Wpis prawa własności

Jakkolwiek sam wpis własności jako prawa nieistniejącego pozostawał wadliwy, to jednak nie można z tego wywodzić, że nie wywołał on żadnych skutków prawnych.

Gdyby przyjąć założenie odmienne, należałoby uznać, że w żadnym przypadku błędnego wpisu polegającego na ujawnieniu innego prawa rzeczowego niż mające powstać zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, nie może dojść do rozporządzenia, a tym samym niezgodności między wpisem a rzeczywistym stanem prawnym. W takim jednak przypadku należałoby uznać, że sformułowanie „prawo wpisane błędnie” odnosi się jedynie do sytuacji, gdy chodzi o niezgodność odnoszącą się do treści prawa tożsamego rodzajowo z tym, które podlegało wpisowi zgodnie z treścią dokumentu będącego jego podstawą (np. służebności przechodu zamiast przejazdu, hipoteki opiewającej na sumę 10 000 zł, zamiast 20 000 euro itp.). Założenie takie nie znajduje uzasadnienia w świetle brzmienia art. 10 u.k.w.h. ‎i realizowanej w tym zakresie funkcji ochrony petytoryjnej rzeczowo uprawnionego.

Wyrok SN z dnia 18 maja 2023 r., II CSKP 1069/22

Standard: 74398 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 713 Kodeksu Cywilnego Napoleona może stanowić samodzielną podstawę dokonania wpisu w księdze wieczystej prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa.

Powołanie się przez Skarb Państwa na prawo własności nieruchomości wynikające z art. 713 Kodeksu Cywilnego Napoleona we wniosku, do którego nie dołączono żadnych dokumentów wykazujących to prawo, stanowi wystarczającą podstawę do zarządzenia przez sąd obwieszczenia publicznego (§ 24 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów, Dz. U. Nr 102, poz. 1122 ze zm.).

Uchwała SN z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 29/13

Standard: 65119 (pełna treść orzeczenia)

Księga wieczysta stanowi urzędowy rejestr praw rzeczowych na nieruchomości, mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu i kredytu hipotecznego. Stan prawny nieruchomości, stosownie do art. 1 i art. 16 KWU, obejmuje ogół praw rzeczowych do tej nieruchomości oraz podlegające ujawnieniu w księdze wieczystej niektóre prawa osobiste i roszczenia. Wpis do księgi wieczystej danych dotyczących nieruchomości i jej właściciela, jak też pozostałych praw oraz roszczeń musi odpowiadać rzeczywistemu stanowi faktycznemu i prawnemu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2012 r., V CSK 39/12).

Wpis własności nie ma charakteru konstytutywnego, a przejście własności, mające materialnoprawną istotę, wywołuje skutki prawne niezależnie od wpisu w księdze wieczystej. Przedmiotem ujawnienia w dziale II jest następstwo prawne po ostatniej wpisanej osobie - art. 34 zdanie drugie KWU; nie może mieć miejsca wielość wpisów, ale stosownie do § 77 rozp. z 20 sierpnia 2003 r., należy wpisać wszystkie podstawy nabycia, odnoszące się do przejścia prawa.

Konstrukcja działu II księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym przewiduje wydzielenie odrębnej struktury (rozdział 4 rozp. Z 20 sierpnia 2003 r.), przeznaczonej na ujawnienie udziału w prawie własności (współwłasności), objętej podrubryką 2.2.1., w której zgodnie z § 32 rozp. z 20 sierpnia 2003 r., wpisywany jest udział w prawie do nieruchomości, a w polu 2.2.1.1. numer udziału (§ 34 pkt 1a rozp. z 20 sierpnia 2003 r.). Wynika to z przyjętego założenia szczegółowości systemu informatycznego, uzewnętrzniania danych i fikcji istnienia udziału we własności. Wobec tego pola podrubryki 2.2.1. "udział" podlegają wypełnieniu przy każdym wpisie, niezależnie od tego, czy dotyczy on wielości podmiotów. Nawet w przypadku wpisu własności na rzecz jednej osoby pole 2.2.1.2. "wielkość udziału" (§ 34 pkt 1 b rozp. z 20 sierpnia 2003 r.) podlega wypełnieniu, a udział jest oznaczony jako 1/1. W uregulowaniach określających strukturę działu II księgi wieczystej, zawartych w § 32 do 34 rozp. z 20 sierpnia 2003 r., jednolicie jest używane pojęcie udziału.

Jeżeli wpis odwołuje się do udziału w prawie ujawnionym w tym dziale, to musi to być zaznaczone również w innym polu, przewidzianym dla ujawnienia tego prawa. W razie nabywania udziałów we własności nieruchomości przez tę samą osobę, dokonywany jest wpis każdej odrębnej podstawy nabycia z określeniem wielkości udziału, bez wprowadzania zmian w rubryce 2.2.1. Przepisy nie przewidują obowiązku zestawiania (zliczania) udziałów ani z urzędu, ani na wniosek. Zgodnie natomiast z § 41 ust. 2 rozp. z 17 września 2001 r., należy przeliczyć wielkość udziału w prawie, przy dokonywaniu kolejnego wpisu, przez sprowadzenie udziałów do wspólnego mianownika.

Podkreślenia wymaga, że celem takiego sposobu ujawniania danych jest utrzymanie jednolitej struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, a zatem nie ma podstaw do uznania, że wywiera ono jakikolwiek wpływ na treść prawa własności przysługującego danej osobie. Skutek materialnoprawny nabycia wszystkich udziałów we własności nieruchomości polega na skupieniu ich w jedną całość i na jego zaistnienie nie ma wpływu sposób wpisów w księdze wieczystej. […]

Postanowienie SN z dnia 11 kwietnia 2013 r., II CSK 471/12

Standard: 16760 (pełna treść orzeczenia)