.U.2010/117/789

Standard: 298 (pełna treść orzeczenia)

Kwota ogólnej subwencji oświatowej wskazana w ustawie budżetowej jest wiążąca w konkretnym roku budżetowym dla organów państwa, które wykonują budżet i uzupełniające go plany finansowe. Ma ona prawnie wiążący charakter w zakresie jakim upoważnia, a zarazem zobowiązuje je do wydatkowania dochodów w tej wysokości, a które ustalone zostały w porządku prawnym określonym poza ustawą budżetową. Dla uchwalającego ustawę budżetową Sejmu jedyną wiążącą go podstawą prawną, w zakresie dotyczącym wysokości kwoty przeznaczonej na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, jest art. 34 ustawy z 26 listopada 1998 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999, 2000 i 2001, który ustala, że nie może być ona mniejsza niż 12,8% planowanych dochodów budżetu państwa. A więc nawet w sytuacji obowiązywania ustawy budżetowej, w przypadku przekroczenia tejże kwoty trudno byłoby kwestionować z punktu widzenia zgodności z Konstytucją, określoną w ustawie wysokość ogólnej subwencji oświatowej, ponieważ: po pierwsze – część oświatowa subwencji ogólnej nie jest jedynym źródłem finansowania zadań oświatowych (ani z konstytucji, ani też z żadnej z ustaw nie wynika jaka część wydatków oświatowych jednostki samorządu terytorialnego powinna być pokrywana z ogólnej subwencji oświatowej); po drugie – sposób rozliczania i rozdziału części oświatowej nie jest z założenia instrumentem refundacji kosztów poniesionych na realizację zadań oświatowych; po trzecie – część oświatowa subwencji ogólnej nie jest jedyną formą partycypacji jednostek samorządu terytorialnego w dochodach publicznych.

Trzeba też pamiętać, że art. 167 ust. 2 Konstytucji zapewnia gminom możliwość otrzymywania subwencji i dotacji celowych z budżetu państwa, które winno dokonywać się w granicach określonych prawem i w granicach kwot określonych na ten cel w ustawie budżetowej, a co za tym idzie w odpowiedniej proporcji do całości dochodów budżetowych. Wysokość kwot przeznaczonych w budżecie na określone cele nie może abstrahować od ograniczoności dochodów państwa oraz konieczności zapewnienia równowagi budżetowej. Oznacza to, że subwencje już w założeniu ustawodawcy konstytucyjnego nie mogą zapewniać pełnego pokrycia wydatków ponoszonych przez gminy w związku z nałożonymi na nie zadaniami (por. orzeczenie w sprawie K. 4/95).

Postanowienie z dnia 20 czerwca 2001 r., Sygn. K. 35/00, OTK 2001/6/167

Standard: 299